Christian IV od Danske
Kristijan IV Danski (Hilered, 12. april 1577- Kopenhagen, 28. februar 1648) je bio kralj Danske i Norveške iz dinastije Oldenburg. Bio je sin Frederika II Danskog i Sofije Meklenburške.
| Kristijan IV Danski | |
|---|---|
 | |
| Datum rođenja | 12. april 1577. |
| Mesto rođenja | Hilered |
| Datum smrti | 28. 2. 1648. (dob: 70) |
| Mesto smrti | Kopenhagen |
| Dinastija | Oldenburg |
| Otac | Frederik II Danski |
| Majka | Sofija Meklenburška |
| Supružnik | Ana Katarina od Brandenburga, Kirsten Munk |
| Potomstvo | Christian, Prince-Elect of Denmark, Frederik III Danski, Ulrik of Denmark, Sophie Elisabeth Pentz, Leonora Christina Ulfeldt, Valdemar Christian of Schleswig-Holstein, Elisabeth Augusta Lindenov, Christiane Sehested, Hedevig Ulfeldt, Dorothea Elisabeth Christiansdatter, Hans Ulrik Gyldenløve, Anne Cathrine Christiansdatter, Elisabeth Sophia Gyldenløve, Ulrik Christian Gyldenløve, Christian Ulrik Gyldenløve, Marie Cathrine Christiansdatter |
| Prethodnik | Frederik II od Danske |
| Naslednik | Frederik III Danski |
Kristijan IV je i Grenlandom, Islandom i južnim delom Švedske, a izvršio je invziju i na ostatak Švedske s ciljem da je pokori, ali bez uspeha. Istovremeno je podupirao je dansku kolonizaciju i u njegovo vreme danski kolonisti došli su Indije.[1]
Biografija uredi
Dansko i norveško presto nasledio je 1588. godine, nakon smrti oca, kralja Frederika II. Međutim, budući da je u to vreme bio maloljetan, vlast je preuzelo regentsko veće koje je upravljalo zemljom do njegovog punoletstva 1596. godine, kada je konačno krunisan za kralja. Njegova majka Sofija nije imala udela u radu regentskog veća, ali je postala regentkinja Kneževine Šlezvig-Holštajn u ime svog malodobnog sina.
Kristijan je bio vrlo obrazovan. Naučio je latinski, francuski, italijanski i nemački jezik, a studirao je i matematiku, navigaciju, crtanje, vojnu taktiku i ples.
Posle krunsanja 1597. godine oženio se Anom Katarinom od Brandenburga s kojom je imao sina i naslednika Frederika III. Umrla je 1612. godine, a Kristijan se tri godine kasnije oženio s mladom danskom plemkinjom Kirsten Munk koja mu je rodila dvanaestero djece. Godine 1630. počinila je preljubu sa nemačkim grofom i bila je proterana s dvora.[2]
Po preuzimanju vlasti oslabio je uticaj parlamenta i sproveo niz reformi u zakonodavstvu i upravi. Podigao je vojnu moć Danske na kopnu i moru, a radio je i na unapređenju trgovine, zbog čega je osnivao nove gradove kao vojno-pomorska uporišta. U sklopu razvitka, obnovio je požarom uništeni grad Oslo i preimenovao ga u Kristijanija.
Za njegove vladavine, 1616. godine, osnovana je prva danska kolonija u Indiji, Trankebar. Uprkos uspešnom ratu protiv Švedske (1611—1613), nije ju uspio do kraja slomiti niti spriječiti njeno jačanje na prostoru severne Evrope.
Kada su 1624. godine postali ugroženi protestantski ciljevi u Svetom rimskom carstvu u vreme Tridesetogodišnjeg rata (1618—1648), Kristijan IV ušao je u rat na strani Protestantske unije, što je naposljetku dovelo do političkog i privrednog sloma Danske. Godine 1629. potpisao je separatni mir sa carem Ferdinandom II i poražen izašao iz sukoba, ali ipak nije pretrpeo teritorijalne gubitke.
Švedska je, uz pomoć Nizozemske republike, napala Dansku u decembru 1643. godine te je do kraja januara 1644. godine zauzela Jiland. Kristijan IV je lično vodio obranu i zadobio teže pobredee. Iako je bitka završila neodlučenim ishodom, kasnije je danska flota bila u potpunosti uništena združenom akcijom švedske i nizozemske mornarice, nakon čega je Krisitijan IV. bio prisiljen sklopiti ponižavajući mirovni sporazum u avgustu 1645. godine, kojim se odrekao teritorija na Baltiku, u Norveškoj i Skaniji.[3]
Porodično stablo uredi
| 16. Kristijan I Danski (=#28) | ||||||||||||||||
| 8. Frederik I Danski (=#14) | ||||||||||||||||
| 17. Doroteja od Brandenburga (=#29) | ||||||||||||||||
| 4. Kristijan III Danski | ||||||||||||||||
| 18. John Cicero, Elector of Brandenburg | ||||||||||||||||
| 9. Ana od Brandenburga | ||||||||||||||||
| 19. Margaret of Thuringia | ||||||||||||||||
| 2. Frederik II Danski | ||||||||||||||||
| 20. John V, Duke of Saxe-Lauenburg | ||||||||||||||||
| 10. Magnus I, Duke of Saxe-Lauenburg | ||||||||||||||||
| 21. Doroteja od Brandenburga | ||||||||||||||||
| 5. Doroteja od Saks-Lauenburga | ||||||||||||||||
| 22. Hajnrih IV, vojvoda Braunšvajg-Lineburga | ||||||||||||||||
| 11. Katarina od Braunšvajga | ||||||||||||||||
| 23. Catherine of Pomerania-Wolgast | ||||||||||||||||
| 1. Kristijan IV Danski | ||||||||||||||||
| 24. Magnus II, Duke of Mecklenburg | ||||||||||||||||
| 12. Albreht VII Meklenburški | ||||||||||||||||
| 25. Sofija od Pomeranije-Wolgast | ||||||||||||||||
| 6. Ulrih III Meklenburški | ||||||||||||||||
| 26. Joachim I Nestor, Elector of Brandenburg | ||||||||||||||||
| 13. Ana od Brandenburga | ||||||||||||||||
| 27. Elizabeta od Danske | ||||||||||||||||
| 3. Sofija Meklenburška | ||||||||||||||||
| 28. Kristijan I Danski (=#16) | ||||||||||||||||
| 14. Frederik I Danski (=#8) | ||||||||||||||||
| 29. Doroteja od Brandenburga (=#17) | ||||||||||||||||
| 7. Elizabeta od Danske | ||||||||||||||||
| 30. Boguslav X, vojvoda Pomeranije | ||||||||||||||||
| 15. Sofija od Pomeranije | ||||||||||||||||
| 31. Ana od Poljske | ||||||||||||||||
Reference uredi
- ↑ Bellamy 2006: str. 32
- ↑ Sandemo 2014: str. 8
- ↑ Bain, R. Nisbet (20. 11. 2014). Scandinavia: A Political History of Denmark, Norway and Sweden from 1513 to 1900. Cambridge University Press. str. 174. ISBN 978-1-107-68885-8.
Literatura uredi
- Bain, R. Nisbet (20. 11. 2014). Scandinavia: A Political History of Denmark, Norway and Sweden from 1513 to 1900. Cambridge University Press. str. 174. ISBN 978-1-107-68885-8.
- Sandemo, Margit (2014). The Ice People 6 - Evil Legacy: Evil Legacy. Jentas. str. 8. ISBN 978-87-7107-335-5.
- Bellamy, Martin (2006). Christian IV and His Navy: A Political and Administrative History of the Danish Navy 1596-1648. Brill. ISBN 978-90-04-15450-6.
