Hiparh (sin Pizistratov)
Hiparh iz Atine (grčki: Ἵππαρχος, umro 514. pne.) bio je mlađi sin Pizistratov i blizak saradnik svoga brata Hipije, koji je kao tiranin upravljao Atinom od 527. pne. do svrgavanja s vlasti 510. pne.
Premda su neki grčki pisci navodili da su Hipija i Hiparh delili vlast te vladali kao dvojica tirana, Tukidid jasno kaže da "vrlo mnogi Atenjani ... ne znaju da je vladao Hipija kao najstariji od sinova Pizistratovih, a Hiparh i Tesal da su bili njegova braća", iz čega sledi zaključak da je Hipija tada bio jedini atinski tiranin.[1] U arhajskom razdoblju stare Grčke i početkom klasičnog doba reč "tiranin" označavala je "samodršca", čoveka koji je nasilno preuzeo vlast, često oslanjajući se na narodnu podršku, pa taj termin nije imao ono pejorativno značenje kakvo ima danas. I Hiparh i Hipija uživali su široku podršku među atinskim narodom. Hiparh je bio naročito poznat kao ljubitelj i pokrovitelj umetnosti, u Atinu je doveo Anakreonta i Simonida Kejanina,[2] a po Atici je postavljao herme (biste Hermesove), na kojima su bile urezane reči gnomske mudrosti.[3] Isti izvor pripisuje mu zasluge za donošenje teksta Homerovih pesama u Atinu, što je malo verovatno,[4] ali i za uvođenje recitala homerske poezije u Panatenejske igre, što je već verovatnije.[5]
Hiparha su 514. pne. ubili Harmodije i Aristogiton, dvojica "tiranoubica". Prema Herodotu i Tukididu, tu se izgleda radilo o sukobu s ličnim motivima. Naime, Hiparh je navodno počeo da traži seksualnu vezu od Harmodija, koji je tada imao oko 15 godina i već je bio eromenos (mlađi ljubavnik) Aristogitona, kome je pak bilo oko 35 godina i koji je pripadao jednoj od najstarijih atinskih aristokratskih porodica. Mladi Harmodije je Hiparha ne samo odbio, nego ga je i ponizio time što je Aristogitona obavestio o Hiparhovom udvaranju. Hiparh je tada pozvao Harmodijevu sestru da učestvuje na Panatenejskom festivalu kao kanefora ("nositeljica korpe"), samo da bi je onda javno diskvalifikovao i oduzeo joj tu počasnu ulogu zato što navodno nije bila devica. Harmodije i Aristogiton organizovali su onda pobunu za vreme Panateneja, ali su u panici požurili sa napadom. Premda su ubili Hiparha, Harmodije je takođe poginuo od ruke Hiparhove straže, a Aristogiton je bio zarobljen, mučen i kasnije ubijen. Prema Tukididu, Hipija je naredio prisutnim Atinjanima da odlože ceremonijalno oružje koje su nosili u povorci.[6] Aristotel, pak, kaže da "priča da je Hipija naveo sve učesnike svečane povorke da odlože svoje oružje, da bi potom pretresom otkrio one koji su skrivali bodeže, nije istinita, jer tada se procesije nisu odvijale pod oružjem, što će biti uvedeno tek pod demokratijom".[7] Aristotel kaže i to da je Aristogiton bio podvrgnut mučenju da bi otkrio imena saučesnika u zaveri. Besan zbog toga što je Hipija preživeo zaveru, Aristogiton je "smišljeno optuživao prijatelje tirana kako bi oni, pogubivši nevine ljude i svoje prijatelje, ispali bezbožni i izgubili na svojoj moći", dok "drugi tvrde da njegove optužbe nisu bile izmišljene, nego da je on odavao svoje stvarne saveznike". Napokon reče Hipiji da će mu odati još mnoga druga imena, ako mu tiranin kao zalog vere pruži desnu ruku, a kad je ovaj to i učinio, Aristogiton prebaci Hipiji da je pružio ruku ubici svoga brata, na šta se Hipija razbesni, istrže mač i probode Aristogitona.[8]
Nakon atentata na Hiparha, Hipija je postao ogorčen i okrutan tiranin i, prema Herodotu, "naredne četiri godine Atinjani su trpeli ne manju, nego veću tiraniju od one ranije".[9] Četiri godine potom, 510. pne., Hipiju su s vlasti svrgnuli Spartanci pod vodstvom svog kralja Kleomena I i na nagovor moćne porodice Alkmeonida, koju je Pizistrat 546. pne. bio prognao iz Atine.
Reference uredi
- ↑ Tukidid, Istorija peloponeskog rata, I, 20, 2 (prev. Stjepan Telar).
- ↑ Aristotel, Ustav atinski, 18, 1.
- ↑ Platon, Hiparh, 228e.
- ↑ The Oxford Classical Dictionary (3rd ed.), 2003, s.v. Hpparchus.
- ↑ Platon, Hiparh, 228b.
- ↑ Pregled događaja vezanih za atentat na Hiparha dat je prema: Tukidid, Istorija peloponeskog rata, VI, 54–59.
- ↑ Aristotel, Ustav atinski, 18, 4.
- ↑ Aristotel, Ustav atinski, 18, 6.
- ↑ Herodot, Istorija, V, 55. 1.