Herman Dalmatinski
Herman Dalmatinski (lat. Hermanus Dalmata) ili Herman Sloven (Hermannus Sclavus), poznat i kao Herman Koruški (1110—1160), bio je srednjovekovni slovenski[1] filozof, naučnik, astronom, astrolog, prevodilac i važan posrednik između evropske i islamske nauke i filozofije 12. veka.
| Herman Dalmatinski | |
|---|---|
| Srednji vek | |
| Zapadna filozofija | |
 | |
| Biografske informacije | |
| Rođenje | oko 1110. Istra |
| Smrt | oko 1160. |
| Filozofija | |
| Škola/Tradicija | platonizam, aristotelizam |
| Glavni interesi | filozofija prirode, astronomija, astrologija |
Radio je na prvom evropskom prevodu Kurana na latinski jezik.
Život uredi
Herman Dalmatin je rođen početkom 12. veka na Istri, koja se tada nalazila u sastavu Vojvodine Koruške, a danas u sastavu Hrvatske. Školovanje je verovatno započeo u benediktinskom manastiru u Istri, da bi kasnije nastavio u Francuskoj i Španiji, od 1130. do 1135. godine. [2] Nakon studija putuje po Sredozemlju i Bliskom istoku sa svojim školskim kolegom Robertom iz Ketona. [3] U Carigradu i Damasku se upoznaje s arapskom naukom, čijim dometima na polju matematike i astronomije je bio potpuno očaran. Pokazivao je veliki interes i za nauke drugih istočnjačkih naroda, posebno Indije. [2] Oko 1138. godine se vraća u Španiju i Francusku (Langedoku) prevodi na latinski jezik arapske prevode starogrčkih dela, kao i mnoga izvorna dela arapske kulture. Oko 1142. godine Herman i Robert sreću u Španiji Petra Prečasnog (1094—1156), opata iz Klunija, koji im je predložio da prevedu Kuran na latinski jezik. [4] Njihov prevod, završen 1143. godine i izdat od strane Petra Prečasnog pod naslovom Lex Mahumet pseudoprophete (Zakon Muhameda lažnog proroka), predstavlja prvi evropski prevod Kur'ana.
Pored prevođenja, Herman Koruški piše i svoje izvorne radove. Pretpostavlja se da je umro oko 1160. godine.
Dela uredi
Njegovi najznačajniji spisi:
- De essentiis (O bitima)
- De usu astrolabii (O upotrebi astrolaba)
- Liber de circulis
- prevod Abu Mašarovog Uvoda u astronomiju
- prevod Ptolemeje Planispherae
Herman Sloven se smatra jednim od najvažnijih posrednika između evropske i arapske nauke i filozofije u srednjem veku. [3] Po uticaju se posebno ističu njegovi prevodi s arapskog na latinski Abu Mašarovog Uvoda u astronomiju (Kitab al-madkhal ila ilm ahkam al nujum),[5] Ptolemejeve Planisfere (Planispherae) i ispravka Adelardovog prevoda Euklidovih Elementa.
Svoje najznačajnije delo „O bitima“ je završio u Bezjeu u Langedoku 1143. godine. U njemu iznosi vlastiti sistem filozofije prirode spajajući zapadnoevropsku tradiciju platonizma i arapsku tradiciju Aristotelove prirodne filozofije. [4] U delu De usu astrolabii (O upotrebi astrolaba) iznosi saznanja o konstrukciji i upotrebi astrolaba koje je stekao prevodeći Ptolemejevo delo Planisfera na latinski jezik.
Smatra se da je svojim delom uticao na radove mnogih evropskih naučnika, među kojima su: Domingo Gonzales (De procesione mundi), Rudolf iz Briža, Bernard Silvestris (Experimentarius; De universitate mundi), Danijel iz Morlija (Liber de naturis inferiorum et superiorum), Hugo od Santale (Liber de pluviis). Hermanov prevod Abu Ma'šarovog „Uvoda u astrologiju“ poznavali su i Toma Akvinski i Rodžer Bekon.[3]
Izvori uredi
- ↑ Trenutno se vodi spor o tome da li je bio hrvatski ili slovenački filozof. Nema spora oko toga da je bio slovenski.
- ↑ 2,0 2,1 Herman Dalmatinac
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Herman Dalmatin[mrtav link]
- ↑ 4,0 4,1 Herman s Koreškega
- ↑ „Introduction to Astronomy, Containing the Eight Divided Books of Abu Ma'shar Abalachus”. World Digital Library. 1506. Pristupljeno 2013-07-15.
Literatura uredi
- Herman Dalmatin, Rasprava o bitima, Čakavski sabor-Pula, Pula, 1990.
- Marin Buovac: Prikaz i značaj knjige u svijetu filatelije, Artos - časopis za znanost, umjetnost i kulturu, br. 5 - 2017.
Eksterni linkovi uredi
- (sh) Herman Dalmatinac
- (sh) Herman Dalmatin[mrtav link]
- (sl) Herman s Koreškega