Grananje (botanika)
Grananje je proces obrazovanja sistema izdanaka na stablu, čime se postiže povećanje površine biljnog tela i omogućava povoljniji položaj listova. Takođe, granjanje prati i rast korena (što je naročito svojstveno golosemenicama i skrivenosemenicama), ali je karakteristika i provodnih sudova u stablu i listovima, cvetnih delova itd.[1]
Tipovi grananja uredi
Postoji više tipova grananja, ali je osnovnih dva. To su dihotomo i monopodijalno. Dihotomo grananje nastaje kada se temena ćelija deli na dve od koji će svaka dati skoro iste grane. Ovaj tip se javlja kod algi i nekih mahovina jetrenjača, na primer. Kod monopodijalnog grananja glavna osovina ne prekida rast, već stalno razvija bočne grane koje su obično slabije razvijene. I monopodijalno grananje se javlja kod algi, ali i lisnatih mahovina, rastavića, kao i biljaka sa semenom, posebno četinara, poput bora, jele i ariša. Poznata je i tzv. prividna dihotomija, ali se ona može izvesti iz monopodijalnog grananja. Pošto su kod većeg broja drvenastih vrsta pupoljci naspramno postavljeni, ako iz bilo kog razloga (usled smrzavanja ili povrede, recimo) dođe do prekida u rastu temene kupe izdanka, prva dva pupoljka ispod nje će se razvijati gotovo podjednako. Kod divljeg kestena i jorgovana temeni pupoljak razvija cvast, pa tako prekida rast i dolazi do ovog tipa grananja. Simpodijalno grananje može da se izvede iz oba osnovna tipa. Prilikom monopodijalnog grananja glavna osovina može da prekine rast ili da se bočno savije. NJen položaj tada preuzima sledeća bočna grana, a kasnije ona obustavlja rast da bi njen položaj preuzela naredna. I taj proces se ponavlja. Veliki broj vrsta se grana na ovakav način; lipa, leska, breza, jagoda, kopitnjak i mnoge vrste ljutića, na primer. Prilikom dihotomog grananja jedna grana može da se razvije jače od druge i da je potisne u stranu. Tada ta grana izgleda kao glavna osovina. Ovakvo simpodijalno grananje je poznato samo kod roda Selaginella. Kod najčešće zeljastih biljaka koje se granaju simpodijalno, dolazi do odumiranja temenih pupoljaka, pa su bočne grane razvijenije i sa većim brojem listova. Ovo se smatra progresivnom karakteristikom.[1]
Filogenija i evolucija uredi
Mnogi rodovi imaju vrste sa više tipova grananja. Prelaz od monopodijalnog ka simpodijalnom i obratno je tekao na više načina i nezavisno jedan od drugog u različitim porodicama. Grananje je u evoluciji bio jedan od osnovnih procesa. Smatra se da je najstariji tip grananja dihotomija. U prilog ovome svedoče uočena grananja kod riniofita, ali i savremenih prečica i algi. Najpre se dihotomo grananje odvijalo tako da su se dobijale dve istovetne grane, što se naziva izotomija, ali je poznata i anizotomija, kada se grane nisu razvijale jednako. Ovako su se granali predstavnici izumrlog roda Horneophyton. Vremenom je anizotomija prešla u dihopodijalno grananje, gde je jedna grana rastom prevazilazila drugu. Ovo grananje se često meša sa simpodijalnim, a bilo je prisutno kod izumrlog roda Asteroxylon, a danas kod mnogih prečica, rastavića i paprati. Iz dihopodijalnog grananja je nastalo monopodijalno, a iz njega simpodijalno, koje je i najprisutnije kod cvetnica.[1]
Značaj uredi
Način grananja, broj, brzina i pravac rasta grana, kao i druge odlike, određuju spoljašnji izgled biljke, habitus, što je značajno u prepoznavanju.[1]
Izvori uredi
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Tatić, B.& Petković, B. 1991. Morfologija biljaka. Naučna knjiga. Beograd.