Fritz Haber
Fric Haber (nem. Fritz Haber) (9. decembar 1868. - 29. januar 1934.) je bio nemački hemičar. Dobitnik je Nobelove nagrade za hemiju 1918. za sintezu amonijaka, što je bilo značajno za veštačka đubriva i eksplozive. Smatra se "ocem hemijskog rata", jer je razvio hlor i druge bojne otrove tokom Prvog svetskog rata. Iako je pomogao nemačkoj ratnoj mašineriji, zbog jevrejskog porekla je bio prisiljen da 1933. emigrira iz Nemačke. Mnogi njegovi rođaci su stradali u nemačkim koncentracionim logorima. Deo njih i od njegovog izuma ciklona B.
| Fritz Haber | |
 | |
| Rođenje | 9. decembar 1868 Breslau, Njemačka |
|---|---|
| Smrt | 29. 1. 1934. (dob: 65) Basel, Švicarska |
| Polje | Fizikalna kemija |
| Alma mater | Univerzitet u Heidelbergu, Humboldtov univerzitet u Berlinu Tehnički univerzitet u Berlinu |
| Akademski mentor | Robert Bunsen |
| Poznat po | gnojiva, eksplozivi, Haberov proces, Haber-Weissova reakcija, kemijsko ratovanje |
| Istaknute nagrade | Nobelova nagrada za kemiju (1918) |
Biografija uredi
Rođen je u Breslau u Nemačkoj. Majka mu je umrla pri porodu. Otac mu je bio istaknuti trgovac. Od 1886. do 1891. studirao je u Hajdelbergu pod vodstvom Roberta Bunsena, u Berlinu kod A. V. Hofmana i Karla Libermana. Pre akademske karijere radio je kod oca, pa u Švajcarskom federlanom institutu za tehnologiju.
Haberov proces dobijanja amonijaka uredi
Dok je boravio u Karlsrueu od 1894. do 1911. on i Karl Boš razvili su haberov proces, koji je pretstavljao katalitičko stvaranje amonijaka od vodonika i atmosferskog azota u uslovima visoke temparature i pritiska. Haber-Bošov proces je pretstavljao prekretnicu u hemijskoj industriji, jer više nije bilo potrebno da se veštačka đubriva i druge hemikalije proizvode od azotnih proizvoda, kao što je bila čileanska šalitra. Novim postupkom bio je dovoljan atmosferski azot. Novi postupak je znatno smanjio cenu veštačkih đubriva i time povećao poljoprivrednu proizvodnju.
Radio je i na dobijanju zlata iz morske vode, na efektima adsorpcije, elektrohemije. Od 1911. do 1933. mnogo je radio u institutu u Berlin-Dalemu.
Tvorac nemačkog hemijskog oružja uredi
Imao je veliku ulogu u razvoju hemijskog oružja za Prvi svetski rat. Razvio je i gas maske sa absorpcionim filtrima. Predvodio je i tim, koji je razvio hlor i druge smrtonosne gasove za rovovski rat. Hemijski rat je sa druge strane predvodio francuski nobelovac Viktor Grinjar. Žena od Frica Habera je pucala sebi u grudi na večeri, koja je bila u čast Haberovoga ličnoga nadgledanja prvoga uspešnog korištenja hlora u bici kod Ipra. Žena mu je umrla do sledećeg jutra, a on je to isto jutro otišao na istočni front da nadgleda ispuštanje gasa protiv Rusa. Haber je bio patriotski Nemac, koji je bio ponosan na svoju službu u Prvom svetskom ratu.
Utvrdio je da izlaganje malim koncentracijama smrtonosnih gasova ima isti efekat kao izlaganje velikim koncentracijama kratko vreme. Formulirao je matematički odnos između koncentracije gasova i vremena izloženosti. Taj odnos je postao poznat kao Haberov zakon. Haber je branio hemijski rat tvrdeći da je smrt ista, ma kojim sredstvom se do nje došlo. Tokom 1920-ih godina naučnici, koji su radili u njegovom institutu razvili su cijanidni gas Ciklon B, koji se koristio kao insekticid, a kasnije se koristio u nemačkim koncentracionim logorima.
Emigracija uredi
Želeo je da bude potpuno prihvaćen u Nemačkoj kao Nemac. Pokrstio se i prestao da bude Jevrejin po veri. Pomogao je nemačke ratne napore u Prvom svetskom ratu. Ipak bio je prisiljen da 1933. emigrira iz Nemačke. Nije mogao da shvati da njegov ogroman doprinos nemačkoj ratnoj mašineriji nije bio dovoljan. Preselio se u Kembridž u Engleskoj, gde je boravio nekoliko meseci, pa je onda otišao u Rehovot u Palestini (danas Izrael). Nije se više nigde stalno nastanio. Umro je u Bazelu 1934. Njegova druga žena i deca su takođe emigrirali. Mnogi njegovi rođaci su završili u koncentracionim logorima, u kojima se naveliko koristio Haberov gas Ciklon B.
