Etrurski brojevi

Etrurske brojeve su koristili stari Etrurci. Sistem je bio adaptacija atičkih brojeva iz Grčke, a sa svoje strane je bio inspiracija kasnijim rimskim brojevima.

Brojevni sistemi po kulturama
Hindu-Arapski brojevi
Zapadnoarapski
Indijska familija
Kmerski
Istočnoarapski
Brami
Tajski
Istočnoazijski brojevi
Kineski
Sučou
Računski štapići
Mongolski 
Alfabetski brojevi
Abžadski
Jermenski
Ćirilični
Ge'ez
Hebrejski
Grčki (Jonski)
Āryabhaṭa
 
Ostali sistemi
Atički
Vavilonski
Egipatski
Inuitski
Etrurski
Majanski
Rimski
Polje urni
Spisak tema o brojevnim sistemima
Pozicioni sistemi po bazama
Dekadni (10)
2, 4, 8, 16, 32, 64
1, 3, 6, 9, 12, 20, 24, 30, 36, 60, još…

Osnovni simboli

uredi

U tabeli je dat približan izgled simbola, kakve je moguće prikazati na kompjuteru. Pored toga, drugi znak za 100 bio je X sa vertikalnom linijom kroz centar - znak za 50 bio je njegova donja polovina.

Etrurski Decimalno Pribl. simbol
θu 1 I
maχ 5 Λ
śar 10 X
muvalχ 50
? 100 C ili Ж

Sačuvano je vrlo malo dokaza o ovim brojevma. Poznati su primeri simbola za veće brojeve, ali je nepoznato koji je simbol predstavljao koji broj.

Nazivi brojeva

uredi

Zahvaljujući brojevima ispisanim na Tuskanijskoj kockici, postoji sporazum da su zal, ci, huθ i śa ostali brojevi do 6 (osim 1 i 5). Ovo zavisi od odgovora na pitanje je li zbir brojeva na suprotnim stranama etrurske kockice iznosio sedam, kao na danjašnjoj. Neke pronađene kockice ne potvrđuju ovo.

Zanimljiv aspekt etrurskog numeričkog sistema je to što su neki brojevi, kao u rimskom sistemu, predstavljani kao delimične suptrakcije (tj. putem oduzimanja). Tako se "17" nije pisalo *semφ-śar, nego <ci-em zaθrum> - "tri (oduzeto) od dvadeset". Po tom principu su pisani brojevi 17, 18 i 19.

Generalni konsenzus

uredi

Uprkos stalne debate oko toga je li <huθ> ili <śa> predstavljalo "četiri" ili "šest", današnji koncenzus među etruskolozima je ovakav:

Etrurski Decimalno
θu 1
zal 2
ci 3
huθ 4
maχ 5
śa 6
semφ 7
cezp 8
nurφ 9
śar 10
*θuśar 11
*zalśar 12
*ciśar 13
huθzar 14
*maχśar 15
*śaśar 16
ciem zaθrum 17
eslem zaθrum 18
θunem zaθrum 19
zaθrum 20
cealχ 30
*huθalχ 40
muvalχ 50
śealχ 60
semφalχ 70
cezpalχ 80
*nurφalχ 90

U skorije vreme je izneseno mišljenje[1] da zar = śar znači '12' (up. zal = ‘2’ i zaθrum = ‘20’) a da je halχ bilo '10'. Prema ovom tumačenju huθzar bi bilo "16" a ne "14".

Reči za 17, 18 i 19 su mogle uticati na latinsko duodeviginti (18) i undeviginti (19), doslovno "dva-od-dvadeset" i "jedan-od-dvadeset" (etrursko -(n)em je izgleda značilo "od"). Ovakvi oblici brojeva 18 i 19 su nestali u modernim romanskim jezicima.

Brojevi kao da pokazuju da etrurski nije indoevropski jezik, zbog nemogućnosti pronalaženja uverljivih pravilnih korespondencija u promeni glasova između etrurskih i protoindoevropskih brojeva.

See also

uredi

Izvori

uredi
  1. S. A. Yatsemirsky (PDF) 2006

Vanjske veze

uredi

(na engleskom:)


Šablon:Etrurci