Eparhija šabačko-valjevska
Eparhija šabačko-valjevska je bila eparhija Srpske pravoslavne crkve.
Godine 2006. je podeljena na Šabačku i Valjevsku eparhiju.
Prostiranje
urediProstirala se u severozapadnoj Srbiji i obuhvatala je oblasti oko gradova Šapca i Valjeva. Sedište eparhije je bilo u Šapcu.
Eparhija šabačko-valjevska se graničila sa eparhijama Zvorničko-tuzlanskom, Sremskom, Beogradsko-karlovačkom, Šumadijskom i Žičkom.
Sveti arhijerejski sabor SPC je na prolećnom zasedanju u maju 2006. doneo odluku da se Šabačko-valjevska eparhija podeli na dve eparhije: Šabačku sa centrom u Šapcu i Valjevsku sa sedištem u Valjevu. Dotadašnji episkop šabačko-valjevski gospodin Lavrentije Trifunović postao je šabački episkop. Za novog valjevskog episkopa imenovan je Milutin Knežević, bivši australijsko-novozelandski, a pre toga arhimandrit manastira Kaone.
Istorijat
urediPosle sklapanja Beogradskog mira (1739) došlo je do spajanja dve eparhije, jedna od njih je bila u sastavu Austrije i imala sedište u Valjevu (Valjevska eparhija) a druga je bila u sastavu Turske sa sedištem u Užicu (Užičko-ariljska i zvornička eparhija). Tako je nastala jedna velika eparhija sa sedištem u Valjevu. Ovakvo stanje je potrajalo do 1831. kada je uspostavljena nova organizacija u srpskoj crkvi i pomenuta eparhija podeljena na tri dela. Krajem 18. veka je sedište eparhije izmešteno iz Valjeva u Šabac pa se prvim šabačkim episkopom smatra Grk Danilo I.
Kada je 1831. srpska crkva dobila pravo da sama postavlja Srbe episkope umesto dotadašnjih Grka, dotadašnja velika Užičko-valjevsko-zvornička eparhija podeljena je na tri eparhije: na Užičku, sa sedištem u Čačku (kasnije nazvanu Žička eparhija), na Valjevsku, koja je prozvana Šabačkom, pošto je sedište episkopa definitivno premešteno u Šabac, i na Zvorničku, čija je oblast ostala pod Turcima i dobila posebnog episkopa.
Jedno vreme (1886—1898) eparhija je bila ukinuta i pripojena Beogradskoj mitropoliji. Po Ustavu SPC iz 1947, eparhija nosi naziv Šabačko-valjevska i ima sedište u Valjevu.
Episkopi
urediDosadašnji episkopi šabačke (od 1947. šabačko-valjevske) eparhije su:
- Danilo I Grk (1793-1802)
- Antim Zepovič Grk (1802-1804) ili (1802-1813)
- Melentije Stefanović (1804-1813), izabran ali neposvećen
- Danilo II Grk (1814-1815)
- Melentije Nikšić (1815-1816)
- Gerasim Dominin Grk (1816-1830)
- Gerasim Đorđević (1831-1839)
- Maksim Savić (1839-1842)
- Sava Nikolajević (1844-1847)
- Melentije Marković (1847-1848)
- Joanikije Nešković (1849-1854)
- Mihailo Jovanović (1854-1859)
- Gavrilo Popović (1860-1866)
- Mojsej Veresić (1868-1874)
- Jeronim Jovanović (1877-1884)
- Samuilo Pantelić (1884-1886)
- ukinuta i pripojena beogradskoj mitropoliji (1886-1898)
- Dimitrije Pavlović (1898-1905)
- Sergije Georgijević (1905-1919)
- Jefrem Bojović (1920)
- Mihailo Urošević (1922-1933)
- dr Simeon Stanković (1933-1960)
- Jovan Velimirović (1960-1989)
- Lavrentije Trifunović (1989-2006), potom šabački episkop
Godine 2006, Šabačko-valjevska eparhija je prestala da postoji i podeljena na dve nove eparhije: Šabačku i Valjevsku. Poslednji eparhijski arhijerej Eparhije šabačko-valjevske bio je episkop Lavrentije Trifunović koji je po njenom ukidanju postao episkop šabački.
Arhijerejska namesništva
urediEparhija je podeljena na arhijerejska namesništva kojim upravlja arhijerejski namesnik. Ima ih 10 i to su: azbukovačko, valjevsko, kolubarsko, lozničko, mačvansko, posavsko, podgorsko, rađevsko, tamnavsko i šabačko arhijerejsko namesništvo.
Manastiri
urediU Šabačko-valjevskoj eparhiji nalaze se sledeći manastiri: Bogovađa, Grabovac kod Grabovca, Dokmir kod Pambukovice, Ilinje kod sela Očage – Klenje, Kaona kod Draginja, Petkovica, Pustinja kod Poćute, Radovašnica, Ćelije kod Valjeva, Čitluk, Čokešina, Soko kod Ljubovije, i Tronoša kod Loznice.
Hramovi
uredi- manastirski hram Svetog Oca Nikolaja (1284, srušen 1521, obnovljen 1626, srušen 1813, obnovljen 1894),
- hram Svetog Vavedenja presvete Bogorodice (1317, obnovljen 1559),
- hram Svetog Jovana Krstitelja (iz vremena Nemanjića, obnovljen u 16. veku i 1972),
- hram Svetog Arhangela Mihaila (iz vremena Nemanjića),
- hram Svetog Oca Nikolaja prenos moštiju (iz 14. veka. obnovljen 1793) ,
- hram Vavedenja Presvete Bogorodice (iz 14. veka, obnovljen 1988) hram Svetog Velikomučenika Georgija (16. vek),
- hram Vavedenja Presvete Bogorodice (iz 16. veka),
- hram Svetog Velikomučenika Dimitrija (1620),
- hram Uspenja Presvete Bogorodice (18. vek) u Dobrom Potoku,
- hram Svetog Vaznesenja Gospodnjeg u Skadru (1720. obnovljen 1978),
- hram Vaznesenja Gospodnjeg (1765 stari i novi 1937),
- hram Svetog Oca Nikolaja – prenos moštiju (1794, obnovljen 1967),
- hram Preobraženja Gospodnjeg (1799),
- hram Svetih Apostola Petra i Pavla (obnovljen 1816) u Selancu,
- hram u Orašcu (1817, u obnovi),
- hram Svetih apostola Petra i Pavla (1827. obnavljan 1902. i 1987),
- hram Svetog Oca Nikolaja - prenos moštiju (1830, obnovljen 1947),
- hram Svetog Arhangela Gavrila (1830),
- hram Svetih apostola Petra i Pavla (1834/37),
- hram Sabora 12 Apostola (1836), u D. Orovici,
- hram Pokrova Presvete Bogorodice (1838),
- hram Svetog Proroka Ilije (1839, obnovljen 1978 i 1994),
- stara crkva (1842) u Krupnju i kapela na Mačkovom Kamenu,
- hram Svetog Oca Nikolaja (1844),
- hram Svetog Arhangela Mihaila (1844),
- hram Svetog Oca Nikolaja (1844/46),
- hram silaska Svetog Duha (1852. god, obnovljen 1924 i 1984) u Voljevcima,
- hram Roždestva Presvete Bogorodice (1854/56),
- hram Vaznesenja Gospodnjeg (1856),
- hram Svetog Oca Nikolaja – prenos moštiju (1856),
- hram Svetog Oca Nikolaja (1856) – prenos moštiju i kapela Svetog Velikomučenika Georgija u Divcima,
- hram Rođenja Presvete Bogorodice (1857),
- hram Svetog Vaznesenja Gospodnjeg (1862),
- hram Vaznesenja Gospodnjeg (1864),
- hram Uspenja Presvete Bogorodice (1864, u obnovi),
- hram Silaska Svetog Duha (1868),
- hram Svetog Velikomučenika Georgija (1866-1868),
- hram Uspenja Presvete Bogorodice (1872),
- hram Pokrova Presvete Bogorodice (1872),
- hram Pokrova Presvete Bogorodice (1872),
- hram Svetog Proroka Ilije (1873),
- hram Pokrova Presvete Bogorodice (1873),
- hram Svetih apostola Petra i Pavla (1874) u varoši Lešnici,
- hram Preobraženja Gospodnjeg (1875),
- hram Svetog Proroka Ilije,
- hram Svetog Arhangela Gavrila (1875),
- hram Uspenja Presvete Bogorodice (1876),
- hram Uspenja Presvete Bogorodice (1876),
- hram Rođenja Presvete Bogorodice (1887),
- hram Svetog apostola Tome (1888),
- hram Rođenja Svetog Jovana Krstitelja (1879),
- hram Svetog Preobraženja Gospodnjeg (1883) u Lipnici,
- hram Svetog Velikomučenika Georgija (1889) u Beloj Crkvi,
- hram Svete Petke Paraskeve (1889),
- hram Pokrova Presvete Bogorodice (1892),
- hram Svetog Vaznesenja Gospodnjeg (1892-1896),
- hram Vaznesenja Gospodnjeg (1895/97),
- hram Vaznesenja Gospodnjeg u Drenu (1895/97),
- hram Sošestvija Svetog Duha (1896),
- hram Silaska Svetog Duha (1897/1899),
- hram Svetih apostola Petra i Pavla (1902),
- hram Svetog Oca Nikolaja (1902. obnovljen 1988),
- hram Svetog Vaznesenja Gospodnjeg (1903),
- hram Svetog apostola i jevanđelista Marka (1903-1911-1922),
- hram Uspenja Presvete Bogorodice (1903/07),
- hram Svetog Velikomučenika Georgija (1905),
- hram Svetih apostola Petra i Pavla (1907-09),
- hram Svetog Proroka Ilije (1909),
- hram Svetog Velikomučenika Georgija (1909),
- hram Svetih apostola Petra i Pavla u Miličinici,
- hram Svetih apostola Petra i Pavla (1910/12, obnovljen 1964),
- hram Svetog Arhangela Gavrila (1910-26),
- hram Svetog Cara Konstantina i Jelene (1911) u Vrbiću,
- hram Svetog Vaznesenja Gospodnjeg u Cvetulji i Svetih Apostola Petra i Pavla u Komiriću,
- hram Svetog Vaznesenja Gospodnjeg (1926) u Krupnju,
- hram Vaznesenja Gospodnjeg (1927),
- hram Svetog Spiridona (1928-30) u Lajkovcu,
- hram Svetog Nikolaja Mirlikijskog Čudotvorca (1929),
- hram Svetih apostola Petra i Pavla (1930),
- hram Rođenja Svetog Jovana Krstitelja (obnovljen 1930),
- hram Svetog Oca Nikolaja (1930-32),
- hram Svetog Proroka Ilije (1931),
- hram Svetog Oca Nikolaja (1932),
- hram Svetog Cara Lazara u Velikoj Reci,
- hram Svete Trojice u D. Trešnjici,
- hram Preobraženja Gospodnjeg (1932-39, osvećen 1940),
- hram Svetog Velikomučenika Georgija (1933),
- hram Svetog Vaznesenja Gospodnjeg (u izgradnji) u Grnčari,
- hram Svetog Velokomučenika Georgija (1933),
- hram u Suvodanju Svete Trojice, kapela podignuta (1933/36),
- hram Svetog Proroka Ilije u Bačevcima (1934),
- hram Svetog Cara Lazara Kosovskog (1934) na Dobroj Vodi – Bobija,
- hram Usekovanje glave Svetog Jovana Krstitelja (1934) u Dvorskoj,
- hram Svetog apostola i jevanđelsta Luke (1935, obnovljen 1992),
- hram Uspenja Presvete Bogorodice (1935),
- hram Svetog Velikomučenika Georgija (1935),
- hram Svete Trojice (1935/36) u Badanji,
- hram Svetog Velikomučenika Georgija (1935) u Mojkoviću,
- hram Svetog Vaznesenja Gospodnjeg u Paljuvima (1935),
- hram Svetog Proroka Ilije (1936),
- hram Svetog Georgija na Donjošorskom groblju,
- hram u Majuru Svetog apostola i jevanđelista Marka,
- hram Uspenja Presvete Bogorodice (1936),
- hram Svetog Proroka Ilije (1936) u Ravnaji,
- hram Svetih apostola Petra i Pavla (1936),
- hram Svetog Apostola Jovana Bogoslov (1936),
- hram Vaznesenja Gospodnjeg (1936),
- hram Uspenja Presvete Bogorodice u Uzovnici (1936),
- hram Svetog Kirijaka Otšelnika u Joševi (1936),
- hram Svetog Velikomučenika Dimitrija (1937),
- hram Svetog Uspenja Presvete Bogorodice (1938),
- hram Svetog Oca Nikolaja (1938),
- hram Svetog Velikomučenika Georgija (1938/39),
- hram Svetog Velikomučenika Dimitrija u Ljubiniću (1939),
- hram Pokrova Presvete Bogorodice u Planinici,
- hram Svetog Velikomučenika Georgija (1940),
- hram Pokrova Persvete Bogorodice (1941, miniran od strane Nemaca a obnovljen 1987),
- brvnara u Belotiću (1944),
- hram Svetog Velikomučenika Georgija (1944, spaljen 1946, obnovljen 1991),
- hram Svetog Velikomučenika Georgija,
- hram Silaska Svetog Duha (1955),
- hram Svetog Velikomučenika Dimitrija (1959, obnovljen 1982),
- hram Svetog Proroka Ilije (1966),
- hram Svetog Velikomučenika Dimitrija u Crnči (1968),
- hram Svetog Velikomučenice Marine,
- hram Sveti Apostoli Petar i Pavle (1969),
- hram Svetog Oca Nikolaja (1970),
- hram Svetih Apostola Petra i Pavla (1975),
- hram Vaznesenja Gospodnjeg (1978),
- hram Uspenja Presvete Bogorodice (1981/93),
- hram Svetog Velikomučenice Marine (1982),
- hram Vaznesenja Gospodnjeg (1983) u Gornjoj Ljuboviđi,
- hram Svetog Velikomučenika Georgija (1984),
- kapela Sv. Petočislenika (1986),
- hram Svete Marije Magdalene (1987),
- hram Svetog Proroka Ilije (1988),
- hram Svetog apostola i jevanđelista Luke (1990),
- novi hram u Skobalju od 1990,
- hram Svetog Oca Nikolaja – prenos moštiju (1990), kapela iz (1935),
- hram Svetog Marije Magdaline u Bogosavcu (1991),
- hram Svetih apostola Petra i Pavla (1993),
- hram Svetog Arhangela Mihaila (1993) u Stupnici,
- hram Svete Velikomučenice Marine (1995),
- hram Vaznesenja Gospodnjeg,
- hram Vaskrsenja Gospodnjeg u Goloj Glavi (1995),
- hram Svetog proroka Jeremije (započet 1995.) na Vrhpolju,
- hram Svetog Vasilija Ostroškog (u izgradnji) na Rožnju,
- hram Sabor Srba Svetitelja (u izgradnji),
- hram Svetog Vaskrsenja (2. dan Vaskrsa, u izgradnji),
- hram Svetog Vaznesenja u Papučkama u izgradnji.
Povezano
urediVanjske veze
uredi- Eparhija šabačko-valjevska (Projekat Rastko) Arhivirano 2016-03-04 na Wayback Machine-u
- Eparhija šabačka (manastiri) Arhivirano 2011-11-05 na Wayback Machine-u
- Eparhija valjevska (manastiri) Arhivirano 2011-11-05 na Wayback Machine-u
- Ustoličen Episkop Valjevski („Pravoslavlje“, br. 949, 1. oktobar 2006)[mrtav link]
- Nedeljko Radosavljević: Gerasim Domnin, užičko-valjevski mitropolit 1816-1831[mrtav link], Istorijski časopis, broj 54, 2007. godine