Dušan Džamonja

Dušan Džamonja (31. januar 1928, Strumica, Republika Makedonija14. januar 2009, Zagreb, Hrvatska) je bio jugoslovenski vajar i član SANU.

Biografija

uredi
 
Spomenik revoluciji u Moslavini, Podgarić
 
Skulptura Dušana Džamonje u Rijeci

Završio je Akademiju likovinih umetnosti u Zagrebu, kod profesora Vanje Raduša i Franje Kršinića, a magistrirao 1951. godine kod Antuna Augustinčića.

U Beograd dolazi 1954. godine, kada je u Galeriji ULUS imao svoju prvu veliku izložbu. Godine 1970. započinje sa izgradnjom letnjikovca i ateljea u Vrsaru, prema sopstvenom projektu. Tim projektom bavi se i danas kao bajkovitim parkom skulptura.

Godine 1977. dobija Rembrantovu nagradu u Bazelu iz Geteove fondacije, a 1987. godine seli se u Brisel, gde ima atelje.

Član je Srpske akademije nauka i umetnosti od 15. decembra 1988. godine.

Umro je u Zagrebu 14. januara 2009. godine.[1]

Stvaralaštvo

uredi

Stvaralaštvo Dušana Džamonje u ostavilo je trajan beleg u spomeničkoj arhitekturi Jugoslavije.

Spomenik revolucije na Mrakovici, Kozara, Bosna izgrađen 1972. godine, monumentalnih je dimenzija (34/16 metara), od armiranog betona i čelika. Rešen je kao kompleks u jedinstvenom sklopu skulpture, arhitekture i pejzaža, a uz njega i podzemni dokumecioni muzej, osvetljen odozgo kroz kružnu perforaciju, dimenzija 26/30 metara. Ovaj spomenik ostao je trajan beleg i uspomena na žrtve fašističkog terora.

 
Spomenik Prosinačkim žrtvama

Spomenik revoluciji u Moslavini, Podgarić, izgrađen 1967. godina od armiranog betona i aluminijuma, kao krila dimenzija 10/20 metara, i Spomen kosturnica palih jugoslovenskih boraca tokom dva svetska rata u Barleti (Italija) izgrađena 1969. godine od armiranog betona, dimenzija 70/35/11 metara su takođe njegovi značajni objekti.

I u materijalima, i u formi, Džamonja obuhvata i sjedinjuje organski i neorganski svet. Dok su su gradivni materijali njegovih skulptura neorganski metali, klinci, lanci, staklo, granit, beton, dobijene forme su organske, pokrenute u ritmu, dinamično održavajući bioritam živog sveta.

Stvaralački postupak, naoko jednostavan i lako čitljiv, je upravo veoma složen, konstruktivan i inspirativan. jednostavni oblici, oblice, savijene prizme, delovi sfera i segmenata kruga, variraju i ponavljaju se u ritmu umetničkog senzibiliteta, stvarajući apstraktnu arhitekturu novog izraza.

 
Dzamonjina đamija u Rijeci

Ono što se ranije naziralo u njegovoj skulpturi sada dobija jasne odrednice prave nove arhitekture. Njegove forme su jasne i izvodljive, i kao makro urbanističke celine, i kao vizionarski projekti, ne samo spomeničke nego i utilitarne arhitekture.

Učestvovao je na konkursu za Spomen obeležje žrtvama 11. septembra 2001. godine u Njujorku. Inspirisan varijacijama formi polumeseca i segmentima kugli, i kombinacijama ovih formi, stvarajući prostor lepote i sklada, radio je projekte za veliki Islamski religiozni i kulturni centar u Saudiskoj Arabiji, 1985. godine. Izradio je projekte za džamiju u Oranu i za džamiju i islamski centar u Rijeci, 2001. godine.

Izložbe

uredi
 
Dzamonjin park skulptura u V'rsaru - Istra

Imao je veliki broj samostalnih izložbi u Zagrebu, Beogradu, Milanu, Rijeci, Splitu, Veneciji, Cirihu, Ljubljani, Rimu, Hagu, Klagenfurtu, Đenovi, Skopju, Kelnu, Manhajmu, Dubrovniku, Diseldorfu, Sarajevu, Londonu i dr.

Učesnik je i brojnih reprezentativnih likovnih manifestacija u Jugoslaviji i inostranstvu i to Bienalu u Veneciji, Mediteranskom bienalu u Aleksandriji, "Ekspo 58" u Briselu, Bienalu u Antverpenu, Trienalu u Beogradu, Bienalu mladih u Parizu, Bienalu u Spoletu, Bienalu u San Marinu, "Trigonu" u Gracu, Bienali u Sao Paulu, Bienalu crteža u Rijeci, Jadranskom bienalu u Riminiju, "Dokumenta" u Kaselu i dr.

Najznačajnija dela

uredi
  • Spomenik nepoznatom političkom zatvoreniku, Zagreb 1953. godina
  • Spomenik streljanima u Jajincima, Jajinci 1957. i 1980. godina
  • Spomenik prosinačkim žrtvama, Zagreb 1961. godina
  • Komemorativno groblje u logoru Dahau 1959. i Dahau 2 1964. godina
  • Spomenik revoluciji u Moslavini, Podgarić 1967. godina
  • Spomenik žrtvama fašizma u Podhumu, kod Rijeke, 1968. godine
  • Spomenik Stubičkoj bici 1573. 1969. godina
  • Spomenik revoluciji, Kozara-Mrakovica 1972. godina
  • Spomenik pobede i žrtvama na Sremskom frontu 1974. godina
  • Spomen grobnice u Rimu 1974. godina

Izvori

uredi
  1. „Umro Dušan Džamonja, Vesti.rs”. Arhivirano iz originala na datum 2011-11-21. Pristupljeno 2009-01-20. 

Literatura

uredi
  • Revolucionarsko vajarstvo', "Spektar" Zagreb, 1977. godina

Vanjske veze

uredi