Dušan Džamonja
Dušan Džamonja (31. januar 1928, Strumica, Republika Makedonija – 14. januar 2009, Zagreb, Hrvatska) je bio jugoslovenski vajar i član SANU.
Biografija uredi
Završio je Akademiju likovinih umetnosti u Zagrebu, kod profesora Vanje Raduša i Franje Kršinića, a magistrirao 1951. godine kod Antuna Augustinčića.
U Beograd dolazi 1954. godine, kada je u Galeriji ULUS imao svoju prvu veliku izložbu. Godine 1970. započinje sa izgradnjom letnjikovca i ateljea u Vrsaru, prema sopstvenom projektu. Tim projektom bavi se i danas kao bajkovitim parkom skulptura.
Godine 1977. dobija Rembrantovu nagradu u Bazelu iz Geteove fondacije, a 1987. godine seli se u Brisel, gde ima atelje.
Član je Srpske akademije nauka i umetnosti od 15. decembra 1988. godine.
Umro je u Zagrebu 14. januara 2009. godine.[1]
Stvaralaštvo uredi
Stvaralaštvo Dušana Džamonje u ostavilo je trajan beleg u spomeničkoj arhitekturi Jugoslavije.
Spomenik revolucije na Mrakovici, Kozara, Bosna izgrađen 1972. godine, monumentalnih je dimenzija (34/16 metara), od armiranog betona i čelika. Rešen je kao kompleks u jedinstvenom sklopu skulpture, arhitekture i pejzaža, a uz njega i podzemni dokumecioni muzej, osvetljen odozgo kroz kružnu perforaciju, dimenzija 26/30 metara. Ovaj spomenik ostao je trajan beleg i uspomena na žrtve fašističkog terora.
Spomenik revoluciji u Moslavini, Podgarić, izgrađen 1967. godina od armiranog betona i aluminijuma, kao krila dimenzija 10/20 metara, i Spomen kosturnica palih jugoslovenskih boraca tokom dva svetska rata u Barleti (Italija) izgrađena 1969. godine od armiranog betona, dimenzija 70/35/11 metara su takođe njegovi značajni objekti.
I u materijalima, i u formi, Džamonja obuhvata i sjedinjuje organski i neorganski svet. Dok su su gradivni materijali njegovih skulptura neorganski metali, klinci, lanci, staklo, granit, beton, dobijene forme su organske, pokrenute u ritmu, dinamično održavajući bioritam živog sveta.
Stvaralački postupak, naoko jednostavan i lako čitljiv, je upravo veoma složen, konstruktivan i inspirativan. jednostavni oblici, oblice, savijene prizme, delovi sfera i segmenata kruga, variraju i ponavljaju se u ritmu umetničkog senzibiliteta, stvarajući apstraktnu arhitekturu novog izraza.
Ono što se ranije naziralo u njegovoj skulpturi sada dobija jasne odrednice prave nove arhitekture. Njegove forme su jasne i izvodljive, i kao makro urbanističke celine, i kao vizionarski projekti, ne samo spomeničke nego i utilitarne arhitekture.
Učestvovao je na konkursu za Spomen obeležje žrtvama 11. septembra 2001. godine u Njujorku. Inspirisan varijacijama formi polumeseca i segmentima kugli, i kombinacijama ovih formi, stvarajući prostor lepote i sklada, radio je projekte za veliki Islamski religiozni i kulturni centar u Saudiskoj Arabiji, 1985. godine. Izradio je projekte za džamiju u Oranu i za džamiju i islamski centar u Rijeci, 2001. godine.
Izložbe uredi
Imao je veliki broj samostalnih izložbi u Zagrebu, Beogradu, Milanu, Rijeci, Splitu, Veneciji, Cirihu, Ljubljani, Rimu, Hagu, Klagenfurtu, Đenovi, Skopju, Kelnu, Manhajmu, Dubrovniku, Diseldorfu, Sarajevu, Londonu i dr.
Učesnik je i brojnih reprezentativnih likovnih manifestacija u Jugoslaviji i inostranstvu i to Bienalu u Veneciji, Mediteranskom bienalu u Aleksandriji, "Ekspo 58" u Briselu, Bienalu u Antverpenu, Trienalu u Beogradu, Bienalu mladih u Parizu, Bienalu u Spoletu, Bienalu u San Marinu, "Trigonu" u Gracu, Bienali u Sao Paulu, Bienalu crteža u Rijeci, Jadranskom bienalu u Riminiju, "Dokumenta" u Kaselu i dr.
Najznačajnija dela uredi
- Spomenik nepoznatom političkom zatvoreniku, Zagreb 1953. godina
- Spomenik streljanima u Jajincima, Jajinci 1957. i 1980. godina
- Spomenik prosinačkim žrtvama, Zagreb 1961. godina
- Komemorativno groblje u logoru Dahau 1959. i Dahau 2 1964. godina
- Spomenik revoluciji u Moslavini, Podgarić 1967. godina
- Spomenik žrtvama fašizma u Podhumu, kod Rijeke, 1968. godine
- Spomenik Stubičkoj bici 1573. 1969. godina
- Spomenik revoluciji, Kozara-Mrakovica 1972. godina
- Spomenik pobede i žrtvama na Sremskom frontu 1974. godina
- Spomen grobnice u Rimu 1974. godina
Izvori uredi
- ↑ „Umro Dušan Džamonja, Vesti.rs”. Arhivirano iz originala na datum 2011-11-21. Pristupljeno 2009-01-20.
Literatura uredi
- Revolucionarsko vajarstvo', "Spektar" Zagreb, 1977. godina
