Dolomiti

Najviši vrh Dolomita Marmolada
Nadmorska visina: 3343
Mesto:  Italija
(Belluno, Bolzano, Trento)
Venac:Alpe
Koordinate:46°23′N 11°51′E / 46.383°N 11.850°E / 46.383; 11.850
Topo. mapa:Dolomiti.png
Tip:sedimentne stijene; dolomitne i vulkanske
Starost stena:trijas

Dolomiti ili Dolomitske Alpe (ladino: Dolomites, talijanski: Dolomiti, njemački: Dolomiten, furlanski: Dolomitis) je planinski masiv u Istočnim Alpama na istoku Sjeverne Italije. Dolomiti se prostiru od rijeka Adige na zapadu do rijeke Piave na istoku, kroz talijanske provincije Belluno (regija Veneto), Bolzano i Trento (regija Trentino-Južni Tirol).

Dolomiti
Svjetska baštinaUNESCO
 Italija
Registriran:2009 (33. zasjedanje)
Vrsta:Prirodno dobro
Mjerilo:vii, viii
Ugroženost:no
Referenca:UNESCO

U Dolomitima se nalazi jedan nacionalni - Parco nazionale delle Dolomiti Bellunesi, i više regionalnih parkova . Od 26. juna 2009. godine, Dolomiti su uvršteni na UNESCOv popis prirodnih dobara svjetske baštine.[1]

Historija

uredi

Za vrijeme Prvog svjetskog rata, Dolomiti su bili prva linija fronta između talijanske i austro-ugarske vojske. I danas mnogi posjetioci idu u Dolomite kako bi obišli planinske staze izgrađene za Prvog svjetskog rata za potrebe vojske, zvane - Via ferrata (željezne staze). Pojedine od tih staza - Alte vie su vrlo duge i vode do najviših dijelova Dolomita. Za obilazak tih dugih planinskih puteljaka, koje su numerirane od 1 do 8, potrebno je barem tjedan dana hoda. Uz te staze nalaze se Rifugi (brvnare) za odmor planinara, prva i najbolje obnovljena staza je Alta Via 1.

Etimologija

uredi

Dolomiti su dobili ime po poznatom francuskom mineralogu Déodatu Gratet de Dolomieu koji je prvi opisao dolomit, tip karbonatne stijene od koje je građen taj masiv i ima posebnu boju, tako da je do 19. vijeka bio poznat pod imenom Blijede planine.

Geografske karakteristike

uredi

U Dolomitima se nalazi 21 vrh viši od 3.000 m nadmorske visine i oni pokrivaju površinu od oko 141.903 hektara. Tu se nalaze neki od najljepših alpskih krajolika s vertikalnim stijenama, strmim liticama i velikom gustoćom uskih, dubokih i dugih dolina. Tu se izmjenjuju raznoliki krajolici velikog geološkog značaja, kao što su prirodni stupci i zidovi, krške formacije (najveći broj različitih vapnenačkih formacija na ograničenom prostoru na svijetu) je, vrhovi i ledenjaci. Oni svjedoče o bogatoj geomorfološkoj prošlosti stijena koje su oblikovane erozijom, potresima i glacijacijom. Neke samostalne stijene su više od 1.500 m od svog dna, te spadaju u najviše vapnenačke litice na svijetu. Zbog toga su na ovom području česta klizišta tla, poplave i lavine.

Tu se nalaze i neki od ponajboljih primjera karbonatnih sustava terasa iz mezozoika (tzv. "fosilizirani atoli") s pomorskim fosilnim ostacima iz prijelaznog razdoblja iz perm u trijas. Prema tim fosilima se saznalo mnogo o vremenu najvećeg pomora živih vrsta ikada.

Dolomiti se dijele na Zapadne i Istočne Dolomite, koje dijeli linija koja ide od Val Badije, prijevoja Campolongo, do doline Cordevole (Agordino).

Najviši vrhovi Dolomita
Ime visina (m) Ime visina (m)
Marmolada 3344 Pala di San Martino 2996
Antelao 3263 Rosengartenspitze 2981
Tofana di Mezzo 3241 Marmarole 2961
Sorapiss 3229 Cima di Fradusta 2941
Monte Civetta 3220 Fermedaturm 2867
Vernel 3145 Cima d'Asta 2848
Monte Cristallo 3199 Cima di Canali 2846
Cima di Vezzana 3191 Croda Grande 2839
Cimon della Pala 3186 Vajoletturm 2821
Langkofel 3178 Sass Maor 2816
Pelmo 3169 Cima di Ball 2783
Dreischusterspitze 3162 Cima della Madonna (Sass Maor) 2751
Boespitze (Sellagruppe) 3152 Rosetta 2741
Croda Rossa (Hoher Caisl) 3148 Croda da Lago 2716
Piz Popena 3143 Central Grasleitenspitze 2705
Elferkofel 3115 Schlern 2562
Grohmannspitze (Langkofel) 3111 Sasso di Mur 2554
Zwölferkofel 3091 Cima delle Dodici 2338
Sass Rigais (Geislerspitzen) 3027 Monte Pavione 2336
Drei Zinnen 3003 Cima di Posta 2235
Kesselkogel (Rosengarten) 3001 Monte Pasubio 2232
Fünffingerspitze 2997
 
Vrhovi planine Torri del Vaiolet
 
Planina Civetta
 
Planina Rosengarten
 
Planine Focobon pored Falcada
Glavni prijevoji
Ime visina (m)
Passo d'Ombretta (Campitello - Caprile), pješački prijevoj 2738
Langkofeljoch (Val Gardena - Campitello), pješački prijevoj 2683
Tschagerjoch (Karersee - Vajolet Glen), pješački prijevoj 2644
Grasleiten Pass (Vajolet Glen - Grasleiten Glen), pješački prijevoj 2597
Passo di Pravitale (Rosetta Plateau - Pravitale Glen),

pješački prijevoj

2580
Passo delle Comelle (do Cencenighe), pješački prijevoj 2579
Passo della Rosetta (San Martino di Castrozza - Rosetta plateau), pješački prijevoj 2573
Vajolet Pass (Tiers - Vajolet Glen), pješački prijevoj 2549
Passo di Canali (Primiero - Agordo), pješački prijevoj 2497
Tierseralpljoch (Campitello - Tiers), pješački prijevoj 2455
Passo di Ball (San Martino di Castrozza - Pravitale Glen), pješački prijevoj 2450
Forcella di Giralba (Sexten - Auronzo), pješački prijevoj 2436
Col dei Bos (Falzarego Glen - Travernanzes Glen), pješački prijevoj 2313
Forcella Grande (San Vito - Auronzo), pješački prijevoj 2262
Pordoi Pass (Caprile - Campitello), cestovni prijevoj 2250
Sellajoch (Groden Glen - Campitello), cestovni prijevoj 2218
Tre Sassi Pass (Cortina - St Cassian), pješački prijevoj 2199
Mahlknechtjoch (Upper Duron Glen - Seiser Alp), pješački prijevoj 2168
Grödnerjoch (Gröden Glen - Colfuschg), cestovni prijevoj 2137
Falzarego Pass (Caprile - Cortina), cestovni prijevoj 2117
Fedaja Pass (Campitello - Caprile), prijevoj za vozila 2046
Passo di Valles (Paneveggio - Cencenighe), pješački prijevoj 2032
Rolle Pass (Predazzo - San Martino di Castrozza in Primiero), cestovni prijevoj 1984
Forcella Forada (Caprile - San Vito), prijevoj za vozila 1975
Passo di San Pellegrino (Moena - Cencenighe), manji cestovni prijevoj 1910
Forcella d'Alleghe (Alleghe - Zoldo Glen), pješački prijevoj 1820
Tre Croci Pass (Cortina - Auronzo), cestovni prijevoj 1808
Passo di Costalunga ali Karerpaß (Nova Levante - Vigo di Fassa), cestovni prijevoj 1753
Monte Croce Pass (Innichen in Sexten - Piava in Belluno), cestovni prijevoj 1638
Ampezzo Pass (Toblach - Cortina in Belluno), cestovni prijevoj 1544
Cereda Pass (Primiero - Agordo), prijevoj za vozila 1372
Toblach Pass (Bruneck - Lienz), željeznički prijevoj 1209

Turizam i sport

uredi

Dolomiti su poznati po brojnim skijaškim centrima Cortina d'Ampezzo, Madonna di Campiglio, Alta Badia, Falcade koje posjećuju brojni skijaši zimi. Po ljeti Dolomitima krstare brojni planinari, alpinisti, slobodni penjači i paraglideri. Tradicija slobodnog penjanja traje u Dolomitima od 1887. godine, tad se sedamnaestogodišnji Georg Winkler samostalno popeo na jedan od vrhova Torri del Vaiolet (njemački: Vajoletturm).[2]

U prvom se tjednu jula održava godišnja dnevna brdska biciklistička utrka koja se održava kroz sedam planinskih prijevoja Dolomita zvana - Maratona delle Dolomiti(ladinski: Maratona dles Dolomites).

Galerija

uredi
360° panoramski pogled s Marmolade, najvišeg vrha Dolomita

Izvori

uredi
  1. „13 new sites have been added to UNESCO’s World Heritage List which lost one site while three were placed on the Danger List”. 28. juna 2009..  (en)
  2. Huber, Alex. „The Perfect Perfume”. Rock and Ice Magazine. Arhivirano iz originala na datum 2008-02-15. Pristupljeno 2011-03-28.  (en)

Bibliografija

uredi
  • Reinhold Messner e Jakob Tappeiner, Dolomiti: le più belle montagne della terra, Lana, Tappeiner, 2002. ISBN 88-7073-317-3

Vanjske veze

uredi