Dardanska Kraljevina
„Dardanija” preusmjerava ovdje. Za ostala značenja, v. Dardanija.Dardanska kraljevina je naziv države koja je postojala na jugozapadnom dijelu Balkanskog poluostrva u antičko doba. Osnovali su je Dardanci jedno od najznačajnijih ilirskih plemena. Dio autora smatra da su Dardanci tračko pleme ili ilirsko – tračko (Karl Pač, Grga Novak, Dimitar Dečev,...).[1]
| Dardanska kraljevina | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| Geografija | |||||||
| Kontinent | Evropa | ||||||
| Regija | Balkan | ||||||
| Društvo | |||||||
| Religija | Paganizam | ||||||
| Vladavina | |||||||
| Oblik vladavine | Kraljevina | ||||||
| Titula vladara | Kralj | ||||||
| Istorijsko doba | Stari vek | ||||||
| Osnivanje | 3. vek p. n. e. | ||||||
| Prestanak | 2. vek p. n. e. | ||||||
| Događaji | |||||||
| Prethodnici i naslednici | |||||||
| Prethodile su: | Nasledile su: | ||||||
| [[Datoteka:|22x20px|border]] | 
| ||||||
| Portal:Istorija | |||||||
_(English).svg)
Iliri je etnogeografski zajednički starogrčki naziv za sve negrčke stanovnike i plemena u sjevernom susjedstvu Makedonije, Epira i grčkih kolonija, a Ilirska kraljevina je naziv države ili država čiji su vladari bili iz nekog od ilirskih plemena: Dardanci, Grabi, Taulanti ili Ardijejci.[2]
Vladari Dardanije uredi
Ilirski vladari iz plemena Dardanaca uredi
- Bardil, kralj (393-359. p. n. e.), uzurpator, osnivač dinastije ilirskih kraljeva.[3]
- Grab, kralj (356-344. pne). Zajedno sa tračanskim kraljem Ketriporom i peonskim Likpejom, udružili su se već 356. god. pne i sklopili ugovor sa Atenom o zajedničkoj borbi protiv Filipa II.
- Pleurat, kralj. Godine 344. pne vodio je rat sa Makedoncima koji su upali u Iliriju i opustošili je. Diodor navodi kao uzrok pohoda naslijeđenu mržnju prema ilirskim susjedima. Tada je ranjen i Filip II.
- Klit, (335-325. pne),
- Bardil II, kralj (302-280. pne),
- Monun, kralj (280-270. pne),[1]
- Mitil, kralj (270-260. pne) ,
Dardanski vladari u antičkim izvorima uredi
- (nepoznato ime), kralj (279. p. n. e.). Grčki izvori za tu godinu govore o ilirskom kralju i o dardanskom kralju. Savremeni istoričari smatraju da je to jedna ličnost, polazeći od tumačenja da su Grci ilirskim kraljem nazivali vladare bilo kojeg plemena sa tih prostora. Fanula Papazoglu smatra da su to dvije ličnosti, i da je ilirski kralj bio Monunios, a da je dardanski kralj neki drugi nepoznati vladar. Po njenom mišljenju Dardanci su tada odvojeni od Ilira kao drugi narod, i već su predstavljali respektabilnu vojnu silu.
- Longar, prvi izričito naveden kao dardanski kralj (3. vek p. n. e, ne zna se tačno). Predpostavlja se da je Peoniju osvojio u periodu 239 - 229. god. pne.[4]
- Bato, drugi spomenuti dardanski kralj (3-2. vek p. n. e.)
Rat protiv Makedonaca je započeo na najbolji način tokom ove uspješne ekspedicije; nekoliko manjih kraljeva i prinčeva (reguli ac principes), makedonskih susjeda, posjetilo je rimski logor: Pleuratus, Scerdilaidasov sin, zatim Amijander, kralj Atamanija, a od Dardanaca tu je bio Baton, Longarusov sin. Ovaj Longarus je, u svoje vrijeme podržao rat protiv Demetrijusa, Filipovog oca. Na njihove ponude da pomognu, konzul je odgovorio da može iskoristiti pomoć Dardanaca i Pleuratusa ako on bude vodio svoje trupe u Makedoniju. (Livije, knjiga XXXI, 28.)
Longar i Bato su jedine istorijske ličnosti i vladari navedeni u pisanim antičkim izvorima kao dardanski vladari.
Istorija uredi
Nakon što su Makedonci zauzeli Peoniju i helenizirali je, Dardanci su im postali susjedi. Politička istorija Dardanaca je istorija dardansko – makedonskih sukoba, bilo da su Dardanci sami upadali u Makedoniju, bilo da je makedonska vojska dolazila da ih uplaši ili obuzda. Prijateljskih odnosa između ova dva naroda nije bilo u istoriji.[5]
Velika masa Kelta, na svom pohodu u Grčku došla je 279. godine p. n. e. u Dardaniju i napravila pustoš. Tu su se Kelti podijelili u dvije grupe. Jadna je predvođena Brenom nastavila prema Delfima, a druga grupa od 20 000 vojnika prema Trakiji i dalje u Anadoliju.[5]
Dardanski kralj, čije ime nije poznato, ponudio je makedonskom kralju Ptolemeju Keraunu pomoć od 20.000 vojnika za borbu protiv Kelta. Ptolomej je odbio pomoć i to platio glavom, a Kelti su nastavili za Delfe.[3] Već tada su Dardanci formirana politička zajednica sa kraljem na čelu.
Poslije poraza kod Delfa, razbijeni Kelti ponovo prolaze kroz Dardaniju, kada su mnogi pobijeni. Preživjeli su se vratili na Dunav i osnovali svoju državu (Skordiska).
Dardanci su se nakon toga postepeno proširili sjeverno do Niša, a na jugu su osvojili Peoniju (peonska dinastija je nestala zauvijek) i izbili na makedonske granice. Tada se na čelu Dardanaca nalazio Longar, prvi poznati njihov vladar. Nakon toga Makedonija je neprestano bila izložena napadima i pustošenjima.
Na zapadu je Dardanija imala moćnog susjeda u Agronovoj kraljevini koja se u međugrčkim sukobima priklonila Makedoniji i njihovom vladaru Demetriju II. Dok su Makedonci ratovali sa Dardancima Agronove lađe su pustošile zapadnogrčko primorje i pobijedili ahajske snage kod Medeona u Akarnaniji 231. god. Slijedeće godine Teuta je osvojila epirski glavni grad Foiniku, ali se morala povući jer je dio Ilira prešao Dardancima.
Makedonski kralj Filip V (221 - 179) pobijedio je 217. god pne Dardance (kod Bilazore, današnji Veles) , zatim 211. i 208. u stalnim pokušajima da trajno eliminiše njihovu opasnost. U prvom makedonskom ratu sa Rimljanima Dardanci se ne spominju u mirovnom ugovoru iz Foinike 2005. god.
Kada su se rimske snage 200. god iskrcale u Iliriju i doprle do Dasaretije, Dardanci se stavljaju na rimsku stranu.
Dardanci i Bastarni uredi
Filip V je 179. god. pne angažovao je pleme Bastarni sa ušća Dunava u namjeri da ih stalno naseli u Dardaniju i da ih upotrijebi u ratu protiv Rima. Te godine Filip je umro, kad su Bastarni već bili u Trakiji i odatle prodrli u Dardaniju. Dardancima je trebalo tri godine i tek su u zimu 176/75 uspjeli protjerati Bastarne.[5]
U trećem makedonskom ratu Dardanci nisu uzeli veliko učešće jer ih porazio makedonski kralj Persej.
Dardanija i Rimljani uredi
Padom Makedonije i Ilirije 168. god. pne i pretvaranjem Makedonije 148. god u rimsku provinciju, Dardanija je dobila novog susjeda, Rimljane. To je iz osnova promijenilo njen položaj i njenu spoljnu politiku. Pomažući Rimljanima da sruše Makedoniju, Dardanci su sami sebi zatvorili izvore plijena kojim su se vijekovima koristili.
U narednih 50 godina Dardanci su mirovali. Pravi razlog su Skordisci koji su sredinom II stoljeća bili na vrhuncu vojne moći. Izbili su na sjeverne granice Dardanije i godinama su, u saradnji sa Medima, nanosili poraze Rimljanima, ne dozvoljavajući im da prodru dalje na sjever. Ovakvo stanje trajalo je do 110. god. kada je slomljena moć Skordiska. Dardanci su 97. god. poraženi od Rimljana. Do 84. god, kad god je rimska vojska bila zauzeta, trajali su stalni upadi sa sjevera u Makedoniju i Epir (Skordisci, Medi, Dardanci).
Sredinom 70 – ih godina na Dardance je krenula rimska vojska od 30 000 vojnika pod vodstvom Gaja Skribonija Kuriona, i nanijela sudbonosni poraz, pri čemu su na krvavi način postupali sa zarobljenim Dardancima, želeći se na isti način osvetiti. Formalno su Dardanci i dalje ostali nezavisni, potčinjeni rimskom oružju. Poslije pobjede, Kurion je nastavio prema sjeveru i kao prvi Rimljanin izbio na obale Dunava.
U poluzavisnom položaju Dardanija će ostati do završetka mezijskog rata 28. god. pne, kada će izgubiti bilo kakvu samostalnost i ući u sastav rimske provincije Gornja Mezija.[5]
Nasleđe uredi
Rimljani su područje nekadašnje Dardanske kraljevine prvobitno uključili u provinciju Meziju, ali su kasnije formirali posebnu provinciju Dardaniju. Jedna od gradskih četvrti današnje Prištine na Kosovu i Metohiji nazvana je Dardanija, po ovoj antičkoj zemlji.
Literatura uredi
- Dr Životije Đorđević, Kosovo i Metohija kroz vekove, Jagodina, 2009.
- Petrit Imami, Srbi i Albanci kroz vekove, Beograd, 2000.
Reference uredi
- ↑ 1,0 1,1 „Zef Mirdita - Dardanci i Dardanija u antici”. Hrvatski institut za povijest, Zagreb, 2015. Pristupljeno 9. 2. 2018.
- ↑ Pierre Cabanes - Les Illyriens, aux limites du monde grec
- ↑ 3,0 3,1 „N.G.L. Hammond, F.W Wallbank - A HISTORY OF MACEDONIA”. Oxford university press, 2001. Pristupljeno 9. 2. 2016.
- ↑ „John Wilkes - the Illiyans”. Elektronska verzija. Pristupljeno 9. 2. 2018.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 „Srednjobalkanska plemena u predrimsko doba. Tribali, Autarijati, Dardanci, Skordisci i Mezi”. AKADEMIJA NAUKA I UMJETNOSTI BOSNE I HERCEGOVINE - DJELA KNJIGA XXX , CENTAR ZA BALKANOLOŠKA ISPITIVANJA Knjiga l. SARAJEVO, 1969. Pristupljeno 9. 2. 2016.