Crkva Pokrova Presvete Bogorodice u Varešu
Crkva posvećena Pokrovu Presvete Bogorodice u Varešu je crkva Srpske pravoslavne crkve, Mitropolija dabrobosanska, Arhijerejsko namjesništvo sarajevsko. Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika na sjednici održanoj 10. do 16. marta 2010. godine donijela je odluku da se crkva, proglasi za nacionalni spomenik BiH. Ovu odluku Komisija donijelo je u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Martin Cherry, Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović (predsjedavajući), Ljiljana Ševo (predsjedavajuća).[1]
Nacionalni spomenik se sastoji od objekta crkve sa pokretnom imovinom koju sačinjavaju ikonostas od dvadeset tri ikone i carskih dveri, te četiri ikone koje se nalaze u naosu crkve, i to:
- Sabor dvanaest apostola, nepoznati autor, prije 1868. godine;
- Sveti jevanđelist Luka, nepoznati autor, početak XX vijeka;
- Molitva u Gestimanskom vrtu, nepoznati ruski majstor, prije 1924. godine;
- Jerusalim, nepoznati autor, prije 1864. godine.
Historija uredi
Ova jednostavna crkva izgrađena u neobaroknom stilskom izrazu izgrađena u periodu od 1891. do 1894. Godine. Jedna je od novih crkava sagrađenih u posljednjim godinama XIX vijeka, u periodu prosperiteta naselja koji je uvjetovala izgradnja talionice 1891. godine. Imala je manja oštećenja tokom ratnih dejstava u periodu od 1992-95 godine. Zbirka ikona nalazi se u dobrom stanju. Ikone su prekrivene slojem prašine i čađi. Ikona sa predstavom sv. jevanđeliste Luke je oštećena namjernim uništenjem.
Crkva se danas namjenski koristi povremeno, s obzirom da nije ustoličeno svešteno lice sa stalnim angažmanom u Varešu, tu funkciju obavlja sveštenik iz Ilijaša.
Opis uredi
Prema konceptu prostorne organizacije crkva sastoji se od priprate, naosa i oltarskog prostora. Pravougaone je osnove čije vanjske dimenzija iznose 7,85X13,75 m (dužina mjerena sa apsidom).
Zapadna fasada objekta se sastoji od tri dijela u smislu vertikalnog raščlanjenja. Prvi dio predstavlja glavni ulazni portal crkve čije dimenzije iznose širina 1,44 m i visina 3,35 m. Drugi dio se nalazi iznad portala, gdje se nalaze tri okulusa (prozori kružnog oblika) koji su horizontalno raspoređeni u tri polja. Četvrti okulus se nalazi u gornjoj zoni, ispod zvonika. Svi okulusi su istih dimanzija i njihov prečnik iznosi cca 90 cm. Treći dio predstavlja zvonik, čija visina do početka krsta iznosi 16,30 m. Visina zvonika do ispod krova iznosi cca 12,50 m. Zvonik je smješten iznad centralnog prostora priprate u njenom sjevernom dijelu. Kvadratne je osnove i njegove dimenzije iznose 3,00X3,00 m. Krov zvonika ima oblik lukovice sa izduženim kubičnim nastavkom na čijem se vrhu nalazi krst.
Objekat crkve je izgrađen od kamenih zidova, čija debljina iznosi 60-65 cm. Natkrivena je dvovodnim krovom koji ima drvenu konstrukcija a krovni pokrivač je izrađen od pocinčanog lima. Fasadni zidovi su obloženi kamenim pločama sive boje, dok su na rubnim dijelovima, vertikalnim poljima između prozorskih otvora, kao i na vertikalnim i horizontalnim poljima istočne i zapadne fasade postavljene kamene ploče širine 60 cm. Crvene kamene ploče postavljene na fasadama kao plastična dekoracija, su u odnosu na zid fasade izbačene za cca 13 cm
Literatura uredi
- Hamdija Kreševljaković, Vareš kao glavno središte gvozdenog obrta u BiH, Glasnik Zemaljskog muzeja BiH 54, 1942.
- Alija Bejtić, Historijsko-građevni razvoj Vareša, Sarajevo, 1958.
- Svetlana Rakić, Ikone Bosne i Hercegovine (16-19 vijek), Beograd 1989.
Reference uredi
- ↑ „Crkva posvećena Pokrovu Presvete Bogorodice”. Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine. Pristupljeno 15. 10. 2018.[mrtav link]
