Carstvo Jovana Nenada
„Srpsko carstvo Jovana Nenada” preusmjerava ovdje. Za druge upotrebe, v. Carstvo carstvo (razvrstavanje).Carstvo Jovana Nenada je bila kratkotrajna srpska država koja je nastala nakon vojnog poraza Kraljevine Ugarske na Mohaču 1526. godine i postojala je do 1527. kada je njena teritorija pala pod vlast Habzburga, a potom pod vlast Osmanskog carstva.
| Carstvo Jovana Nenada | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| Geografija | |||||||
| Kontinent | Evropa | ||||||
| Regija | Panonska nizija | ||||||
| Glavni grad | Subotica, Segedin | ||||||
| Površina | oko 25,000 km² | ||||||
| Društvo | |||||||
| Zvanični jezici | srpski | ||||||
| Religija | pravoslavlje, jatolicizam | ||||||
| Vladavina | |||||||
| Oblik vladavine | apsolutna monarhija | ||||||
| Titula vladara | car | ||||||
| Vladar | Jovan Nenad | ||||||
| Istorijsko doba | novi vek | ||||||
| Osnivanje | 1526. | ||||||
| Prestanak | 1527. | ||||||
| Status | bivša država | ||||||
| Događaji | |||||||
| Seleška bitka | 1. maj 1527. | ||||||
| bitka na Sedfalskom polju | 25. jul 1527. | ||||||
| Prethodnici i naslednici | |||||||
| Prethodile su: | Nasledile su: | ||||||
|
_(14th_century).svg){kind=small}
| ||||||
| Portal:Istorija | |||||||
Istorija uredi
Osnivanje uredi
Srpsko carstvo u Panonskoj niziji osnovao je Jovan Nenad, srpski hajduk i plaćenik, rođen u Lipovu u Banatu, koji je sa svojom vojskom proterao Turke iz Bačke, kao i delova Srema i Banata. Na bivšem posedu jednog ugarskog feudalca, u naselju Sabatka (Današnja Subotica) on organizuje svoj dvor i tu se kruniše za srpskog cara. Za glavnog vojskovođu svoje vojske koja je iz dana u dan sve više rasla izabrao je Radoslava Čelnika (kasnijeg vojvodu Sremskog vojvodstva), za izaslanika kod stranih vladara školovanog protestanta Fabijana Literata, a za palatina i blagajnika plemića Subotu Vrlića, rodom iz Jagodine, po kome je Subotica verovatno dobila ime.
Gubitak Subotice uredi
Srpsko carstvo ubrzo je napao Valentin Terek, ugarski velikaš na čijem bivšem posedu je organizovan carski dvor Jovana Nenada. Valentin napadne Suboticu i osvoji je. Posle toga Car Jovan prenese prestonicu u Segedin. Ferdinand I je pripremao vojsku za napad na Jovana Zapolju, koji je hteo preuzeti vlast u Ugarskoj. Jovan Nenad je u prvi mah pristao uz Zapolju, ali ugarski plemići, čija je bivša imanja po Bačkoj Nenad prisvojio, udaljiše Zapolju od njega, te on početkom 1527. godine pristane uz Ferdinanda. Borbe oko ugarskog prestola smatrao je Car Jovan Nenad samo privremenim zanimanjem, a glavnim zadatkom smatrao je borbu protiv Turaka za oslobođenje srpskih zemalja.
Rat sa Jovanom Zapoljom uredi
Jovan Zapolja je slao jednu vojsku za drugom protiv Cara Jovana Nenada, da ga uništi pre Ferdinandova dolaska u Ugarsku. Prvu Zapoljinu vojsku pod vođstvom Vladislava Čakija Car pobedi, a u bici je poginuo i sam Vladislav. Posle toga Zapolja pošalje vojsku pod vođstvom erdeljskog vojvode Petra Perinjija, ali i tu vojsku Car pobedi na Selešu, u čuvenoj Seleškoj bici. Treći napad ponovo izvede Perinji sa čitavom vojskom Transilvanije i gornje Ugarske. U krvavom okršaju na Sedfalskom polju, car izgubi oko 8.000 vojnika i tu pobedi Perinji. U roku od mesec dana car se opet pribrao od strašnog poraza i popunio je proređene redove svojih četa. U to vreme je ušla u Ugarsku i Ferdinandova vojska, te Car Jovan krene njoj u susret. Usput je svratio u Segedin, gde ga iz zasede smrtno rani puščanim zrnom lično stari neprijatelj Valentin Terek.
Pad Nenadovog carstva uredi
Car ubrzo nakon ranjavanja umire. Cela je tada Ugarska, jula 1527. godine, svečano proslavila smrt Jovana Nenada, umišljenog srpskog božijeg poslanika, a njihovog zakletog neprijatelja i otpadnika. Ubrzo nakon toga, Ferdinad se sukobi sa Zapoljinom vojskom, proređenom i izmorenom od silnih okršaja sa Srbima. Posle toga, teritorija Nenadovog carstva je pala pod vlast Ferdinanda, a dotadašnji zapovednik vojske Jovana Nenada, Radoslav Čelnik je prišao Turcima i dobio posede u Sremu. Tada je osnovao vazalno Sremsko Vojvodstvo, državu političku naslednicu Nenadovog srpskog carstva.
Uređenje carstva uredi
Na čelu države se nalazio car. On je imao neograničenu vlast. U svom dvoru je imenovao vitezove, delio priznanja, sakupljao novac i kao vojvoda zapovedao carskom gardom od 600 janičara. Dvor je bio sa svim obeležjima tadašnjeg ugarskog dvora. Car je imao svog palatina, rizničara, ličnog sekretara i izaslanike kod stranih dvorova. Raspolagao je sa 15.000 vojnika. Pljačkanje feudalnih imanja i deljenje bivše vlastelinske zemlje seljacima, učinili su da pokret Jovana Nenada bude cenjen u narodu. Od plena iz ovih pljački car je pokušavao da redovno plaća svoje vojnike.
Značaj carstva Jovana Nenada uredi
Glavna zasluga cara Jovana leži u tome što je on prvi došao na misao da na zemljištu južne Panonske nizije stvori zasebnu teritoriju slovenskog karaktera. On je tu misao i ostvario, te je time postao začetnik ideje Srpske Vojvodine. Njegovom smrću, uništena je i njegova tvorevina, ali ideja, koju je on uneo među Srbe u Panonskoj niziji, nije više mogla da se uništi. Ipak, glavna ideja Nenadovog delovanja bilo je oslobođenje srpskih zemalja i obnova Srpskog carstva. Njegova je konačna tragedija nužno proizašla iz protivrečnosti da je neko ko je smatrao sebe božijim poslanikom organizovao državu i znatnu vojnu silu na zemlji oko koje su se tada sporili Ugri, Turci i Habzburzi, sa ciljem da oslobodi svoj pravoslavni narod na Balkanu, sve do turske prestonice.
Vidi još uredi
Izvori uredi
- Veselin P, Dželetović, "Poslednji Srpski Car, Jovan Nenad“, Beograd , 2007.
- Dr Aleksa Ivić, "Istorija Srba u Vojvodini“, Novi Sad, 1929.
- Milorad Ekmečić, "Dugo Kretanje između Klanja i Oranja; Istorija Srba u Novom Veku (1492—1992)", Beograd, 2008.
- Drago Njegovan, "Prisajedinjenje Vojvodine Srbiji", Novi Sad, 2004.