Buri
Buri (afrikaans: Boere, holandski i engleski: Boers) je sve do druge polovine 20. vijeka bio uobičajeni naziv za holandske koloniste u Južnoj Africi, danas je umjesto tog uobičajeni naziv za njih Afrikaneri.[2]
| Buri | |||
|---|---|---|---|
| Ukupna populacija | |||
|
oko 1,500.000[1] | |||
| Regioni sa značajnim brojem pripadnika | |||
| |||
| Jezik/ci | |||
| afrikaans | |||
| Religija | |||
| protestanti (afrikanerski kalvinzam) | |||
| Srodne etničke grupe | |||
| Holanđani, Flamanci, Frižani, Nijemci, Francuzi, Škoti, Englezi; Južnoafrički Mulati |
Buri su uglavnom bili potomci prvih holandskih doseljenika u Južnoj Africi iz 17. vijeka, a u manjoj mjeri francuskih Hugenota i njemačkih protestanata, koji su se u Koloniju Rt dobre nade doselili do početka 19. vijeka. Buri su se u drugoj polovici 19. vijeka, većinom preselili u Slobodnu Državu Oranje i Republike Transvaal. Razlog za ovu njihovu migraciju je bio pritisak novodošlih britanskih kolonista.
Riječ Bur (afrikaans i holandski: Boer) na holandskom znači seljak.
Historija uredi
Holandska istočnoindijska kompanija poslala je 1652. svog moreplovca Jan van Riebeecka da osnuje trgovačku stanicu na Rtu dobre nade.[2] Holandija je pospješivala imigraciju vlastitog stanovništva tako da je 1707 Kolonija Rt dobre nade imala 1 779 stanovnika. Današnji Buri (afrikaneri) su uglavnom potomci tih prvih kolonista.[2]
Holandska kolonija dobro je napredovala, ali je tržište za poljoprivredne proizvode u samoj koloniji i gradu Cape Town postalo jako zasićeno, tako da za brojne novodošle nije bilo posla. Većina njih se zbog tog uputila u ogromne teritorije Južne Afrike u potrazi za boljom zemljom ili boljim pašnjacima za svoju stoku i postala Trekboere (doslovno lutajući seljaci), samoživi, nezavisni seljaci, koji su živjeli raštrkani na ogromnim prostranstvima.[2]
Buri su u svom prodoru na nove teritorije, često vodili prave male ratove sa domorodačkim stanovništvom, usput su bili neprijateljski raspoloženi i prema autoritetima iz Kolonije Rt dobre nade, koji su pokušavali kontrolirati trgovinu i njihovo kretanje.[2] Religijski su bili poklonici starozavjetnih tradicija, a na sebe su gledali, kao na božju djecu bačenu u pustinju, koji su trebali da u skladu sa božanskim zakonom vladati tom zemljom, sa svim njezinim starosjediocima. Do kraja 18. vijeka kulturne veze između Bura i njihovih gradskih sunarodnjaka bitno su oslabile, iako su obje skupine i dalje govorile afrikaans, jezik koji je evoluirao od holandskog sa primjesama afričkih jezika.[2]
Nakon napoleonskih ratova Kolonija Rt dobre nade postala je britanski posjed 1806. godine.[2] Iako su na prvi pogled Buri prihvatili novu kolonijalnu upravu, oni su ubrzo postali nezadovoljni zbog britanske liberalne politike, naročito zbog odnosa prema oslobađenim robovima, zbog tog je od 1835. do 1843. oko 12 000 Bura napustilo Koloniju Rt dobre Nade na Velikom putu (Die Groot Trek) prema ruralnim prostranstvima na južnoafričkom Highveldu i južnom Natalu. Britanska vlada je 1852. priznala nezavisnost burske Republike Transvaal (kasnije Južnoafričke Republike Transvaal) a 1854. i republike Vaal-Oranje (kasnije Slobodne Države Oranje). Ove dvije burske republike bile su čvrsti pobornici apartheida, odnosno politike stroge rasne segregacije i diskriminacije.
Otkriće dijamanata i zlata 1867. na teritoriju burske Južnoafričke Republike Transvaal dovelo je do Burskih ratova (1899. -1902.). Sukob je imao korijene u britanskim tvrdnjama da ima pravo na suverenitet nad cijelom bogatom Južnom Afrikom i odbijanju Bura da dodijeli građanska prava takozvanim uitlandersima (imigrantima u Republiku Transvaal, koji su većinom bili britanski državljani). Uz pomoć bratske republike Slobodne Države Oranje i nekih sunarodnjaka iz Kolonije Rt dobre nade, Južnoafrička Republika Transvaal vodila je uspješan rat protiv Britanskog Carstva duže od dvije godine. Burski ratnici sjajno su se služili metodama gerilske borbe, ipak su na kraju morali položiti oružje i predati se britanskim snagama 1902. godine, to je bio i kraj dviju nezavisnih burskih država.[2]
Nakon Burskih ratova, brojni Buri su emigrirali u Patagoniju, Meksiko i Texas.
Unatoč svim pokušajima britanske kolonijalne uprave, da nakon ratova uklopi Bure u svoj sistem, oni su uspjeli sačuvali svoj jezik i kulturu i na kraju uspjeli učvrstiti svoju politički moć, koju prije toga nisu uspjeli vojno osvojiti.[2] Apartheid kao politički ideal je ponovno uspostavljen po cijeloj Južnoj Africi, on je ostao dominantan u politici Južnoafričke Unije sve do samog kraja 20. vijeka, kad je službeno ukinut 1994.[2]
Buri ili afrikaneri su na početku 21. vijeka predstavljali oko 60 % svog bijelačkog stanovništva Južne Afrike ili 2,600.000 stanovnika.[2]
Karakteristike uredi
Buri su poznati po svom snažnom nacionalnom osećaju, i konzervativizmu. Bursko društvo je izraslo od osamljenih poljoprivrednika i stočara koji su živjeli na granici civilizacije, zbog tog su bili veliki zagovornici republikanizma i nezavisnosti.
