Branko Šotra

Branko Šotra (Kozice kod Stoca, 1906 – Stockholm, 1960) bio je bosanskohercegovački umjetnik. Završio je 1929. godine Kraljevsku umjetničku školu u Beogradu. U vrijeme studiranja povezao se sa Komunističkom partijom Jugoslavije. Učestvovao je u Drugom svjetskom ratu boreći se na prostorima Hercegovine, Crne Gore, Kosova i Metohije i Srbije. Nakon rata radio je na formiranju Doma Jugoslavenske narodne armije u Beogradu, a kasnije je izabran za njegovog načelnika. Za redovnog profesora i prvog rektora Akademije za primjenjenu umjetnost u Beogradu izabran je 1948. godine i na toj dužnosti se zadržao do 1956. godine.

Bavio se slikarstvom, grafikom, primijenjenom umjetnošću i likovnom kritikom. Šotra je poznat prvenstveno po grafikama koje karakteriše crno- bijeli kontrast. U počecima likovnog izražavanja radio je ulja i ikone, a drvorezom i linorezom se bavio do kraja života. Tokom četrdesetih, u fazi socijalističkog realizma, grafikama je nastojao prikazati motive i predjele iz rata. Umjetnik je u sebi, kao aktivan borac i komandir koji je istovremeno obavljao i političke aktivnosti i zaduženja, nosio bezbroj sjećanja i snažnih utisaka iz ofanziva i borbi s neprijateljem, uopšteno govoreći, iz partizanskog života. Vremenom će polako ljudi nestati sa grafika, a ostaće samo veličanstvena priroda koju umjetnik pamti.Kasnije ih zamjenjuje prikazima hercegovačkog krša, planinama, vodonošama, starcima. Vremenom, oko šezdesetih, ti motivi iskoračuju iz sfere realnog i prelaze u domen apstraktnog. Tom fazom približio se najvećim jugoslavenskim grafičarima tog vremena, Đorđu Andrejeviću Kunu i Pivu Karamatijeviću.

Grafika, odnosno tehnike drvoreza i linoreza bile su medij u kojem je Šotra uspio da dočara i prikaže svu raskošnost i nemilosrdnost prirode. Pa i ono što je bilo prepoznatljivo oku kao panj, pogorjela šuma – njeni strašni, jezivi, usamljeni sprženi ostaci, ogoljena bez života, ili krš, kamen, stijena – njeni gotovo morfološki prikazani slojevi postaju polako nešto neprepoznatljivo, apstraktno, asocijacija. Grafike posjeduju neobičnu atmosferu, kao da sadrže još jedan dodatni element, određen zvuk, a taj zvuk je ustvari neprekidna tišina. Neka od djela Šotra je upravo tako nazvao.

Priznanja

• Orden partizanske zvijezde,
• Orden zasluga za narod,
• Pukovnik JNA
• Jedna ulica u Beogradu na Čukarici nosi ime Branka Šotre

Galerija u Stocu

Galerija Branka Šotre osnovana je u Stocu 28. jula 1963. godine. Bila je smještena u prostor Šarića kuće, koja se nalazi u gradskoj čaršiji, u centru Stoca. Šotrine grafike (ukupno 92), koje je on krajem pedesetih godina poklonio Umjetničkoj galeriji u Sarajevu, činile su stalnu postavku. Pored Šotrinih grafika, Galerija je posjedovala i jedanaest dijela različitih umjetnika.

Šarića kuća je zapaljena i uništena 26. jula 1993. godine, a izložena djela su izuzeta, od strane «ratnih vlasti». Nakon toga na njemu nisu vršeni nikakvi radovi konsolidacije i zaštite.

Izložba 2019. god. u Sarajevu

Umjetnička galerija Bosne i Hercegovine u saradnji sa SPKD „Prosvjeta“ Sarajevo, priredila je 2019. god, nakon skoro trideset godina od posljednje, izložbu retrospektivnog karaktera na kojoj su izložena djela Branka Šotre. Na ovoj izložbi predstavljeno je deset slika, devet ulja na platnu i šperploči koja se čuvaju u fundusu Umjetničke galerije, kao i jedno ulje koje se nalazi u vlasništvu Muzeja Sarajeva. To je mali broj slika koji je ostao iza Šotre. U pitanju su slike nastale tokom tridesetih godina kada je umjetnik živio u Bosni.

Početnu grupu postavke čine crteži i grafike sa motivima koje umjetnika povezuju sa rodnom Hercegovinom i Stocem, a to su stećci. Veliku grupu unutar izloženih crteža i grafika čine gradske vedute starog Mostara, Trebinja, Počitelja, Jajca i Stoca, sa njihovim tipičnim načinom tradicionalne gradnje. Posebnu grupu čine grafike i crteži sa prikazima poljoprivrednih radova, koje nam približavaju narodne običaje, obradu zemlje i života sela u Bosni i Hercegovini.

Zasebnu grupu grafike čine grafike sa tematikom iz Narodnooslobodilačke borbe (NOB) nastale nakon Drugog svjetskog rata.

Freske Branka Šotre

U Donjem Dubcu na brdu Orlujaku, u seoskoj kući Tadića, postoji jedinstvena umetnička galerija fresaka, čiji je autor Branko Šotra, akademski slikar. Za vreme boravka u Donjem Dubcu, od početka novembra 1942. do kraja januara 1943. godine, gde se skrivao kao borac Kopaoničkog partizanskog odreda, sa skromnim slikarskim materijalom (jaja, mlijeko, čađ), ukrasio je freskama zidove kuće. Freske predstavljaju motive iz seoskog života. Freske su obnovljene 1975. godine, a kuća je stavljena pod zaštitu kao spomenik kulture. Ova umjetnička galerija od “Vajata” je udaljena 17 kilometara.

Uspomenu na Branka Šotra i njegovu sestru čuva i Galerija legata Milene Šotre u Muzeju Hercegovine u Trebinju. Galerija sadrži 24 Milenine umjetničke slike s motivima Hercegovine i Putopis po Rusiji te 15 grafika Branka Šotre.

Djela

• Ulica
• Motiv iz Hercegovine
• Portret Obrada Popovića, 1936. linorez
• Vaskrsenje Lazarevo, reljef, drvo
• Korjen, drvorez

Literatura

• Amra Hadžimuhamedović - Mogući pristupi obnovi historijskih gradskih područja u Bosni i Hercegovini s posebnim osvrtom na Stolac, Naslijeđe i identitet, Sarajevo, 1997.

Vanjski linkovi

• Časopis Most, Vojislav Vujanović - Traganje za izvornom inspiracijom
• Umjetnička galerija BiH