Banatska Republika

Banatska republika (njemački: Banater Republik; mađarski: Bánáti Köztársaság; rumunski: Republica bănățeană) je bila kratkotrajna država, proglašena 31. oktobra 1918. u Temišvaru, nakon raspada Austrougarske.[1] Prilikom proglašenja formiran je i Narodni savet Banata dok je Dr. Otto Roth imenovan za civilnog komesara, a potpukovnik Albert Bartha za vojnog komandanta republike.[1]

Banatska republika
Nepriznata država

1918 – 1919
 

Zastava Banatska republika

Zastava

Himna
"Himnusz" i "La Marseillaise"
Location of Banatska republika
Location of Banatska republika
Glavni grad Temišvar
Jezik/ci nemački, mađarski, rumunski, srpskohrvatski, rumunski, slovački, zapadnorusinski, francuski, banatskobugarski
Politički sistem Nepriznata država
Historijska era Period po okončanju Prvog svetskog rata
 - Nastanak 1918
 - Nestala 1919
Stanovništvo
 - 1918 est. 1,580,000 
Valuta Austrougarska kruna
Detaljna mapa Banatske republike
Mapa predložene Republike Banatije (predlog su izneli Nemci iz Banata na Mirovnoj konferenciji u Parizu 1920. godine)
 Istorija Vojvodine

 Antičko doba
 Panonija
 Donja Panonija
 Panonija Sekunda
 Panonska dijeceza
 Prefektura Ilirik
 Srednji vek
 Kraljevina Gepida
 Vizantijska Panonija
 Kuverova oblast u Sremu
 Zemlje župana Buta-ula i Bujle
 Vojvodstvo Salana
 Vojvodstvo Glada
 Vojvodstvo Ahtuma
 Vojvodstvo Sermona
 Tema Sirmijum
 Sremska kraljevina Stefana Dragutina
 Gornji Srem Ugrina Čaka
 16. vek
 Srpsko carstvo Jovana Nenada
 Sremsko Vojvodstvo Radoslava Čelnika 
 Osmanski period
 Temišvarski vilajet
 Sremski sandžak
 Segedinski sandžak
 Banatski ustanak
 Lugoški i karansebeški Banat
 Habzburški period
 Vojna krajina
 Tamiški Banat
 Potiski krunski dištrikt
 Velikokikindski privilegovani dištrikt
 Srpska Vojvodina
 Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat
 Bačko-bodroška županija
 Sremska županija
 Torontalska županija
 Tamiška županija
 20. vek
 Banatska Republika
 Banat, Bačka i Baranja
 Srpsko-mađarska republika Baranja-Baja
 Dunavska banovina
 Banat u Drugom svetskom ratu
 Narodnooslobodilačka borba
 SAP Vojvodina
 Autonomna Pokrajina Vojvodina
Ova kutijica: pogledaj  razgovor  uredi

Republika je proglašena ne samo u kontekstu tada raširenih nacionalnih oslobodilačkih nastojanja u regionu već je u velikoj meri potaknuta socijalnim nezadovoljstvom iskazanim kroz demonstracije u Temišvaru i Reșiți 24, 27, 28, i 31. oktobra 1918. godine na kojima su radnici zahtevali mir, osiguranje prehrane, ukidanje cenzure, izbornu reformu uz otvoreno suprostavljanje dotadašnjim vlastima.[2] Radnički saveti Banatske republike osporavali su autoritet Narodne uprave Banata, Bačke i Baranje u Novom Sadu, zagovarali jedinstvo multietničkog Banata i postepeno dolazili na zaključak da je to jedinstvo moguće samo u okviru Rumunije.[2] Konačni kraj nastojanja da se formira Banatska republika bila je ostavka predsednika Otta Rotha 20. februara 1919. godine.[2]

Istorija

uredi

Prilikom proglašenja republike, formirano je Banatsko narodno veće, koje se sastojalo od po pet predstavnika sledećih naroda: Nemaca, Mađara, Srba i Rumuna.

Civilni poverenik Republike je postao dr. Oto Rot, dok je vojni zapovednik postao Albert Barta. Mađarska vlada je priznala nezavisnost Banatske republike. U tom smislu se smatra da je stvaranje republike bilo podržano od Mađarske, u svrhu zadržavanja severnog Banata i zaustavljanja opredeljenja tamošnjeg stanovništva za južnoslovensku državu.

Banatsko narodno veće je organizovalo vojne odrede i civilnu stražu 4. novembra iste godine. Cilj ovih vojnih odreda je bio uspostavljanje kontrole nad celom teritorijom Banata. Ipak, Banatska republika je bila kratkog veka; nakon nekoliko dana, vojska Kraljevine Srbije je ušla u Banat, što je bio kraj Banatske Republike. Nekoliko meseci kasnije, teritorija Banata je podeljena između Kraljevine SHS i Rumunije, uzimajući u obzir proglas Velike narodne skupštine u Novom Sadu i rezoluciju iz Alba Julije.

U aprilu 1920. godine, Nemci iz Banata su podneli zahtev mirovnoj konferenciji u Parizu da se republika obnovi pod imenom „Republika Banatija“. Prema ovom zahtevu, obnovljena republika ne bi uključivala samo Banat, već i susednu Bačku, a bila bi podeljena u kantone, kojima bi upravljali predstavnici većinske etničke grupe iz svakog kantona. Predlog je odbačen na mirovnoj konferenciji.

Demografija

uredi

Republika je brojala 1.582.133 stanovnika, od kojih:

  • 592.049 (37,42%) Rumuna
  • 387.545 (24,50%) Nemaca
  • 284.329 (17,97%) Srba
  • 242.152 (15,31%) Mađara
  • određen brojih manjih etničkih grupa, uključujući Slovake, Hrvate, Rusine, itd.

Prema veroispovesti, stanovništvo republike je uključivalo:

  • 855.852 (54,10%) pravoslavnih hrišćana
  • 591.447 (37,38%) katolika
  • članove manjih verskih zajednica, uključujući Kalviniste, Luterane i Jevreje

Literatura

uredi
  • Drago Njegovan, Prisajedinjenje Vojvodine Srbiji, Novi Sad, 2004.
  • Milojko Brusin, Naša razgraničenja sa susedima 1919—1920, Novi Sad, 1998.

Povezano

uredi

Reference

uredi

Vanjske veze

uredi