Autonomaši

Autonomaši odnosno autonomaštvo je izraz, najčešće pejorativan, kojim se na prostoru bivše Jugoslavije opisuju pojedinci, organizacije, stranke i pokreti koji se zalažu za političku autonomiju vlastite regije u odnosu na matičnu nacionalnu državu.

Kroz historiju je pod takvim nazivom od druge polovice 19. vijeka do 1918. djelovala Autonomaška stranka u Dalmaciji koja se zalagala za autonomiju, odnosno poseban status te oblasti u Austrijskom Carstvu i Austro-Ugarskoj, odnosno protiv priključenja Dalmacije Hrvatskoj. Početkom 21. vijeka je u Dalmaciji, pak, nekoliko godina djelovala Maslina - Dalmatinska autonomaška stranka.

Nenacionalistički autonomaški pokreti u multietničkim područjima na koja su polagala pravo susjedne "matične" zemlje su najviše na meti iredentista (nacionalista) tih država. Primjer s Autonomaškom partijom Rijeke Riccarda Zanelle, koja je nakon 1. svj. rata bila protiv dodjeljivanja Rijeke Kraljevini Italiji i Kraljevini SHS i došla na vlast u Slobodnoj Državi Rijeka, postaje najveći neprijatelj tal. iredentistima koji vrše državni udar u cilju pripajanja "matičnoj" Italiji i proganjaju autonomaše. Ista stvar se događa nakon 2. svj rata sa zagovornicima autonomije višenacionalne regije Julije u sklopu Jugoslavenske federacije koje su slovenski i hrvatski iredentisti proganjali ili jednostavno likvidirali i aneksijom "matičnoj" Hrvatskoj i Sloveniji bez prava odlučivanja anektiranog stanovništva, izazvali egzodus 200 do 250.000 stanovnika Julije (Julijske krajine).

U suvremenom periodu, odnosno od kraja 1980-ih autonomašima su se nazivali:

• u Hrvatskoj: pobornici antiunitarizma i anticentralizma, tj. regionalizma, odnosno članovi i simpatizeri regionalnih stranaka u Istri, Rijeci, Dalmaciji, rjeđe u Slavoniji i Međimurju;
• u Srbiji:
  • u periodu tzv. jogurt-revolucije članovi frakcije Saveza komunista Vojvodine koji su se protivili izmjenama Ustava Srbije iz 1974. godine, odnosno gubitku ovlasti koje je SAP Vojvodina imala u odnosu na SR Srbiju u SFR Jugoslaviji;
  • nakon dolaska Slobodana Miloševića na vlast zagovornici ponovnog uspostavljanja, odnosno proširenja vojvođanske autonomije u odnosu na Ustav Srbije 1990.
• u BiH: pristaše Autonomne Republike Zapadne Bosne, odnosno sljedbenici Fikreta Abdića.