Rat iz 1812.
Britansko-američki rat 1812. ili Rat iz 1812. je naziv za oružani sukob između Velike Britanije i Sjedinjenih Američkih Država koji je trajao od 18. juna 1812. do 18. februara 1815., i završio potpisivanjem mira u Gentu.[1]
Uzoci rata uredi
Tenzije koje su dovele do rata bili su Napoleonski ratovi (1804. - 1815.) u kom je svaka od zaraćenih strana, tražila da se Sjedinjene Američke Države oprijedjele na njihovu stranu, odnosno da se drži trgovinskog embarga prema protivničkoj strani, što je Amerikancima kao mladoj državi teško padalo. Kako je Francuska bila daleko, njih je najviše pogađalo to što se bivša metropola odnosila prema njima kao svojoj koloniji.
Sjedinjene Američke Države su objavile rat - Britaniji iz više razloga, a najviše ih je pogađalo to što se bivša metropola odnosila prema njima kao svojoj koloniji. Prvi teški incident dogodio se 1807. kad je britanska fregata H.M.S. Leopard otvorila vatru na američku fregatu Chesapeake, zaustavila brod i nasilno odvela 4 mornara (od kojih su 3 bili američki državljani).[1] Nakon tog se Britanija ispričala Sjedinjenim Američkim Državama, ali je i nakon toga Britanska kraljevska ratna mornarica, nastavila presretati američke trgovačke brodove, plijenila im teret i regrutila mornare u svoju vojsku, ignorirajući činjenicu da su američki građani. Tih godina su se zaredali Indijanski prodori na naselja na istočnoj obali, za što su Amerikanci sumnjali da su organizirani iz britanske Kanade, koju su neki Amerikanci uz granicu ionako htjeli pripojiti, čitava ta atmosfera vodila je Amerikance u rat. Nakon zasjedanja u Kongresu 1. juna 1812. donešena je odluka o ratu, koju je predsjednik James Madison potpisao 18. juna 1812. i time objavio rat Britaniji.[1]
Tok rata uredi
Rat se vodio na tri glavna fronta; na moru, duž američko-kanadske granice, i na jugu kod Meksičkog zaljeva. Pomorski rat vodio se uglavnom duž obale tadašnjih Sjedinjenih Američkih Država, Britanska ratna mornarica nastojala je održati blokadu američkih luka, koju su probijali američki brodovi. Obje strane koristile su se i gusarima, koji su plijenili tuđe trgovačke brodove.
U drugoj fazi rata, kad su se Britanci uspjeli otresti Napoleona, pojačala se prisutnost njihovih brodova duž američke obale, pa su izveli i uspješni desant na Zaljev Chesapeake i zauzeli Washington 24. augusta 1814. i spalili dobar dio vladinih zgrada, između ostalog i Bijelu kuću.[1] S druge strane napad na New York koji je iz Kanade trebao izvršiti general George Prévost preko Jezera Champlain, odbijen je, jer su Britanci izgubili pomorsku bitku kod Zaljeva Plattsburgh, pa se Prévost vratio u Kanadu.[1] Britanska invazija je splasnula nakon neuspješne opsade Baltimora u septembru, u kojoj im je poginuo komandant Robert Ross, nakon tog su napustili Zaljev Chesapeake i uputili se za New Orleans.[1]
Rat duž američko-kanadske granice vodio se od Velikih jezera te duž Rijeke Saint Lawrence. U prvoj fazi rata u njemu su bile angažirane uglavnom lokalne milicije uz pomoć savezničkih Indijanaca, dok su se po Velikim jezerima odigravale prave pomorske bitke. Amerikanci su 1813. uspjeli zauzeti York (današnji Toronto) i spaliti ga[1], ipak su se bitke duž granice odigravale sa promjenjivom srećom, jer su Britanci uz pomoć indijanaca zauzeli Detroit, koji su Amerikanci uspjeli vratiti jesen 1813.
Na trećem frontu kod Meksičkog zaljeva su također vođene velike kopnene bitke u kojima su američke snage vođene sposobnim mladim generalima kao što je to bio Andrew Jackson uspio 27. marta 1814. pobijediti britanske saveznike Creek Indijanace u Bitci kod Horseshoe Benda u Alabami, i tako završiti rat sa njima.[1]
Kako su obje strane bile umorne od rata, a Britancima se žurilo da se vrate u Evropu i Napoleonu, obje strane počele su sa pregovorima o miru u augustu 1914. u belgijskom Gentu. Pregovori su se otegli, jer su obje strane očekivale neku odlučnu pobjedu, - koja se nije desila, pa su na kraju potpisale mir 24. decembar 1814.[1]
Unatoč potpisanom miru, britanske snage pod vodstvom Edwarda Pakenhama napale su New Orleans 8. januara 1915 ali su ih dobrovoljci generala Andrew Jacksona, odbili što je izazvalo provalu oduševljenja kod Amerikanaca i osjećaj da su dobili rat, iako su morali vratiti sve zauzete teritorije na osnovu sporazuma iz Genta.[1]
Posljedice uredi
Iako je rat zapravo završio bez pobjednika, svaka strana držala je da je ona pobjedila. Amerikance je upravo obrana Baltimora inspirirala za stihove himne - The Star-Spangled Banner) koju je napisao Francis Scott Key. A odbrana New Orleansa stvorila nacionalnu euforiju koju su nazvali - Drugi rat za nezavisnost.
S druge strane i Kanađani su iz rata izašli povezaniji, i ponosniji jer su se obranili od američkih napada. Pa se tako u Ontariju, taj rat slavi kao pobjeda Kanade. U Velikoj Britaniji se na rat gleda samo kao periferni sukob, u nizu Napoleonskih ratova.
