Invazija Sjedinjenih Američkih Država na Panamu

(Preusmjereno sa stranice Američka invazija na Panamu)

Invazija Sjednjenih Američkih Država na Panamu je naziv za oružani sukob između Paname i Sjedinjenih Američkih Država, zvaničan naziv koji je korišćen u SAD je „Operacija Pravedni cilj“ (engl. Operation Just Cause)[3].

Invazija SAD na Panamu

Američki vojnici tokom napada
Vrijeme:20. decembar 1989. - 31. januar 1990. godine
Mjesto:Panama
Rezultat: Američka pobeda
Sukobljene strane
 SAD  Panama
Komandanti i vođe
Džordž H. V. Buš, Maksvel Terman Manuel Norijega
Snaga
između 24.000 i 27.000 vojnika između 12.500 i 16.000 vojnika
Žrtve i gubici
24 mrtvih 325 ranjenih[1] između 200-300 poginulih vojnika, broj poginulih civila prema različitim izveštajima varira od 400 do nekoliko hiljada[2]

Rat je započet napadom Amerike na Panamu 20. decembra 1989. godine, a završio se 31. januara 1990. godine, pobedom Amerike[3].[4]

Politički sukobi između Amerike i Paname pre invazije

uredi

Tokom socijalističke vlade Sandističkog fronta nacionalnog oslobođenja u Nikaragvi, SAD su zbog povezanosti Nikaragve sa drugim komunističkim zemljama pre svega Kubom i Sovjetskim Savezom, zauzele neprijateljski stav prema ovoj zemlji što je rezultovalo uvođenjem sankcija protiv Nikaragve 1. maja 1985. godine, međutim veliki deo američkih proizvoda je počeo da pristiže u Nikaragvu preko Paname.[5]

U julu 1987. godine, Sjedinjene Američke Države su najavile kraj ekonomske i vojne pomoći Panami.[6]

Početkom oktobra 1987. godine, Panamske odbrambene snage su privele 10 američkih građana (6 vojnika, 3 mornara i jednog državnog službenika), koji su učestvovali u antivladinom protestu opozicije. Oslobođeni su odmah nakon saslušanja, a Sjedinjene Američke Države su osudile ovo hapšenje.[7]

Amerika optužuje Manuela Norijega, tadašnjeg vojnog diktatora Paname za trgovinu narkoticima i saradnju sa narkokartelima. U američkom izveštaju iz decembra 1988. navedeno je da je Norijega od 1983. godine organizovao šverc narkotika preko Paname u Sjedinjene Američke Države.[8]

Manuel Norijega je bio saradik Cije još od 1967. godine, a na njenom platnom spisku se nalazio sve do februara 1989. godine, kada je prekunuta saradnja.[9]

U aprilu 1989. godine, Sjedinjene Američke Države su uvele ekonomske sankcije protiv Paname.[10]

Amerika uskoro počinje sa propagandim ratom protiv Manuela Norijega, zbog čega su vlasti uhapsile američkog državljanina koji je uz podršku Cije iz svog doma organizovao ativladinu radio stanicu.[11]

U oktobru 1989. godine Panamske odbrambene snage su suzbile neuspeli državni udar, koji je bio organizovan od strane Cije.[12][13]

Manuel Norijega je 15. decembra 1989. godine pred parlamentom izjavio da se može smatrati da se Panama nalazi u ratnom stanju sa Sjedinjenim Američkim Državama.[12][14]

Sutradan 16. decembra 1989. godine, Panamska vojna policija je zaustavila jednog američkog oficira u vozilu, nakon toga oficir je otvorio vatru na policiju iz neslužbenog oružja i pritom ranio jednog policajca, američki oficir je ubijen pri pokušaju bekstva.[15]

Invazija

uredi
 
Američka mapa koja prikazuje glavne tačke napada

17, decembra 1989. godine predsednik Džordž H. V. Buš je doneo odluku o invaziji na Panamu.

Invazija je započeta 20. decembra 1989. godine, napadom na stateške vojne ciljeve. U invaziji je učestvovalo preko 24.000 američkih vojnika, dok je na strani Paname učestvovalo otprilike 12.500 vojnika, međutim samo je oko 4.000 njih bilo obučeno za borbu.[12] Usled velike vojne nadmoći Sjedinjenih Američkih Država, panamska vojska je ubrzo potisnuta, a poslednja borba je vođena 25. decembra u ranim jutarnjim časovima.[12]

Tokom invazije na Panamu prvi put je u borbi korišćen avion sa stelt tehnologijom F-117 najthok i helikopter AH-64 Apač.[16]

Amerikanci su raspisali nagradu od 1.000.000 dolara za informaciju koja bi dovela do hapšenja Norijege, međutim ubrzo je otkriveno da se Manuel Norijega nalazi u ambasadi Vatikana, gde je pokušao da dobije politički azil.[17] Amerikanci su tada danonoćno ispred ambasade pustali vrlo glasnu rok muziku, da bi tako izvršili psihološki pritisak na generala Norijegu, koji je bio poznati ljubitelj klasične muzike.[18][19][20] Norijega se predao Amerikancima 3. januara 1990. godine.[12]

Sjedinjene Američke Države su izgubile ukupno 24 vojnika, dok je 325 ranjeno.[1] Prema nekim procenama Panama je izgubila otprilike 200-300 vojnika, dok je broj civilnih žrtava nije manji od 300.[1]Prema zvaničnim izveštajima Paname, poginulo je najmanje 400 građana ove zemlje.[21] Nezavisna komisija je procenila da broj civilnih žrtava u Panami dostiže 4000 ljudi.[22] Nedugo nakon invazije, predsednički kandidat Giljermo Endara koji je učestvovao na poništenim izborima, položio je predsedničku zakletvu u američkoj vojnoj bazi, i tako postao novi predsednik Paname.[23] Procenjuje se da je kao posledica invazije, oko 15 000 ljudi ostalo bez svojih domova.[24]

Međunarodne reakcije na invaziju

uredi

Invazija Sjedinjenih Američkih Država na Panamu naišla je na žestoke reakcije širom sveta, posebno u zemljama Latinske Amerike. [25]

Generalna skupština Organizacije ujedinjenih nacija, donela je odluku kojom se najoštrije osuđuje napad Sjedinjenih Američkih Država na Panamu.[26]


Ujedinjeno Kraljevstvo je dala podršku Americi, dok je Sovjetski Savez optužio Ameriku da nastavlja da koristi politiku sile.[17]

Reference

uredi
  1. 1,0 1,1 1,2 USA Panama Invasion 1989 Arhivirano 2012-04-06 na Wayback Machine-u, Pristupljeno 31. 3. 2013.
  2. Operation Just Cause, Pristupljeno 31. 3. 2013.
  3. 3,0 3,1 Article | The United States Army, Pristupljeno 31. 3. 2013.
  4. ELIGIBILITY: War Zone Veteran - all eras, including... - Vet Center, Pristupljeno 31. 3. 2013.
  5. Revista Envío - US Policy: Economic Embargo: The War Goes On Arhivirano 2007-06-21 na Wayback Machine-u, Pristupljeno 31. 3. 2013.
  6. Reagan Halts All Payments To Panamanian Government - New York Times, Pristupljeno 31. 3. 2013.
  7. U.S. Condemns Panama Arrest of 10 Americans - Los Angeles Times, Pristupljeno 31. 3. 2013.
  8. http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB113/north06.pdf
  9. Manuel Noriega - Who's Who on the CIA Payroll - TIME Arhivirano 2013-03-01 na Wayback Machine-u, Pristupljeno 31. 3. 2013.
  10. Bush Set to Extend Economic Sanctions Against Panama for a Year - New York Times, Pristupljeno 31. 3. 2013.
  11. U.S. Psyop In Panama (Operation Just Cause), Pristupljeno 31. 3. 2013.
  12. 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 „Archive copy”. Arhivirano iz originala na datum 2013-06-26. Pristupljeno 2018-04-09. 
  13. Panama Invasion by United States in 1989: Background and chronology Arhivirano 2018-04-05 na Wayback Machine-u, Pristupljeno 31. 3. 2013.
  14. Operation Just Cause Historical Summary: Operation Just Cause Lessons Learned Volume I, Pristupljeno 31. 3. 2013.
  15. U.S. Officer's Weapon Wasn't Authorized in Panama Incident - Los Angeles Times, Pristupljeno 31. 3. 2013.
  16. A Small War in Panama Arhivirano 2012-11-25 na Wayback Machine-u, Pristupljeno 31. 3. 2013.
  17. 17,0 17,1 20 | 1989: US forces oust General Noriega, Pristupljeno 31. 3. 2013.
  18. OBSERVER; Is This Justice Necessary? - New York Times, Pristupljeno 31. 3. 2013.
  19. Panama boi się powrotu Manuela Noriegi, Pristupljeno 31. 3. 2013.
  20. Rock Music & General Noriega, Pristupljeno 31. 3. 2013.
  21. Background on Iraq - HRW policy on Iraq, Pristupljeno 31. 3. 2013.
  22. Craige 1996
  23. Guillermo Endara (president of Panama) - Britannica Online Encyclopedia, Pristupljeno 31. 3. 2013.
  24. http://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/rgs_dissertations/2006/RAND_RGSD201.pdf
  25. Fighting in Panama: Latin America; U.S. Denounced by Nations Touchy About Intervention - New York Times, Pristupljeno 31. 3. 2013.
  26. A/RES/44/240. Effects of the military intervention by the United States of America in Panama on the situation in Central America, Pristupljeno 31. 3. 2013.

Literatura

uredi