Aerodrom Medeno Polje
Aerodrom Medeno Polje je improvizovani aerodrom iz vremena Drugog svjetskog rata odakle je evakuisano oko 2000 ranjenika na liječenje u savezničke bolnice. Poslije rata, na mjestu aerodroma, redovno se 27. jula, na dan ustanka naroda Bosne i Hercegovine održavao narodni zbor. Nalazio se na istoimenom polju pored planine Osječenice, 7 km zapadno od Bosanskog Petrovca, Bosna i Hercegovina.
Vrhovni štab je formirao Bazu NOV i POJ u Bariju u Italiji, jer su bili stvoreni uslovi da se avionima i brodovima organizuje prihvat i prebacivanje savezničke pomoći. Aprila 1944 g. Vrhovni štab je izdao kratko uputstvo, uz saglasnost savezničkih vojnih misija, o organizaciji aerodromske službe, da bi se na svim aerodromima i terenima za bacanje pomoći, posao odvijao isto.[1] Zdenko Ulepić, referent za vazduhoplovstvo Vrhovnog štaba NOVJ, organizuje izgradnju improvizovanog aerodroma Medeno Polje.[2]
Organizacija aerodroma uredi
Prvo što je urađeno je obezbjeđenje. Oko aerodroma su postavljena tri stalna teška mitraljeza »toreda« za obezbjeđenje sa zemlje i iz vazduha. Pista je bila minimalno uređena, da ne bi izgledala kao aerodrom, kako ne bi bila otkrivena.
Najava aviona vršena je preko posebnih radio-stanica Vrhovnog štaba, a u Medeno Polje prenošena telefonom iz Drvara. To je bilo neophodno zbog pripreme letilišta, kao i zbog pripreme određenog broja ranjenika koje je trebalo otpremiti. Avioni koji nisu slijetali već samo padobranima spuštali materijal takođe su bili unaprijed najavljeni. Pored štaba aerodroma i njegovog pratećeg voda, za prikupljanje bačenog materijala koristili su se borci Petrovačkog odreda i jedne inženjerijske brigade .
Svjetlosna organizacija letilišta, prihvat i otprema aviona organizovani su na slijedeći način: Na planini Oštrelj (između KlekovačaKlekovače i Osječenice), kao najvišoj tački u rejonu aerodroma, u toku noći gorjela je jaka vatra, koja je približno označavala mjesto aerodroma, jer je bila uočljiva, a istovremeno je označavala i Oštrelj kao prepreku. Ovakve vatre gorjele su na još nekoliko manjih prepreka u okolini aerodroma, a paljene su u prvi sumrak svakog dana kada je trebalo primiti avione. Obilježavanje samog letilišta vršeno je u obliku slova »T« i to uzdužna osa piste zapaljenom naftom u konzervama, kao i pravci vožnje po zemlji, dok su krajevi piste i prepreke neposredno ispred nje bili označeni po jednom jačom vatrom od drva.
Prihvat aviona uredi
Postupak za prijem aviona bio je slijedeći:
Čim padne mrak sve ljudstvo je moralo da bude na svojim mjestima spremno da na dati znak pali vatre, odnosno naftu u konzervama. Zatim se osluškivao zvuk avionskih motora i čim bi se čuo, palile su se po jednu »fakeliu«, čija je izrazito jaka bijela svjetlost omogućavala avionu da se približno orijentiše u odnosu na aerodrom. Zatim se čeka da avion doleti bliže i da on prvi da ugovoreni svjetlosni znak. Ako avion nije davao ugovoreni znak, na erodromu nisu dalje reagovali sve dok se ne udalji iz zone. Međutim, ako je avion bio saveznički, čim bi uočio svjetlost upaljene »fakele« i doletio bliže aerodromu, davao je ugovoreni signal, na koji je odgovaralno ugovorenim svjetlosnim signalom pomoću »aldis« lampe. Time bi međusobno identifikovanje bilo izvršeno, kako se to praktikuje u noćnom letenju.
Avioni su obično dolazili jedan za drugim u razmaku od tri do pet minuta i tada je svjetlosna orijentacija na zemlji gorjéla neprekidno sve dok se ne izvrši slijetanje svih, odnosno dok ne otpočne i dok se ne završi polijetanje. Međutim, čim je nastupao veći razmak između dolazećih, odnosno polazećih aviona, sva svjetla na aerodromu su se gasila, a pri dolasku sljedećeg aviona postupak se ponavljao kao i sa prvim. Zapadni Saveznici su koristili isključivo avione »DC-3«. Na početku, u toku jedne noći dolazilo je po pet do šest aviona na slijetanje. Međutim, kasnije je dolazilo i po deset, a jedne noći čak i dvanaest aviona. Normalno se ukrcavalo po 25 ranjenika.
Dotur padobranima uredi
Avioni koji su slijetali dovozili su razni materijal, a oni koji su spuštali materijal padobranima doturali su većinom municiju i hranu.[3] Spuštanje materijala padobranima vršili su i avioni SSSR-a, koji su bacali materijal redovno sa velikih visina, pa je ponekad padao toliko daleko od aerodroma da se nije mogao ni pronaći. Ovo je bilo i logično, jer su zbog bezbjednosti morali da lete visoko, a nad ciljem, s obzirom na daljinu puta, nisu imali vremena da snižavaju visinu i gube gorivo potrebno za povratak. Front Crvene armije bio je tada još daleko. Za najavu i navođenje ovih aviona u neposrednoj blizini aerodroma bila je smještena radio -stanica sa goniometrom, koja je ranije dopremljena jedrilicom koju je dovukao »IL-2«. Tom radiostanicom rukovala je grupa sovjetskih oficira na čelu sa potpukovnikom Ivanovim, koji su pripadali misiji SSSR-a pri Vrhovnom štabu. Bili su smješteni u speci jalno izrađenim malim barakama u neposrednoj blizini aerodroma, koje su bile dobro maskirane. Članovi ostalih misija bili su smješteni u Bosanskom Petrovcu, a na aerodrom su dolazili samo noću kad su slijetali avtioni.
Transport ranjenika uredi
Rad na samom aerodromu bio je moguć isključivo noću, jer je u toku dana bio izložen neprekidnom izviđanju, mitraljiranju i bombardovanju od strane njemačkih aviona. To je pričinjavalo posebne teškoće, jer se prikupljanje i dnevni boravak ranjenika morao vršiti dosta daleko od aerodroma u obližnjim šumama i na obroncima okolnih planina. Bilo je mnogo teških ranjenika, koje je trebalo dovoziti volujskim kolima. Zato je u prvim časovima sumraka na aerodromu, i pored svih mjera opreznosti, vladala velika gužva. Stotine ranjenika čekalo je sa nestrpljenjem, jer su svi htjeli da budu baš te noći prebačeni, zbog neizvjesnosti da li će im to omogućiti situacija narednih noći. Brojna volujska kola zakrčavala su neposrednu okolinu aerodroma, a svaki je seljak žurio da se što prije vrati, prije zore svakako. Medicinsko osoblje je klasifikovalo ranjenike po težini rana — bolesti, tješeći one koji ostaju da će, takođe, iste noći biti prebačeni. Na žalost, ranjenika je uvijek bilo više nego raspoloživih mjesta i svaki put jedan broj je morao da bude vraćen. Strani piloti su dolazili do ranjenika i izražavali svoje žaljenje, a istovremeno i divljenje, za one koji su ih pjesmom i igrom bodrili da istraju. Nudili su cigarete, čokoladu, novac, skidali cipele i poklanjali, a u zamjenu uzimali opanke itd. Takva atmosfera vladala je skoro svake noći na aerodromu »Medeno polje« od polovine aprila do 25. maja.[4] Na dan 25. maja, Nijemci su počeli Desant na Drvar, i aerodrom je prestao sa radom.
Reference uredi
- ↑ „THE CINDERELLA FRONT: ALLIED SPECIAL AIR OPERATIONS IN YUGOSLAVIA DURING WORLD WAR II -Major Paul J. Freeman March 1997”. Pristupljeno 9. 2. 2016.
- ↑ „Dimitrije Kovijanić: NA AERODROMU KOD BOSANSKOG PETROVCA”. Opštinski odbor SUBNOR, 1974 -PETROVAC U NOB, knjiga 7. Pristupljeno 9. 2. 2016.
- ↑ „Dušan Trnjaković: Materijal bačen padobranima izvukli smo ispred neprijatelja”. Opštinski odbor SUBNOR, 1974 -PETROVAC U NOB, knjiga 7. Pristupljeno 9. 2. 2016.
- ↑ „Slavko Ševo: Na partizanskom aerodromu”. Opštinski odbor SUBNOR, 1974 -PETROVAC U NOB, knjiga 7. Pristupljeno 9. 2. 2016.