28. 12.

28. prosinca/decembra (28. 12.) je 362. dan godine po gregorijanskom kalendaru (363. u prestupnoj godini). Do kraja godine ima još 3 dana.

Događaji uredi

1836. — Španija priznala nezavisnost Meksika, koji su španski konkvistadori osvojili 1526, razorivši državu Asteka.
1856. — Rođen američki državnik Vudro Vilson, predsjednik SAD-a od 1912. do 1920. Nakon bezuspješnih pokušaja da sondira teren za sklapanje mira između Antante i Centralnih sila i podmorničkog rata u kojem su Nijemci potapali i američke brodove, pristupio je 1917. Antanti i uveo SAD u Prvi svjetski rat. Na osnovu njegovog plana od "14 tačaka" Nijemci su 11. novembra 1918. potpisali primirje. Na njegovu inicijativu osnovana je Liga naroda, ali nije uspio da ubijedi Kongres da SAD pristupe toj međunarodnoj organizaciji. Dobitnik je Nobelove nagrade za mir 1920.
1869. — Vilijem Sempl iz Ohaja patentirao žvakaću gumu.
1879. — U udesu putničkog voza na liniji Edinburg-Dandi u Škotskoj, koji se survao u reku kada je popustio most preko kojeg je prelazio, poginulo 90 ljudi.
1895. — U pariskom restoranu "Gran kafe" braća Louis i Auguste Lumière organizovala prvu filmsku projekciju. Prikazani kratki filmovi o izlasku radnika iz fabrike, železničkoj stanici s putnicima i vozom koji juri. Dan rođenja kinematografije.
1897. — Charles i Émile Pathé osnovali su u Parizu "Pate Cinema", prvi tvrtku na svijetu za proizvodnju filmova. Ova pariška tvrtka ubrzo je zavladala međunarodnim tržištem pokretnih slika.
1908. — U zemljotresu koji je razorio Mesinu, drugi po veličini grad na italijanskom ostrvu Siciliji, poginulo više od 82.000 ljudi.
1925. — Ruski pjesnik Sergej Jesenjin izvršio samoubistvo. Bio je jedan od najpopularnijih pjesnika 20. vijeka čije su pjesničko djelo, a posebno stil života ("jesenjština") imali značajan uticaj na rusku i evropsku omladinu ("Kafanska Moskva", "Povratak u zavičaj", "Ispovijest mangupa", "Sovjetska Rusija).
1937. — Umro francuski kompozitor Žozef Moris Ravel, koji je zajedno sa Foreom i Debisijem znatno doprinio preporodu francuske muzike i utemeljenju novije francuske škole na prelazu u 20. vijek. Inspirisao se španskom muzikom i džezom ("Bolero", "Dafne i Kloe", "Sat Španije").
1942. — Japanski avioni u Drugom svetskom ratu bombardovali indijski grad Kalkutu.
1945. — Umro američki pisac Teodor Drajzer (Theodore Dreiser) autor obimnih romana u kojima daje sumornu sliku savremene Amerike. Iako mu književni kritičari zamjeraju na stilu, mnogi ga smatraju jednim od najvećih američkih pisaca 20. vijeka ("Američka tragedija", "Dženi Gerhard", "Finansijer", "Titan", "Genije").
1947. — U Egiptu umro bivši italijanski kralj Vitorio Emanuele III, posljednji monarh [[Italije (1900-1946). Podržao je 1922. Musolinijevu fašističku vladu, 1936. se proglasio carem Etiopije, a 1939. kraljem Albanije. Abdicirao je poslije pobjede republikanaca na izborima 1946.
1948. — Tokom višemesečnih socijalnih nemira i nasilja u Egiptu ubijen premijer Nokraši Paša.
1950. — U Korejskom ratu, kineske trupe prešle 38. paralelu.
1959. — U Vinči kod Beograda pušten u rad prvi nuklearni reaktor u Jugoslaviji.
1962. — U Mozambiku, portugalskoj koloniji u Africi, osnovan Front za oslobođenje Mozambika, pod čijim je vođstvom zemlja posle dugotrajne borbe stekla nezavisnost 1975. Po sticanju nezavisnosti izbio građanski rat Frelima i rivalskog pokreta Renamo, koji je trajao gotovo dve decenije.
1966. — Kina izvršila petu nuklearnu probu.
1968. — U napadu na aerodrom u Bejrutu izraelski komandosi uništili 13 arapskih aviona.
1974. — U zemljotresu koji je razorio sela u pakistanskoj planiskoj oblasti Karakom poginulo oko 5.200 ljudi.
1974. — U Bangladešu je vlada uvela izvanredno stanje u zemlji koje je dopuštalo premijeru Mujibu Rahmanu gotovo neograničenu političku moć.
1981. — rođena je prva američka "beba iz epruvete", u Norfolk (SAD).
1989. — Bivši prvi sekretar Komunističke partije Aleksandar Dubček izabran za predsednika parlamenta Čehoslovačke, vrativši se posle dve decenije na političku scenu. Glavni inspirator i vođa "Praškog proleća" smenjen po intervenciji Varšavskog pakta u Čehoslovačkoj 1968.
1989. — Litvanija postala prva država Sovjetskog Saveza u kojoj je uveden višepartijski politički sistem.
1992. — Inflacija u Jugoslaviji postigla svetski rekord, 19.810,2 odsto za tu godinu.
1995. — Na beogradski aerodrom Surčin sletela su tri transportera NATO-a sa trupama iz sastava mirovnih snaga UN-a za Bosnu i Hercegovinu.
2000. — Vlada Crne Gore usvojila Platformu za redefinisanje odnosa Srbije i Crne Gore na osnovu koje bi te dve federalne jedinice Jugoslavije trebalo da postanu suverene i nezavisne države.
2001. — Evropska unija objavila spisak organizacija koje se smatraju terorističkim, posebno navodeći radikalne Baskijske separatiste, i grupe u Severnoj Irskoj i Srednjem istoku.
2002. — Na godišnjem kongresu Islamske reformske partije u Sani ubijen je istaknuti član vodeće opozicione partije u zemlji, Socijalističke partije, Džaralah Omar. Ubio ga je Alija Džaralah (Jaralah), član islamske opozicione partije Islah.
2004. — Umrla Suzan Zontag radikalna američka književnica i kritičarka.
2004. — Umro Džeri Orbah, američki glumac koji se proslavio ulogama na Brodveju, u filmovima, kao i u poznatoj TV seriji "Red i zakon".
2005. — Evropska unija lansirala svoj prvi navigacioni satelit Galileo.
2005. — Umro istaknuti dramski umjetnik Stevo Žigon koji je najznačajnija glumačka ostvarenja postigao na sceni Jugoslovenskog dramskog pozorišta u Beogradu, kao i u brojnim ulogama na filmu, radiju i televiziji.

Rođenja uredi

1856. — Woodrow Wilson, američki predsjednik i političar (u. 1924.).
1899. — Miroslav Feldman, hrvatski književnik (u. 1976.).
1903. — John von Neumann, mađarski matematičar, fizičar i izumitelj.
1912. — Vukica Mitrović, organizatorka pokreta otpora u okupiranom Beogradu i narodni heroj Jugoslavije.
1922. — Stan Lee, američki strip scenarista (u. 2018.).
1925. — Hildegard Knef, njemačka glumica, pjevačica, pjesnikinja i književnica (u. 2002.).
1932. — Manuel Puig, argentinski pisac.
1934. — Maggie Smith, engleska glumica.
1945. — Birendra, kralj Nepala.
1954. — Denzel Washington, američki glumac (--).
1958. — Zoran Gajić, jugoslovenski i srpski odbojkaški trener.
1961. — Boško Đurovski, bivši makedonski i jugoslovenski nogometaš i trener.
1969. — Linus Torvalds, kreator Linux kernel-a.
1971. — Sergi, bivši španjolski nogometaš i trener.
1972. — Pat Rafter, nekadašnji australijski teniser.
1979. — James Blake, američki teniser.
1980. — Mislav Čavajda, hrvatski kazališni, televizijski i filmski glumac.
1981. — Sienna Miller, engleska glumica i manekenka.
1981. — Milutin Milošević, srpski filmski, televizijski i pozorišni glumac.
1986. — Ana Jelušić, bivša hrvatska alpska skijašica.

.

Smrti uredi

1650. — Bartol Kašić, hrvatski pisac i jezikoslovac (r. 1575.).
1925. — Sergej Jesenjin, ruski pjesnik.
1937. — Maurice Ravel, francuski skladatelj (r. 1875.).
1945. — Theodore Dreiser, američki pisac.
1947. — Vitorio Emanuele III, italijanski kralj, poslednji monarh Italije.
1959. — Ante Pavelić, hrvatski fašistički političar, osnivač Ustaškog pokreta, predsjednik NDH i ratni zločinac.
1963. — Paul Hindemith, njemački skladatelj (r. 1895.).
1993. — William L. Shirer, američki novinar i historičar.
2004. — Susan Sontag, američka književnica.
2010. — Atina Bojadži, makedonska maratonska plivačica, nazivana i "Ohridski delfin". Ostala je upamćena po tome što je bila prva žena sa područja nekadašnje Jugoslavije koja je preplivala kanal La Manche (r. 1944).
2016. — Debbie Reynolds, američka glumica (r. 1932.).

Praznici i dani sećanja uredi

Vidi takođe: Godišnji kalendar - Dnevni kalendar