25. 11.

25. novembra/studenog (25. 11.) je 329. dan godine po gregorijanskom kalendaru (330. u prestupnoj godini). Do kraja godine ima još 36 dana.

DogađajiUredi

1177. — Bitka kod Montgisarda: Saladin je poražen.
1491. — Početak opsade Granade u Španiji.
1520. — Portugalski moreplovac Fernando Magelan uplovio je u Pacifik, prošavši iz Atlantika kroz moreuz koji sada nosi njegovo ime.
1783. — Posljednji britanski vojnici napustili Nju Jork, nakon završetka Američkog rata za nezavisnost.
1821. — Panama je proglasila nezavisnost od Španije i pridružila se Kolumbiji.
1828. — Rođen hrvatski svećenik, istoričar i političar Franjo Rački, jedan od ideologa Ilirskog pokreta i pobornik južnoslovenskog jedinstva. Osnivač je Narodne stranke sa Josipom Štrosmajerom (1860) i prvi predsjednik Jugoslovenske akademije znanosti i umjetnosti (1866).
1830. — U Beogradu na Tašmajdanu u prisustvu kneza Miloša i beogradskog paše svečano je pročitan hatišerif turskog sultana Mahmuda II o autonomiji Srbije. Turci su nakon toga prodali svoja imanja Srbima i napustili Beograd.
1835. — Rođen američki industrijalac škotskog porijekla Endrju Karnegi, koji je veliko bogatstvo uložio u dobrotvorne svrhe, uglavnom u osnivanje javnih biblioteka u SAD-u i drugim zemljama. Objavio je knjigu "Jevanđelje bogatstva".
1858. — Na zahtjev opozicionih vođa obrenovićevaca i liberala u kneževini Srbiji je sazvana skupština, prva u parlamentarnoj istoriji Srbije koja je sazvana na osnovu posebno usvojenog zakona. Ranije skupštine zasnivale su se na običajnom pravu. Svetoandrejska skupština čije je zasjedanje počelo 30. decembra izvršila je smenu dinastija u Srbiji - zbačen je Aleksandar Karađorđević, a na srpski prijesto je vraćen Miloš Obrenović.
1867. — Patentiran je dinamit.
1905. — Irski političar Artur Grifit osnovao je u Dablinu partiju Šin fejn, koja je okupila pobornike irske nezavisnosti od Velike Britanije.
1912. — Nakon 400 godina turske vladavine Albanija je proglasila nezavisnost, koja je priznata na konferenciji ambasadora velikih sila u Londonu 20. decembra i Londonskim ugovorom o miru 30. maja 1913. U mjestu Valona formirana je prva privremena vlada.
1919. — Nensi Estor je kao prva žena izabrana u britanski parlament.
1920. — U Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca održani su prvi izbori za Ustavotvornu skupštinu. Najviše glasova dobili su demokrate osvojivši 92 od 419 mandata i radikali sa 91 mandatom, a iznenađenje su priredili komunisti sa 50 poslaničkih mjesta. Žene, vojnici i oficiri, kao i pripadnici nacionalnih manjina, nisu imali pravo glasa.
1943. — U Teheranu je počela konferencija predsjednika SAD-a Ruzvelta, britanskog premijera Čerčila i sovjetskog lidera Josifa Staljina na kojoj je razmatrano dalje vođenje rata s Njemačkom i poslijeratno uređenje Evrope.
1943. — U Mrkonjić-Gradu održano Prvo zasjedanje ZAVNOBiH-a, gdje su postavljeni temelji bh. državnosti. Usvojena je Rezolucija ZAVNOBiH-a, u kojoj je izražena odlučnost naroda BiH da njihova zemlja, bude zbratimljena zajednica u kojoj će biti osigurana puna ravnopravnost svih, te ravnopravnost BiH unutar jugoslavenske federacije, sa historijskim granicama koje su datirale iz vremena srednjovjekovne Bosne. Ovaj praznik slavi se kao Dan državnosti BiH.
1947. — Waldofrska izjava kojom vodeći holivudski studiji započinju tzv. Holivudsku crnu listu.
1950. — U Beogradu je osnovan Muzej pozorišne umjetnosti Srbije.
1969. — Član Bitlsa Džon Lenon vratio titulu Reda Britanske imperije koju mu je 1965. dodijelila kraljica Elizabeta II, u znak protesta zbog podrške Velike Britanije agresiji SAD-a u Vijetnamu i britanske politike u nigerijskoj provinciji Bijafra.
1970. — Japanski pisac Jukio Mišima počinio javno ritualno samoubistvo (harakiri), u znak protesta protiv vesternizacije Japana.
1973. — izveden vojni udar u Grčkoj.
1974. — Umro burmanski diplomata U Tant, generalni sekretar UN-a od 1962. do 1971.
1975. — Fretilin (Revolucionarni front za nezavisnost Istočnog Timora) proglasio je nezavisnost od Indonezije i osnivanje Demokratske republike Istočni Timor.
1979. — Novozelanđanski avion "DC-10" je udario u planinu Erebus na Antarktiku. Poginulo je svih 257 putnika i članova posade.
1992. — Parlament Češke glasao za podjelu Čehoslovačke na posebne države Češku i Slovačku od 1. januara 1993.
1994. - Norvežani su na referendumu odbili da se priključe Evropskoj uniji.
1996. — General Ratko Mladić, protiv koga je Međunarodni sud za ratne zločine podigao optužnicu 25. jula 1995, formalno je smijenjen s mesta komandanta Glavnog štaba Vojske Republike Srpske. Mladić je na tom mjestu bio od 12. maja 1992.
2000. — Holandski parlament je odobrio zakon kojim se dopušta eutanazija i samoubistvo uz pomoć ljekara. Time je Holandija postala prva zemlja koja je legalizovala takvu praksu.
2001. — Stotine zarobljenih boraca al Kaide umrlo je u Avganistanu nakon što je Sjeverna alijansa na kraju krvave pobune, preuzela kontrolu nad tvrđavom blizu Mazar-e Šarifa.
2001. — Američka kompanija Edvansd sel tehnolodži (Advanced Cell Technology) saopštila da je klonirala ljudski embrion. Prema izjavi naučnika, dostignuće će biti korišćeno u medicini, a ne za kloniranje ljudskog bića.
2002. — UNMIK preuzeo kontrolu nad opštinskom administracijom u sjevernom dijelu Kosovske Mitrovice, koju su do tada kontrolisali Srbi. Time je nakon tri godine i pet mjeseci međunarodna zajednica uspostavila vlast na čitavoj teritoriji Kosova.
2009. — Glasači Svetog Vincenta i Grenadina na referendumu odbacili prijedlog za uvođenje republike umjesto monarhije.
2010. — Listovi Njujork tajms, Gardijan, Mond, Špigel i el Pais objavili su na svojim internet sajtovima hiljade povjerljivih dokumenata američkih tajnih službi, pisanih izrazito "nediplomatskim jezikom" iz kojih se vide stavovi Vašingtona o brojnim svjetskim liderima, što je izazvalo oštru reakciju Bijele kuće i Pentagona i burne reakcije širom svijeta. Tekstovi su preneti sa Internet sajta Vikiliks čiji je osnivač australijski državljanin Džulijan Asan.

RođenjaUredi

1493. — Hozana Kotorska, katolička blaženica (u. 1565.).
1562. — Lope de Vega, španjolski pjesnik.
1577. — Piet Pieterszoon Hein, nizozemski mornarski oficir (u. 1629.).
1686. — Franjo Sušnik, hrvatski pisac i leksikograf (u. 1739.).
1828. — Franjo Rački, hrvatski historičar i političar (u. 1894.).
1844. — Karl Benz, njemački izumitelj (u. 1929.).
1866. — Franjo Bučar, povjesničar i sportski djelatnik.
1870. — Đuro Prejac, bio je hrvatski skladatelj, glumac i redatelj (u. 1936).
1880. — Milutin Cihlar Nehajev, književnik i novinar (u. 1931.).
1881. — Ivan XXIII., papa (u. 1963.).
1907. — Melita Lorković, prvi moderni hrvatski pijanist (u. 1987).
1915. — Augusto Pinochet, čileanski general i diktator (u. 2006).
1918. — Frane Matošić, hrvatski nogometaš i nogometni trener (u. 2007).
1924. — Ante Marković, posljednji premijer SFRJ (u. 2011.).
1935. — Mirko Sabolović, hrvatski romanopisac, književnik i scenarist (u. 2005).
1942. — Rosa von Praunheim, njemački režiser.
1948. — Vesna Malohodžić, srpska glumica.
1951. — Danilo Lazović, srpski glumac (u. 2006.)
1953. — Raka Marić, poznati estradni menadžer i vlasnik kompanije „Music Star Production“. Poznat je kao menadžer grupe Bijelo dugme.
1956. — Slobodan Ninković, srpski glumac.
1967. — Anthony Nesty, surinamski plivač.
1971. — Christina Applegate, američka glumica.
1977. — Guillermo Cañas, argentinski tenisač.
1978. — Marino Baždarić, bivši hrvatski košarkaš.
1981. — Xabi Alonso, španjolski nogometaš i reprezentativac.
1983. — Luka Juričić, hrvatski glumac.
1985. — Robert Weber, austrijski rukometaš.
1987. — El Arbi Hillel Soudani, alžirski nogometaš.
1988. — Nodar Kumaritašvili, gruzijski sanjkaš (u. 2010).
1991. — Nikola Maksimović, srpski nogometaš

SmrtiUredi

1560. — Andrea Doria (D'Oria), bio je po profesiji plaćeni vojni zapovjednik, admiral i državnik (* 1466.).
1885. — Mate Bastian, hrvatski književnik i političar (* 1828.)
1914. — Davorin Jenko, slovenski skladatelj i dirigent (* 1835.).
1934. — Nicholas Edward Brown, engleski taksonom (* 1849.)
1959. — Gérard Philipe, bio je francuski glumac (* 1922).
1960. — Sestre Mirabal, ubijene su tri sestre Patria, Minerva, María Teresa od strane diktatora iz Dominikanske Republike Rafael Trujillo.
1967. — Ossip Zadkine, francuski kipar (* 1890.).
1968. — Radoje Ljutovac (Raka), srpski artiljerac, koji je topom oborio neprijateljski avion 1915. godine (* 1887.).
1970. — Yukio Mishima, bio je pseudonim koji je koristio Kimitake Hiraoka, japanski pisac i dramatičar (* 1925.).
1977. — Matija Bravničar, slovenski skladatelj (* 1897.)
1983. — Slavko Delfin, hrvatski arhitekt i sportski radnik (* 1909.).
1991. — Freddie Mercury, britanski pjevač (Queen) (* 1946.)
1992. — Joseph Arthur Ankrah, ganski predsjednik (* 1915.)
2005. — George Best, sjevernoirski fudbaler (* 1946.)
2016. — Fidel Castro, kubanski revolucionar i državnik (* 1926.)

BlagdaniUredi

PrazniciUredi

Sveta Katarina Aleksandrijska
Međunarodni dan borbe protiv nasilja nad ženama
Dan državnosti Bosne i Hercegovine.
Dan državnosti Surinama.

Vidi takođe: Godišnji kalendar - Dnevni kalendar