1969

Godina
(Preusmjereno sa stranice 1969.)

Godina 1969 (MCMLXIX) bila je redovna godina koja počinje u srijedu.

Milenijum: 2. milenijum
Vjekovi: 19. vijek20. vijek21. vijek
Decenija: 1930-e  1940-e  1950-e  – 1960-e –  1970-e  1980-e  1990-e
Godine: 1966 1967 196819691970 1971 1972
Za ostala značenja, vidi 1969 (razvrstavanje).
1969. po kalendarima
Gregorijanski 1969. (MCMLXIX)
Ab urbe condita 2722.
Islamski 1388–1389.
Iranski 1347–1348.
Hebrejski 5729–5730.
Bizantski 7477–7478.
Koptski 1685–1686.
Hindu kalendari
Vikram Samvat 2024–2025.
Shaka Samvat 1891–1892.
Kali Yuga 5070–5071.
Kineski
Kontinualno 4605–4606.
60 godina Yin Zemlja P(ij)etao
(od kineske Ng.)
Holocenski kalendar 11969.
p  r  u
Podrobnije: Kalendarska era
1969:
123456789101112
RođenjaSmrti

Događaji

uredi

Januar/Siječanj

uredi
 
Richard Nixon
  • 15. 1. - Lansiran sovjetski Sojuz 5, sutradan se spaja sa Sojuzom 4, posade razmenjuju mesta, što je prvi takav poduhvat.
  • januar - Otopljavanje odnosa između SFRJ i NR Kine, zaleđenih 1958: jugoslovenska trgovačka delegacija u Pekingu[2].
  • 16. 1. - U Pragu se zapalio Jan Palach, umire tri dana kasnije (→ Invazija na Čehoslovačku 1968).
  • 19/20. 1. - Napadnuto skladište oružja u zapadnonemačkom mestu Lebach, ubijena četiri vojnika i ukradeno nešto municije i oružja - dvojica homoseksualaca želela oružja radi vršenja iznude.
  • 20. 1. - Ričard Nikson ulazi nakon Lindona Džonsona u Belu kuću kao 37. predsednik (do 1974).
  • 22. 1. - Dezerter Viktor Iljin pucao na povorku automobila sa Brežnjevom i kosmonautima sa dva Sojuza - stradao jedan vozač.
  • 23. 1. - Čovek u Jugoslaviji se zapalio po ugledu na Palacha?[3].
  • 25. 1. - U Španiji proglašeno vanredno stanje usled studentskih i drugih protesta.
  • 27. 1. - Javno vešanje 14 navodnih špijuna u Bagdadu, od čega 9 Jevreja - Baasov režim ubio ukupno 51 Jevrejina do avgusta.
  • 28. 1. - Veliki izliv nafte iz morske platforme kod kalifornijske Santa Barbari - inspiracija za prvi Dan Zemlje 1970.
  • 30. 1. - Nakon snimanja albuma Let It Be, Beatlesi sviraju na krovu Apple Records-a - poslednji javni koncert, koji rastura policija. Ranije tokom meseca su objavili album Yellow Submarine.
  • 31. 1. - Puštena u rad TE Morava kod Svilajnca (108 MW).

Februar/Veljača

uredi
 
Teritorijalna odbrana
  • februar - Sastanak SK Srbije - odbacuju se zahtevi za "Republiku Kosovo".
  • februar - U Gvineji otkrivena vojna zavera, predsednik Sékou Touré će narediti pogubljenje 13 osoba, među kojima umetnika i političara Fodéba Keïte (u maju).
  • 14 - 20. 2. - Niz članaka Miloša Žanka u "Borbi" osuđuje "Hrvatski književni list" zbog nacionalizma.
  • 21. 2. - III plenum CK SK Hrvatske osudio "Hrvatski književni list".
  • 22. 2. - Pakistanska vlada povukla nakon nereda optužbu za pobunu protiv Sheikh Mujibur Rahmana, sutradan se vraća u Istočni Pakistan uz masovni doček.
  • 23. 2. - Trgovačka delegacija iz SFRJ otputovala u NR Kinu, nakon 10 godina prekida odnosa[3].
  • 24. 2. - 9. 3. - Svetski šampionat u hokeju na ledu: timovi grupe B igraju u Ljubljani (28. 2. - 9. 3.) a grupe C u Skoplju (24. 2. - 2. 3.).
  • 25. 2. - Student Jan Zajíc se zapalio u Pragu na 21. godišnjicu komunističke vlasti.
  • 25 - 28. 2. - Borba za vlast u Siriji: ministar obrane Hafez al-Assad, sa bratom Rifatom, nadigrao lidera zemlje Salaha Jadida i šefa obaveštajne službe Abd al-Karim al-Jundija (Jundi se ubio 2. 3.) - Assad će biti na čelu zemlje 1970-2000.
  • 26. 2. - Umro izraelski premijer Levi Eškol.
  • 26. 2. - U Francuskoj prikazan Z, film Costa-Gavrasa, osuda Diktature pukovnika u Grčkoj.
  • 27. 2. - U SFRJ povezuju bugarsku kampanju povodom Makedonije sa sovjetskom doktrinom ograničenog suvereniteta[7].
  • 28. 2. - Podmorski zemljotres pogađa Portugal i Maroko, praćen cunamijem (1,2 m u Kazablanci).

Mart/Ožujak

uredi
 
Deveti kongres SKJ
  • 4. 3. - Urušavanje u nekom jugoslovenskom rudniku, 2 mrtvih, mnogi zarobljeni[5].
  • 8. 3. - Rat iscrpljivanja: Egipćani počinju granatiranje izraelskih pozicija na Sueckom kanalu.
  • 10. 3. - U Parizu pronađen mrtav četnički emigrant Andrija Lončarić, suosnivač militantnog Srpskog oslobodilačkog pokreta Otadžbina[8].
  • 10. 3. - Objavljen roman "Kum".
  • 11 - 15. 3. - Deveti kongres SKJ u Beogradu. Partije iz istočnog bloka bojkotuju sastanak. U predsedništvu CK SKJ jednak broj članova iz republika i odgovarajući iz pokrajina, članove biraju republički/pokrajinski kongresi - "federalizacija SKJ". Usvojen Titov stav da komunisti i svi radni ljudi treba odlučnije da ulaze u direktne obračune s nacio­nalistima svih vrsta i boja, pre svega u vlastitoj sredini[9].
  • 14. 3. - Preko 5.000 demonstranata u šetnji do jugoslovenske ambasade u Pragu - podržavaju Tita i kongres SKJ, kojeg partije iz istočnog bloka bojkotuju[10]
  • 16. 3. - Viasa Flight 742: avion pao u Maracaibo, Venezuela, 84 mrtvih u avionu i 71 na zemlji, dosada najgora avionska nesreća.
 
Golda Meir

April/Travanj

uredi
 
Mao Ze Dong i Lin Biao
  • 1 - 24. 4. - IX nacionalni kongres KP Kine: formalni kraj Kulturne revolucije, potvrđena čistka Liu Shaoqija i Deng Xiaopinga, Maova ideologija "neprekidne revolucije" upisana u partijski ustav, glavni izveštaj podneo maršal Lin Biao, označen za Maovog naslednika (povećanje uticaja vojske).
  • 4. 4. - Dr Denton Cooley ugradio prvo veštačko srce, pacijent živeo četiri dana.
  • 5. 4. - Jovanka Broz otvorila bolnicu za miopatična i reumatična oboljenja u Fojnici.
  • 9. 4. - Potpukovnik Alexandre Banza osujećen u pokušaju puča protiv centralnoafričkog predsednika Bokasse - streljan tri dana kasnije, nakon što ga je Bokassa mučio.
  • 13. 4. - Izbori u SFRJ.
  • 14. 4. - 41. dodjela Oscara: najbolji film je Oliver!, ukupno šest nagrada od 11 nominacija, najbolji strani film je sovjetski "Rat i mir".
  • 15. 4. - Severni Korejci oborili američki izviđački avion Lockheed EC-121M Warning Star iznad Japanskog mora, poginuo 31 Amerikanac.
  • april - Vrhunac američkog učešća u Vijetnamskom ratu: 543.000 vojnika.
  • april - Smenjeni generali Ivan Gošnjak i Rade Hamović zbog "nespremnosti JNA za moguću sovjetsku invaziju".
  • travanj - Matica hrvatska izdaje "Hrvatski tjednik", radikalniji od "Hrvatskog književnog lista".
  • 17. 4. - Aleksander Dubček dao ostavku na položaj šefa KP Čehoslovačke, zamenjuje ga Gustav Husak (Prvi sekretar KP Čehoslovačke do 1987, predsednik zemlje 1975-89) koji pokreće Normalizaciju.
  • 17 - 27. 4. - U Minhenu održan svetski šampionat u stonom tenisu: bronza za jugoslovenski muški tim.
  • 18 - 21. 4. - Predsednik Tito u poseti SAP Vojvodini.
  • 19. 4. - Masovni miting u Beogradu povodom 50 godina KPJ/SKJ.
  • 19. 4. - Iranci napuštaju ugovor o Šat al-Arabu iz 1937, zatim 22 - 25. 4. sprovode Udruženu operaciju Arvand: teretni brod prolazi praćen ratnim plovilima, bez iračke reakcije - napetost traje do 1975.
 
Termoelektrana Plomin

Maj/Svibanj

uredi
  • 1. 5. - U 14 zapadnoevropskih zemalja pokrenut sistem Eurocheque - čekovi prihvatani i preko granica, u različitim valutama.
  • 10 - 20. 5. - Vijetnamski ratBitka za Hamburger Hill: Amerikanci i Južnovijetnamci zauzimaju fortifikovani položaj, da bi ga napustili već sledećeg meseca - kontroverzno u vojsci i javnosti.
  • 11. 5. - Predsednik Tito upozorava SSSR da Jugoslavija nikada neće priznati "ograničeni suverenitet" (→ Brežnjevljeva doktrina).
  • 11. 5. - Zip to Zap: okupljanje u Zap, North Dakota se pretvorilo u nerede koje je morala rasturiti Nacionalna garda.
  • 13. 5. - Incident 13. maja - rasni nemiri u Kuala Lumpuru između Malajaca i Kineza sa stotinama mrtvih vode uvođenju vanrednog stanja.
  • 15. 5. - Američki tinejdžer Robert Rayford umro u Misuriju od čudnog medicinskog stanja, koje će 1984 biti identifikovano kao HIV/AIDS (prvi slučaj u Severnoj Americi).
  • 15. 5. - "Krvavi četvrtak": kalifornijski guverner Ronald Reagan poslao policiju da zauzme tzv. Narodni park u Berkeleyju, u sukobu je jedan poginuo, preko 100 ranjeno.
  • maj - 57 % jugoslovenskih preduzeća ne može izmirivati finansijske obaveze zbog neefikasnosti, viška zaposlenih i inflacije[11].
  • maj - Neredi u argentinskim gradovima Rosario (21.) i Cordoba (29.), nakon ubistva učenika u prvom gradu.
  • 16 - 17. 5. - Sovjetske sonde Venera 5 i Venera 6 stigle na Veneru, preciznije merenje atmosfere nego Venera 4.
 
Mitja Ribičič

Jun/Juni/Lipanj

uredi
  • 3. 6. - U sudaru sa australskim nosačem aviona HMAS Melbourne u Južnom kineskom moru prepolovljen američki razarač USS Frank E. Evans, poginulo 74 američkih pomoraca.
  • 5. 6. - Prvi supersonični let putničkog aviona Tupoljev Tu-144.
  • 5 - 17. 6. - Međunarodni sastanak komunističkih i radničkih partija u Moskvi (bez SKJ).
  • 8. 6. - Vijetnamizacija: u susretu sa južnovijetnamskim predsednikom Nguyen Van Thieu-om na ostrvu Midway, američki predsednik Nixon objavljuje da će do septembra biti povučeno 25.000 američkih vojnika.
  • 8. 6. -   Viet Cong proglasio Privremenu revolucionarnu vladu Republike Južni Vijetnam.
  • 8. 6. - Bomba oštetila jugoslovenski konzulat u Sidneyu (ambasadu u Canberri?).
  • 8. 6. - Nakon što je Gibraltar 30. 5. proglasio Ustav kojim se garantuje britanski suverenitet, Franco naredio zatvaranje granične kapije (granica otvorena za pešake 1982 a vozila 1985).
  • 13. 6. - Pobuna u tibetanskom okrugu Nyêmo na čelu sa monahinjom Trinley Chödrön.
  • lipanj - Štrajkuju lučki radnici u Rijeci[11].
  • 18. 6. - Prikazan The Wild Bunch.
 
Georges Pompidou

Jul/Juli/Srpanj

uredi
 
Apollo 11: Buzz Aldrin

Avgust/August/Kolovoz

uredi
 
Hotel Jugoslavija
  • 2. 8. - Nixon u poseti Rumuniji.
  • 4. 8. - U Parizu počeli tajni pregovori između SAD i Severnog Vijetnama - ubrzo prekinuti.
  • 8. 8. - Snimljena fotografija Beatles-a koji prelaze zebru - omot albuma Abbey Road, izlazi u septembru.
  • 9. 8. - Pripadnici kulta Charlesa Mansona ubili petoro ljudi, među kojima glumicu Sharon Tate. Sutradan ubili i jedan bogati bračni par.
  • 11. 8. - Nacionalizovani rudnici bakra u Zambiji (preko 50% nacionalnih prihoda).
  • 12 - 14. 8. - Sjevernoirski sukob: Battle of the Bogside - veliki okršaj katoličke Odbrambene asocijacije građana Derryja i Kraljevskog alsterskog redarstva koji dovodi do raspoređivanja britanske vojske (irski premijer tražio plave šlemove).
  • 13. 8. - Kinesko-sovjetski pogranični konflikt na zapadnom sektoru, između Xinjianga i Kazahstana.
  • 14. 8. - Lon Nol ponovo premijer Kambodže (do 1972, predsednik do 1975).
  • avgust - Otvoren Hotel Jugoslavija, najveći i najmoderniji u Jugoslaviji i jedan od najboljih u istočnoj Evropi - dvokrevetna soba 20 dolara dnevno, apartman 36-52 dolara[15] (dolar iz 1969. jednak 6,6 dolara iz 2017).
 
Woodstock
  • 15 - 18. 8. - Woodstock festival.
  • 16. 8. - V. V. Giri izabran za predsednika Indije, što je pobeda premijerke Indire Gandhi.
  • 17. 8. - Uragan Camille kategorije 5 razara američku državu Misisipi, 248 mrtvih.
  • 18. i 20. 8. - Atlantski uragan Debbie je meta projekta Stormfury - srebro jodid naizgled smanjuje brzinu vetra.
  • 19 - 21. 8. - Demonstracije povodom godišnjice invazije na Čehoslovačku, najviše u Pragu i Brnu - petoro mrtvih u sukobu s milicijom i vojskom[16].
  • 21. 8. - Ludi Australac pokušao da zapali džamiju Al Aksa.
  • 29. 8. - Otmica TWA Flight 840: let Rim - Tel Aviv skrenut u Damask, Palestinci, među njima i Leila Khaled, mislili su da je u avionu Yitzhak Rabin, tada ambasador u SAD.
  • 31. 8. - Vojna diktatura u Brazilu: zamenjen oboleli gen. Artur da Costa e Silva, privremeno tročlanom huntom.

Septembar/Rujan

uredi

Oktobar/Listopad

uredi
 
Berlinski televizijski toranj
 
Willy Brandt

Novembar/Studeni

uredi
 
Trešnjevačka ljepotica
 
Sa premijere "Bitke na Neretvi"

Decembar/Prosinac

uredi
  • 1. 12. - Regrutacija lutrijom u SAD, prva od Drugog svetskog rata, za godišta 1944-50.
  • 1 - 2. 12. - Haški samit Evropske zajednice: dovršenje Zajedničkog tržišta (uspostavljanje sistema dugoročnog finansiranja Zajedničke poljoprivredne politike); produbljenje putem ekonomske i monetarne saradnje (preporuka uspostavljanja e. i m. unije) kao i političke saradnje; proširenje prijemom četiri zemlje kandidata (Irska, Ujedinjeno Kraljevstvo, Danska, kao i Norveška koja će odbiti na referendumu) uz uslov prihvatanja ugovora[21].
  • 4. 12. - Policija ubila na spavanju Freda Hamptona, šefa ilinojskih Crnih pantera, i Marka Clarka.
  • 6. 12. - Altamontski besplatni koncert u Kaliforniji, zamišljen kao "zapadni Vudstok", zapamćen zbog nasilja, smatra se krajem hipijevske ere.
  • 8. 12. - Ministar ino. poslova Bugarske Ivan Bašev u poseti SFRJ - odnosi ostaju zategnuti zbog Makedonije.
  • 9. 12. - Amerikanci predložili Rogersov plan za mir između Egipta i Izraela, obe strane ga odbijaju.
  • 10. 12. - Predsednik Dahomeja (Benina) Émile Derlin Zinsou zbačen u vojnom udaru, sledi oficir Maurice Kouandété pa Paul-Émile de Souza.
  • 10. 12. - Prikazan They Shoot Horses, Don't They?.
  • 12. 12. - Bomba na Piazzi Fontana u Milanu, poginulo 17 osoba; još tri bombe eksplodirale u Rimu i Milanu - počinitelji su iz krajnje desnice.
  • 12. 12. - Grčka se povlači iz Savjeta Evrope, gde je od grupe zemalja tužena pred Komisijom za ljudska prava.
  • 12. 12. - Diners Club ušao na jugoslavensko tržište.
  • 15. 12. - Dvojica saradnika Omara Torrijosa, vojnog lidera Paname, pokušala puč.
  • 17. 12. - Obilježava se 300. godišnjica postojanja Zagrebačkog sveučilišta. Predsjednik Tito promoviran za počasnog doktora znanosti u Hrvatskom narodnom kazalištu.
  • 24. 12. - Operacija Noa ili Cherbourški projekt: Izraelci pobegli iz francuske luke Cherbourg sa pet plaćenih nenaoružanih raketnih čamaca, neizručenih zbog embarga - stižu 31. 12. u Izrael.
  • 24. 12. - Nigerijski građanski rat: Nigerijci definitivno zauzeli bijafranski glavni grad Umuahia, poslednja prestonica je Owerri (Bijafra se predaje sledećeg meseca).
  • 25. 12. - Od epidemije gripa u Jugoslaviji obolelo 40.000 ljudi, umrlo 190[19].
  • 25. 12. - Seiko predstavlja Astron, prvi komercijalni ručni kvarcni časovnik (prvi kvarcni satovi su skupi ali će preovladati '80-tih).
  • 29. 12. - Vojska ušla na univerzitet u Adis Abebi, gde se okupio veliki broj studenata nakon jučerašnjeg ubistva njihovog lidera Kilahuna Gizawa, ima i mrtvih.
  • 31. 12. - Proglašena Narodna Republika Kongo (od 1991. opet Republika Kongo).

Kroz godinu

uredi
 
Olivetti Valentine
  • Izgrađena Termoelektrana Plomin 1 - dimnjak od 340 m je najviša građevina u Hrvatskoj.
  • Privreda SFRJ: proizvodnja raste 12-14%, izvoz +20%, 300 miliona dolara od turizma (4,5 miliona turista[15]), 250 miliona od gastarbajterskih pošiljki, najbolja žetva u 10 godina; s druge strane nema dovoljno gotovine, kriza nelikvidnosti u industriji, mreža dugova između preduzeća, koja kasne s platama[22].
  • U inostranstvo je poslan 1.541 građanin SFRJ radi specijalizovane obuke, a u SFRJ je došlo 868 stranih eksperata i 1.687 studenata iz Trećeg sveta. Od 1.379 jugo-eksperata u inozemstvu, 214 radi u UN i specijaliziranim agencijama, po čemu je SFRJ četvrta na svijetu, iza V. Britanije, Francuske i SAD[23].
  • Izašla knjiga Filosofija palanke.
  • Meša Selimović dobio Njegoševu nagradu za "Derviš i smrt".
  • Oživljavanje verske aktivnosti u SFRJ, naročito katoličke[24]
 
Spomenik "Hrabrima", Ostra kod Čačka
  • Izmišljen Unix.
  • U SAD objavljena knjiga Everything You Always Wanted to Know About Sex* (*But Were Afraid to Ask) doktora Davida Reubena.
  • Petar Šegedin, preds. Društva književnika Hrvatske, tvrdi u "Kolu" da su hrvatski interesi sistematski podređeni srpskim.
  • Knjiga "Srbi u prošlosti" Jovana Potkozarca tvrdi da su Dalmatinci i Bosanci Srbi (zabranjena 1970).
  • Vincenzo Balestrieri pobedio u jugoslovenskoj trci glisera (Split)[11].
  • Uspostavljeni diplomatski odnosi Jugoslavije i Perua[11].
  • Zvanično odobreno isticanje albanske zastave u SFRJ (praktično od '67).
  • U Čikagu završen John Hancock Center, sa 100 spratova i 343 m arhitekturne visine druga najviša zgrada na svetu. U San Franciscu završen Bank of America Center, tada najviša zgrada u SAD zapadno od Misisipija.
  • George Soros osnovao svoj prvi hedž fond.

1969. u temama

uredi

Rođenja

uredi

Januar/Siječanj

uredi

Februar/Veljača

uredi

Mart/Ožujak

uredi

April/Travanj

uredi

Maj/Svibanj

uredi

Jun/Juni/Lipanj

uredi

Jul/Juli/Srpanj

uredi

Avgust/August/Kolovoz

uredi

Septembar/Rujan

uredi

Oktobar/Listopad

uredi

Novembar/Studeni

uredi

Decembar/Studeni

uredi

Kroz godinu

uredi

Smrti

uredi
Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1969.

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

uredi

April/Travanj – Jun/Lipanj

uredi

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

uredi

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

uredi

Kroz godinu

uredi

Nobelova nagrada za 1969. godinu

uredi

Reference

uredi
  1. Sabrina Ramet, Tri Jugoslavije...
  2. Belgrade's Ties With Peking Improve. nytimes.com JULY 16, 1970
  3. 3,0 3,1 NY Times Search 1969 - Relevance - 10
  4. Stevan Kragujević - Tito u "Politici", 5. februar 1969. stevankragujevic.com
  5. 5,0 5,1 NY Times Search 1969 - 4
  6. 6,0 6,1 6,2 NY Times Search 1969 - 3
  7. NY Times Search 1969 - Relevance - 15
  8. Marko Lopušina (6 November 2014). Ubice u ime države. Agencija TEA BOOKS. str. 128–. ISBN 978-86-6329-189-8. [mrtav link]
  9. Bajec, Dolničar, 1981, str. 239
  10. 10,0 10,1 10,2 NY Times Search 1969 - 9
  11. 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 Collier's Year Book 1969 (Microsoft Encarta 2004)
  12. NY Times Search 1969 - 6
  13. NY Times Search 1969 - 5
  14. 16. Pulski filmski festival Arhivirano 2018-08-11 na Wayback Machine-u. arhiv.pulafilmfestival.hr
  15. 15,0 15,1 The Rush to Belgrade—And Beyond. nytimes.com MARCH 1, 1970
  16. Jaromír Navrátil (1998). The Prague Spring 1968: A National Security Archive Documents Reader. Central European University Press. str. 39–. ISBN 978-963-9116-15-3. 
  17. Kad su cvetale tikve, bdp.rs (pristup. 23.5.2014.)
  18. Bajec, Dolničar, 1981, str. 247
  19. 19,0 19,1 NY Times Search 1969 - Relevance - 14
  20. Oskar Peterlini (1997). Autonomy and the Protection of Ethnic Minorities in Trentino-South Tyrol: An Overview of the History, Law and Politics. Oskar Peterlini. str. 100–. ISBN 978-88-900077-2-9. 
  21. The Hague Summit (1–2 December 1969): completion, enlargement, deepening. cvce.eu
  22. Healthy Yugoslavia Finds Cash Sparse. nytimes.com JAN. 16, 1970
  23. Yugoslavia Is Gaining the Trust of the Developing Nations Through Her Policy of Noncommitment. nytimes.com NOV. 29, 1970
  24. NY Times Search 1969 - 7
Literatura
  • Milan Bajec, Ivan Dolničar (1981). Jugoslavija 1941-1981, Beograd: Eksport pres.

Spoljne veze

uredi