154. pješadijska divizija Murge
154. pješadijska divizija Murđe (154a Divisione di fanteria "Murge") je bila italijanska okupaciona divizija koja se borila na jugoslovenskom ratištu u tokom drugog svetskog rata.
| 154. pešadijska divizija Murge | |
|---|---|
 Uništeni tenkovi italijanske divizije Murđe tokom bitke na Neretvi 1943. godine. | |
| Aktivnost | 1942-1943 |
| Država | Italija |
| Vid vojske | Italijanska vojska |
| Tip | pešadija |
| Veličina | divizija |
| Nadimak | Murge |
| Bitke/ratovi | II svetski rat u Jugoslaviji (Bitka na Neretvi, Bitka na Sutjesci) |
Učestovala je u borbama na Neretvi i na Sutjesci. Pretrpela je teške gubitke od jugoslovenskih partizana, nakon čega je rasformirana.
Formacija uredi
Borbe u Jugoslaviji uredi
Divizija Murđe je formirana aprila 1942. godine i poslata u Dalmaciju kao okupaciona sila da se bori protiv jugoslovenskih partizana. Učestvovala je u bici na Neretvi februara 1943. godine, gde je pretrpela teške gubitke.
16. 2. 1943. Na putu s. Jablanica - s. Drežnica jedinice 2. proleterske udarne divizije NOVJ razbile 1. bataljon 260. puka italijanske divizije Murđe, koji se kretao uz Neretvu, i zauzele italiianska uporišta Drežnicu i Grabovicu (kod Mostara). Poginulo je 86, a zarobljeno 286 italijanskih vojnika, dok su jedinice NOVJ imale 12 ranjenih.[3]
Još nema vijesti o I bataljonu. 260 pješ. puka koji je krenuo iz Drežnice za Jablanicu. — Ograđujemo se da saopštimo gubitke koji još nisu provjereni.[4]
– DNEVNI IZVJEŠTAJ KOMANDE ITALIJANSKOG ŠESTOG ARMIJSKOG KORPUSA OD 17 FEBRUARA 1943 GOD. O BORBAMA PROTIV JEDINICA NOV U DOLINI NERETVE
17. 2. 1943. Jedinice 3. udarne divizije NOVJ i dva bataljona 3. krajiške NOU brigade, su zauzele Prozor, pošto su posle ogorčene dvodnevne borbe slomile otpor 3. bataljona 259. pešadijskog puka italijanske divizije Murđe i čete tenkova. Poginulo je 220, ranjeno mnogo više, i zarobljeno 280 italijanskih vojnika, dok je 3. udarna divizija NOVJ imala 117 ranjenih i 23 mrtva, među kojima je bio i komandir baterije 10. hercegovačke NOU brigade Dušan Pajić-Dašić, narodni heroj. Zaplenjena je ogromna količina naoružanja i municije, uključujući i 5 tenkova.[5]
Sektor »Murge«: 15. februara u 21,15 časova partizani su napali jačim snagama garnizon u Prozoru, potpomognuti minobacačima. [...] Borbe su trajale do šest časova jutros. Od tog časa nema izvještaja od garnizona uslijed oštećenosti radia i prekida telefonskih linija.[6]
– DNEVNI IZVJEŠTAJ KOMANDE ITALIJANSKOG ŠESTOG ARMIJSKOG KORPUSA OD 16 FEBRUARA 1943 GOD. O BORBAMA PROTIV JEDINICA NOV NA PROSTORIJI PROZOR—JABLANICA—KONJIC
Partizani su, nakon pada Prozora, pobili čitav zarobljeni treći bataljon 259-te čete Murđe divizije, koji je prethodno odbio poziv na predaju. Stotine leševa italijanskih vojnika su bacili u Neretvu, kako bi zaplašili italijansku komandu u Mostaru:
Svi italijanski vojnici - ceo treći bataljon 259-te čete Murđe divizije - poslati su u smrt… Mnogi leševi su bačeni u reku Ramu. Nekoliko ih se zakačilo između debla i ja sam zajedno sa našim oficirima zlobno uživao pri pomisli kako italijanski oficiri na mostovima i obalama u Mostaru prestravljeni od užasa posmatraju Neretvu zagušenu leševima njihovih vojnika.[7]
Italijanskoj okupacionoj komandi u Mostaru je takođe poslat glasnik sa porukom da su većinu prvog bataljona 260 puka divizije Murđe zarobili partizani:
Oficir I/260-og zarobljen od partizana stigao je u Mostar naveče 17 sa pismom Druge proleterske brigade koja javlja da je bataljon savladan, 286 zarobljenih, među kojima komandant, i mnogo ranjenih vojnika.[8]
– IZVJEŠTAJ KOMANDE ITALIJANSKOG ŠESTOG ARMIJSKOG KORPUSA OD 18 FEBRUARA 1943 GOD. O ZAROBLJAVANJU PRVOG BATALJONA 260 PUKA OD STRANE JEDINICA NOV
20. 2. 1943. Delovi 10. hercegovačke brigade posle dvodnevnih borbi zauzeli selo Ramu (kod Prozora), koje je branila jedna četa 1. bataljona 259. puka italijanske divizije Murđe, u jačini od oko 200 vojnika. Pobijeno je 183, a zarobljeno 7 italijanskih vojnika. Zaplenjena je veća količina oružja i municije, uključujući i 4 tenka. U ovim borbama je poginuo zamenik komandanta 1. bataljona 10. hercegovačke NOU brigade Milan Kukić, narodni heroj.[9]
U Rami se nalazila jedna četa 1. bataljona 259. peš. puka Divizije "Murge", ojačana sa djelovima posada koje su izbegle iz doline Rame i doline Neretve sa 6 tenkova. Tako je posada iznosila oko 180 Talijana sa 10 domobrana i 6 tenkova. Naš bataljon jutros je napao posadu sa jakom minobacačkom vatrom i poslije kraće borbe demoralisana italijanska posada, usled dotadašnjih teških gubitaka, počela je bjegstvo u pravcu Ostrošca. Hercegovački bataljon u stopu ju je gonio, dok su Talijani bježali bacajući oružje po putu i u reku Neretvu. Tako je pobijeno u toku borbe i gonjenja 102 Talijana i 3 domobrana, a zarobljeno 7 domobrana. Ostatak je naišao na zasjedu 5. brigade kod Ostrošca uz pomoć 2 tenka i tamo su pobijeni 78 Talijana i uništena 2 tenka.[10]
– Izveštaj štaba 3. divizije od 20. februara 1943. Vrhovnom štabu NOVJ o oslobođenju Rame
21. februara Komanda 6. armijskog korpusa izveštava o veoma teškom stanju na frontu divizije Murđe, ali i o povoljnom razvoju po italijane nakon dolaska četničkih pojačanja, koji su savladali "znatan otpor pobunjenika" (tj. Druge proleterske brigade):
Sektor »Murge«:
Stalan pritisak na Konjic. Sinoć je pao garnizon Rama i mala posada Lug koji su ostali otsječeni. Nema vijesti iz Jablanice, čiji radio se ne javlja od 12 časova. [...]
Danas je s povoljnim rezultatom izvršena akcija V.A.C. jedinica koje su bile pomognute od naših jedinica i koje su zauzele Ravno te su prodrle s one strane mjesta, nakon što su savladale znatan otpor pobunjenika.[11]
– DNEVNI IZVJEŠTAJ KOMANDE ITALIJANSKOG ŠESTOG ARMIJSKOG KORPUSA OD 21 FEBRUARA 1943 GOD. O BORBAMA PROTIV JEDINICA NOV U HERCEGOVINI
22. februara Viša komanda italijanskih snaga Slovenija-Dalmacija javlja da garnizon Jablanica ipak još uvek odoleva, i da im uskoro stiže pomoć:
Naš garnizon Jablanica, koji je već nekoliko dana predmet žestokih napada koje izvode znatne partizanske snage snabdjevene minobacačima i artiljerijom, još uvijek se snažno odupire i jutros u 6 časova ponovo je uspostavio radiovezu, koja je bila prekinuta od 12 časova 21. t.m. Prema vazdušnim snimcima vidi se da su upola razrušeni i zapaljeni odbranbeni uređaji i garnizonska kasarna. Garnizon Konjic je još uvijek čvrsto u rukama naših trupa. Naši dijelovi i M. V. A. C. su u pokretu između Jablanice i Konjica.[12]
– OBAVJEŠTENJE VIŠE KOMANDE ORUŽANIH SNAGA »SLOVENIJA-DALMACIJA« OD 22 FEBRUARA 1943 GOD. 0 NAPADU JEDINICA NOV NA JABLANICU
22. 2. 1943. Posle dvodnevnih borbi 4. proleterska crnogorska brigada prinudila je na predaju delove 1. bataljona 259. puka italijanske divizije Murđe i manji broj domobrana i žandarma i zauzela Jablanicu (kod Mostara). Divizija Murđe je imala 33 mrtva i 164 zarobljena.[13] U izveštaju od 23. februara, italijanska komanda je još uvek bila ubeđena da "garnizon Jablanica snažno odolijeva."[14]
Slična sudbina zadesila je i druge delove Divizije Murge, koji su ubijeni u iznenadnim napadima i zasedama partizana. Osvajajući italijanske garnizone na Neretvi, snage NOVJ zaplenile su u Prozoru, Drežnici, Rami, Jablanici, Ostrošcu veliki deo naoružanja italijanske divizije Murge. Neke italijanske ranjenike Nemci su evakuisali u Zemun:
U vojnoj bolnici Zemun kod Beograda sklonjena su 2 oficira i 70 što podoficira što vojnika, koji su ranjeni, a pripadaju diviziji »Murge«. To su vojnici garnizona Bradina, i manjih željezničkih posada koji su evakuisani brigom njemačkih odreda kolone »Annacker«.[15]
– DNEVNI IZVJEŠTAJ KOMANDE ITALIJANSKOG ŠESTOG ARMIJSKOG KORPUSA OD 28 FEBRUARA 1943 GOD. O BORBAMA PROTIV JEDINICA NOV U DOLINI NERETVI
Desetkovana Divizija Murge je potom učestvovala i u bici na Sutjesci, odakle se povukla usled teških gubitaka nanetih od strane partizana. Raspuštena je septembra 1943, nakon kapitulacije Italije.[2][16]
Povezano uredi
Napomene uredi
- Fusnote
- ↑ An Italian Infantry Division normally consisted of two Infantry Regiments (three Battalions each), a Artillery Regiment, a Mortar Battalion (two companies), a Anti Tank Company, a Blackshirt Legion of two Battalions was sometimes attached. Each Division had only about 7,000 men, The Infantry and Artillery Regiments contained 1,650 men, the Blackshirt Legion 1,200, each company 150 men.[1]
- Izvori
- ↑ Paoletti, p 170
- ↑ 2,0 2,1 Marcus Wendal. „Italian Army”. Axis History. Arhivirano iz originala na datum 2009-05-12. Pristupljeno 09. 05. 2009.
- ↑ https://www.znaci.org/damjan/izvor.php?br=6864&vrsta=1[mrtav link]
- ↑ Zbornik NOR 4/10, dok. 225
- ↑ https://www.znaci.org/damjan/izvor.php?br=6866&vrsta=1[mrtav link]
- ↑ Zbornik 4/10, dok. 219
- ↑ Milovan Đilas: Zašto su streljani Tadići
- ↑ Zbornik NOR 4/10, dok. 231
- ↑ https://www.znaci.org/damjan/izvor.php?br=6873&vrsta=1[mrtav link]
- ↑ Zbornik NOR 4/10, dok. 115
- ↑ Zbornik NOR 4/10, dok. 257
- ↑ Zbornik NOR 4/10, dok. 261
- ↑ https://www.znaci.org/damjan/izvor.php?br=6883&vrsta=1[mrtav link]
- ↑ Zbornik NOR 4/10, dok. 277
- ↑ Zbornik NOR 4/10, dok. 304
- ↑ Ivan Bajlo. „Operation Schwarz order of battle”. Arhivirano iz originala na datum 2009-05-12. Pristupljeno 09. 05. 2009.
Literatura uredi
- Paoletti, Ciro (2008). A Military History of Italy. Greenwood Publishing Group. ISBN 0-275-98505-9.
- Jowett, Phillip. The Italian Army 1040-45 (3): Italy 1943-45. Osprey Publishing, Westminster. ISBN 978-1-85532-866-2.
Vanjske veze uredi
- 154th Infantry Division 'Murge' (vojska.net)