12. pješadijska divizija Sassari
Ovo je članak o historijskoj diviziji italijanske vojske. Za za današnju istoimenu jedinicu Italijanske vojske, vidi Mehanizirana brigada Sassari. 12. pešadijska divizija Sassari je bila pešadijska divizija Italijanske vojske u II svetskom ratu, aktivna od 1939. do 1943. godine, poznata po tome što je u Jugoslaviji sudelovala u brojnim borbama protiv jugoslovenskih partizana. Nastala je proširenjem tadašnje brigade Sassari, originalno formirane u prvom svetskom ratu. Sastojala se od dva pešadijska i jednog artiljerijskog puka, bataljona (legije) Crnih košulja, bataljona minobacača, inženjerijskog bataljona te protivtenkovske čete opremljene s topovima M35 kal. 47 mm.
| 12. pješadijska divizija Sassari | |
|---|---|
| Aktivna | 1939–1943 |
| Zemlja |  Italija
|
| Vid/rod oružanih snaga | Italijanska vojska |
| Tip/rod | pešadijska |
| Veličina | divizija (oko 7.000 ljudi) (1939) (oko 14.500 ljudi) (1943) |
| Borbeni angažmani | drugi svetski rat bitka na Neretvi operacija Achse |
| Komandanti | |
| Znameniti komandanti |
general Giacomo Castagna |
Ratni put uredi
Prvih godinu i po je služila kao garnizonska jedinica u Istri, na granici prema tada neutralnoj Jugoslaviji. Nju je prešla nekoliko dana nakon izbijanja aprilskog rata 1941. godine. 12. aprila je zauzela Prezid i Čabar, potom Novi Lazi i Borovec 14. aprila . Do Delnica je došla tek 19. aprila, dva dana iza formalne jugoslovenske kapitulacije, ali je nakon toga relativno brzo napredovala, tako da su njene snage ušle u Knin već sledeći dan.
Za vreme okupacije je njeno sedište bilo u Kninu; iako je to područje Rimskim ugovorima pripalo NDH, divizija Sassari je delovala uglavnom na njenom području, pa su tako beležene anti-partizanske operacije oko Drvara, Broda na Kupi, Gračaca, Bosanskog Petrovca i Šibenika (koji je postao italijanska teritorija). Najžešće borbe je vodila protiv partizana na području Velebita. Pri tome je relativno rano stvorila modus vivendi s vođama četničkih snaga.
Prvi kontakti s rukovodiocima ustaničkih formacija uspostavljeni su na teritoriji pešadijske divizije »Sassari« povodom »ustanka Like« (jul—avgust 1941. godine). Na osnovu razgovora koje su oficiri ove komande vodili s rukovodiocem jedne lokalne četničke formacije (u Velikoj Popini), kontakti su se postepeno širili na celu četničku organizaciju koja postoji na području Like. Na taj način je uspelo da se ove formacije postepeno privuku u našu sferu uticaja i kontrole do te mere da su pre izvesnog vremena neke od njih zajedno s nama započele — uz nesumnjive rezultate — borbu protiv komunista. [1]
– Izveštaj komande italijanskog 6. armijskog korpusa od 17. januara 1942.
Pod komandom štaba divizije Sasari nalazila se i Dinarska četnička divizija, kao deo "Dobrovoljačke antikomunističke milicije" (Milizia Volontaria Anti Comunista).[2] Momčilo Đujić je u jesen 1942. izveštavao štab 18. korpusa da u sastavu divizije »Sassari« ima 7816 četnika, a u sastavu divizije »Bergamo« 640; ukupno: 8450.[3] Jedinicama u sastavu divizije »Sassari« komandirali su: Mile Vuksanović (Gračac), Mihailo Babić (Zrmanja), Obrad Bijanko (Krupa), Vlade Novaković (Pađene), Milovan Vidović i Novak Mijović (Kosovo), Božo Amanović (Vrbnik), Ilija Vuković i Ivan Janičić (Golubić), Jovo Sremac (Žitnić), David Šoškić (Knin), Vojislav Starčević (Plavno), Lazar Keković (Strmica) i Petar Baćović (Knin).[4]
Divizija Sassari je početkom 1943. sudelovala u bitci na Neretvi, gdje je sa zapada uz pomoć četnika nastojala istisnuti partizane sa područja zapadne Bosne. Posle završetka bitke u martu 1943. povučena je u Italiju gdje je dobila zadatak odbrane Rima od eventualnog savezničkog iskrcavanja. Sledećih nekoliko meseci je provedena reorganizacija, tokom koje je diviziji samohodni bataljon sa 24 samohodnih topova Semovente 75/18. Na području Rima ju je zatekla kapitulacija Italije, kao i nemačka ofanziva sa ciljem sprečavanja brze predaje italijanske teritorije i resursa Saveznicima. Zajedno sa pešadijskom divizijom Granatieri di Sardegna i oklopnom divizijom Ariete je pokušala odbraniti Rim od bivših saveznika. Otpor je pružala dva dana, pre nego što su kralj Viktor Emanuel III i vlada uspeli pobeći jug. Tada se zajedno sa svim ljudstvom i opremom predala Nemcima, te tako prestala postojati.
Godine 1988. je u Italiji formirana motorizovana brigada Sassari (1991. preimenovana u mehanizovanu), koja se poziva na njenu tradiciju.
Izvori uredi
- ↑ IZVEŠTAJ KOMANDE 6. ARMIJSKOG KORPUSA OD 17. JANUARA 1942. KOMANDI 2. ARMIJE O KONTAKTIMA S RUKOVODIOCIMA ČETNIČKIH FORMACIJA [1]
- ↑ Jovo Popović, Marko Lolić, Branko Latas: Pop izdaje, Stvarnost, Zagreb, 1988.
- ↑ NOB u Dalmaciji, 5, 381.
- ↑ Talijanski izvještaj od 15. februara 1943, NOB u Dalmaciji, 5, 481