Primorska
Slovensko primorje (Primorska, Primorska Slovenija), jugozapadni dio Slovenije. Ovaj pojam se kao naziv krajnje sjeverne obale Jadrana koristi od XIX veka, a danas je to neslužbena pokrajina u Sloveniji koja obuhvata područje Nove Gorice, zatim, priobalni i unutrašnji kraški kraj. U istorijskom smislu naziv se odnosi na austrijsku krunsku zemlju, jednu od administrativnih jedinica (pokrajina) nekadašnje Carevine Austrije, Austrougarska monarhija. Glavni grad je bio Triest (Trst). Raspadom Monarhije, 1918. godine, pokrajina je gotovo u cjelini pripala tadašnjoj Kraljevini Italiji, osim ostrva Krk, koje je ušlo u sastav tadašnje Kraljevine Srba Hrvata i Slovenaca.
Geografija uredi
Premda se pokrajina naziva Primorska, najveći dio njenog današnjeg područja nalazi se u unutrašnjosti, odvojen od mora italijanskom granicom. Priobalni dio smješten je na 46 km obale Istre. U unutrašnjosti se smjestila Vipavska dolina, a između nje i Tršćanskog zaliva započinje kraški kraj koji se proteže prema sjeverozapadu, sve do doline Soče. Kraško područje obuhvata oko 500 km, od čega je manji dio u Italiji. Područje oko Nove Gorice obično se naziva sjeverna Primorska, a proteže se uz dolinu Soče, sve do Tolmina. U tom dijelu uzdižu se visoke planine Krn i Kanin. Prijevoj Vršič (1618 m) označava ujedno i granicu između Primorske i Gorenjske.
Primorska graniči na jugoistoku sa Notranjskom, na sjeveroistoku sa Gorenjskom, na zapadu sa Italijom, a na jugu sa Hrvatskom.
Od ekonomskih grana, veoma je razvijen turizam, a Koper, uz Trst i Rijeku, spada među najveće luke ovog dijela Jadrana. Uz to, razvijena je proizvodnja prehrambenih proizvoda i bezalkoholnih pića (Fruktal), kao i vinogradarstvo.
Stanovništvo je mješovito, a u brojnim mjestima, uz slovenački jezik, u službenoj je upotrebi i Italijanski. U istarskom dijelu Primorske živi i malobrojna hrvatska manjina.
Važniji gradovi Primorske su Nova Gorica, Koper, Izola, Ajdovščina, Tolmin, Sežana, Bovec, Piran.
Istorija uredi
Primorsku, koja se u Austro-ugarskoj Monarhiji službeno nazivala Austrijsko primorje (njem. Österreichisches Küstenland), činila je Kneževska grofovija Gorica i Gradišče, potom Markgrofovija Istra, te grad Trst. U Prvom svjetskom ratu ovdje je uspostavljen front na Soči, poznat po iscrpljujućem rovovskom ratu i teškom italijanskom porazu kod Kobarida. U XX vijeku taj naziv se često širio i na dijelove Kranjske, to jest Notranjske koji su bili pod italijanskom vlašću. Poslije Drugog svjetskog rata SR Sloveniji unutar SFRJ pripadaju dijelovi Goriške i Istre, koji zajedno čine neformalnu pokrajinu Primorsku. Takvo je stanje i u nezavisnoj Sloveniji.
Ponekad se dijelom Primorske drže i oni dijelovi Furlanije-Julijska krajina koje pretežito naseljavaju Slovenci.
Vidi još uredi
Literatura uredi
- Enciklopedija Slovenije IX, Ljubljana 1995, 342-343.
Spoljašnje veze uredi
- Primorska Sl
