Žitorađa je naselje u Srbiji u opštini Žitorađa u Topličkom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 3543 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 3503 stanovnika).

Žitorađa


Panorama Žitorađe

Grb
Grb
Osnovni podaci
Država  Srbija
Upravni okrug Toplički
Opština Žitorađa
Stanovništvo
Stanovništvo (2022) 3543
Geografija
Koordinate 43°11′14″N 21°42′28″E / 43.187333°N 21.707833°E / 43.187333; 21.707833
Žitorađa na mapi Srbije
Žitorađa
Žitorađa
Žitorađa (Srbije)
Ostali podaci
Poštanski kod 18412
Pozivni broj 027
Registarska oznaka PK


Koordinate: 43° 11′ 14" SGŠ, 21° 42′ 28" IGD

Geografski položaj i opšti podaci

uredi

Opština Žitorađa nalazi se na jugoistoku Srbije, u Topličkom okrugu, na udaljenosti 10 km od koridora 10 koji povezuje Srbiju sa Makedonijom, Grčkom i dalje sa Dalekim istokom. Opština se nalazi na udaljenosti 35 km jugozapadno od Niša, i gravitira Nišu kao ekonomskom, političkom i kulturnom centru.

Istorija

uredi

Prvi podaci o Žitorađi kao naseljenom mestu datiraju iz 4. veka, otkad se pominje stari vizantijski grad Žitorađsko kale (lat. Ad Herculum). Iz ovog doba potiče i sačuvan je verski objekat Latinska crkva nadomak Žitorađe.

Žitorađa je 1877. oslobođena od Turaka. Ova godina se smatra godinom osnivanja opštine.

Posebno poznati i atraktivni lokaliteti nalaze se na planini Pasjači—mesto zvano Kale gde su locirani ostaci starog rimskog grada Ad Herkulem, zatim u blizini sela Glašinca - mesto zvano Glašinska čuka, čuvena Latinska crkva koja datira još iz 4. veka.

Obrazovanje

uredi

Osnovna škola u Žitorađi počela je sa radom daleke 1873. godine, a ova škole ima i osmorazredna odeljenja u Pejkovcu, Crnatovu i Dubovu, a u ostalim naseljima četvororazredne škole. Škola broji 1652 učenika. Srednja škola Žitorađa radi od 1978. godine. Školu čine 3 obrazovna profila mašinske, poljoprivredne i ekonomske škole. Predškolska ustanova za decu je dečji vrtić Prva radost, osnovan 1981. godine. U Žitorađi postoji Narodna biblioteka sa fondom od oko 35.000 knjiga.

Zdravstvo

uredi

Dom zdravlja Žitorađa postoji od 1956. godine, a u svim većim selima postoje ambulante.

Infrastruktura

uredi

Okosnicu drumskog saobraćaja čini deonica regionalnog puta R-245 Niš – Žitorađa – Prokuplje - Priština koja prolazi kroz Žitorađu, regionalni putni pravac R–221, Niš - Pejkovac – Prokuplje – Priština koji prolazi kroz Dobrič, središte povrtarske i poljoprivredne proizvodnje opštine, i regionalni put R - 223 A koji povezuje opštinu Žitorađa sa opštinom Bojnik i prolazi kroz Dubovo. Ukupna dužina regionalnih puteva iznosi 38 km. Udaljenost opštine od međunarodnog putnog koridora E-75 iznosi svega 12 km. Poslednjih godina urađeno je mnogo na modernizaciji svih putnih pravaca, a posebna pažnja je posvećena uređenju lokalnih i atarskih puteva. Samo u 2005. godini u potpunosti je renovirano 24 km putne mreže u opštini, a u 2006. godini nastavljeno sa još 5 km novih puteva, tako da se do 2008. g. očekuje kompletna modernizacija svih putnih pravaca u opštini i svih lokalnih ulica.

Elektroenergetska mreža je na zadovoljavajućem nivou. U Žitorađi je u pripremi i rekonstrukcija dalekovoda 10 kV prema Drenovcu i potencijalno novoj industrijskoj zoni Badnjevac.

Većina stanovništva opštine Žitorađa snabdeva se vodom putem bunara, izuzev opštinskog centra Žitorađa koje ima uređen sistem za vodosnabdevanje. Izgradnja vodovodne i kanalizacione mreže u svim selima je u planu. U toku je izgradnja vodovodne mreže u 5 mesnih zajednica po zajedničkom projektu Evropske unije i opštine, a u pripremi su projekti za vodosnabdevanje i ostalih mesnih zajednica.

Na teritoriji opštine postoje bogata izvorišta vode. Projektom je planirano povezivanje u jedinstven sistem koji će biti povezan sa sistemom vodosnabdevanja Selova. Telekomunikacionu infrastrukturu opštine Žitorađa čine: mreža fiksne telefonije Telekoma Srbije i mreža mobilne telefonije Telenora i Telekoma Srbije. Čvorna centrala u Žitorađi vezana je za optički kabl Niš – Prokuplje.

Privreda

uredi

U strukturi privrede opštine Žitorađa dominantno mesto zauzima poljoprivreda. U strukturi poljoprivrede poslednjih godina primat zauzima proizvodnja ranog povrća iz plastenika i proizvodnja bostana. Razvijeno je voćarstvo, a takođe su zastupljene i sve ostale kulture. Žitorađa raspolaže sa ukupno 23.303,89 hektara obradive površine. Prema poslednjim podacima struktura poljoprivredne proizvodnje izgleda ovako:

Ratarske kulture 13.874 ha Povrtarstvo 1.200 ha Voćnjaci 700 ha Vinova loza 654 ha Livade i pašnjaci 864 ha Šume 489 ha

Osnovna karakteristika proizvodnje je u tome što se marljivim i stručnim radom na malim površinama postižu izvanredni rezultati u proizvodnji, uz zanemarljivo korišćenje herbicida. Proizvodnja zdrave hrane u narednom periodu odvijaće se uz saradnju i pod nadzorom stručnjaka iz Laboratorije za ispitivanja sastava zemljišta i životnih namirnica pri Srednjoj školi Žitorađa. U oblasti stočarstva u opštini Žitorađa postoji S. Z. S. Z 1 Decembar sa kapacitetom od 30.000.000 tovljenih svinja godišnje. Farma spada u red najuspešnijih u Srbiji i ima zaokruženi ciklus proizvodnje. Velike su razvojne mogućnosti ove farme u proširenju delatnosti na proizvodnju finalnih proizvoda, klaničnu industriju i proizvodnju stočne hrane za tržište. Proces privatizacije očekuje se u 2008. godini.

Postojala je Zemljoradnička zadruga Pobeda Donje Crnatovo sa kapacitetom za uzgoj koka nosilja od 12000 komada, mešaonom stočne hrane i raspoloživim obradivim zemljištem od 17 ha i šumom od 120 ha, kao i ZZ Budućnost Žitorađa sa kapacitetom do 10.000 komada tovnih piladi, opremom i obradivim zemljištem od 65 ha. Od industrijskih kapaciteta ovde je smešten i nekadašnji pogon EI Niš – AD AD HERKULEM Žitorađa.

U privatnom sektoru na teritoriji opštine Žitorađa posluje oko 180 samostalnih radnji i svega nekoliko preduzeća. U strukturi samostalnih radnji najbrojnije su radnje iz oblasti trgovine. Težnja je opštine i samostalnih zanatskih radnji da se u budućnosti stimulišu zanatske delatnosti sa posebnim akcentom na očuvanje starih zanata. Od privatnih preduzeća treba istaći PP Serđo Žitorađa (fabrika obuće), PP Amer- prom Vlahovo (lekoviti čajevi), PP Nile Žitorađa (trgovina na veliko i malo), Koni-trejd Žitorađa (kondiktorski proizvodi), Kristal Žitorađa (obrada stakla)i druga.

Poljoprivredni proizvođači su organizovani kroz sledeća Udruženja :

  • Udruženje poljoprivrednih proizvođača opštine Žitorađa
  • Udruženje voćara i povrtara Farmer Vlahovo
  • Udruženje poljoprivrednih proizvođača Fortesa Voljčinac
  • Udruženje poljoprivrednih proizvođača Agrotim Vlahovo
  • Pčelarsko društvo Cvet Žitorađa
  • Broj registrovanih poljoprivrednih gazdinstava je 2.200.

Opština ima formiranu službu za ruralni razvoj.

Turizam

uredi

Opština je krenula sa izradom projektne dokumentacije za izgradnju „Etno sela sa lovačkim domom“. Predlozi su: izletište Glavičica na brdu iznad Žitorađe, udaljeno 3 km od Žitorađe, lovni rezervat u s. Zladovac na udaljenosti 11 km od Žitorađe i vikend naselje Debeli Lug na 5,5 km od Žitorađe. Poslednjih godina područje opštine je veoma posećeno lovcima i ljubiteljima prirode iz Italije i Grčke koji u sve većem broju i sve dužem vremenskom periodu borave u Žitorađi. Glavni aduti su poljska jarebica i prepelica koje žive i opstaju samo u sredinama gde nema pesticida i herbicida u zemljištu.

Demografija

uredi

U naselju Žitorađa živi 2771 punoletni stanovnik, a prosečna starost stanovništva iznosi 38,7 godina (37,8 kod muškaraca i 39,6 kod žena). U naselju ima 1.008 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,51.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je porast u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka
Demografija
Godina Stanovnika
1948. 2442 [1]
1953. 2464
1961. 2618
1971. 2849
1981. 3270
1991. 3503 3408
2002. 3724 3543
Etnički sastav prema popisu iz 2002.
Srbi
  
3269 92.26%
Romi
  
246 6.94%
Makedonci
  
6 0.16%
Jugosloveni
  
6 0.16%
Bugari
  
2 0.05%
Crnogorci
  
1 0.02%
Goranci
  
1 0.02%
nepoznato
  
9 0.25%


Zanimljivosti

uredi

Žitorađa je rodno mesto čuvene pevačice narodne muzike Svetlane Cece Ražnatović[3].

U Žitorađi je odrastao i završio osnovnu školu[3] srpski političar Ivica Dačić. Dačićeva porodica se ubrzo po njegovom rođenju preselila iz Prizrena u Žitorađu.

Reference

uredi
  1. Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
  2. Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7
  3. 3,0 3,1 Dokumentacioni centar „Vreme“, Biljana Vasić, 19. maj 2005. godine, Pristupljeno 16. aprila 2011.

Spoljašnje veze

uredi
 U Wikimedijinoj ostavi nalazi se članak na temu: Žitorađa