Žitorađa
Žitorađa je naselje u Srbiji u opštini Žitorađa u Topličkom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 3543 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 3503 stanovnika).
Žitorađa | |
---|---|
Grb | |
Osnovni podaci | |
Država | Srbija |
Upravni okrug | Toplički |
Opština | Žitorađa |
Stanovništvo | |
Stanovništvo (2022) | 3543 |
Geografija | |
Koordinate | 43°11′14″N 21°42′28″E / 43.187333°N 21.707833°E |
Ostali podaci | |
Poštanski kod | 18412 |
Pozivni broj | 027 |
Registarska oznaka | PK |
Koordinate: 43° 11′ 14" SGŠ, 21° 42′ 28" IGD
Geografski položaj i opšti podaci
urediOpština Žitorađa nalazi se na jugoistoku Srbije, u Topličkom okrugu, na udaljenosti 10 km od koridora 10 koji povezuje Srbiju sa Makedonijom, Grčkom i dalje sa Dalekim istokom. Opština se nalazi na udaljenosti 35 km jugozapadno od Niša, i gravitira Nišu kao ekonomskom, političkom i kulturnom centru.
Istorija
urediPrvi podaci o Žitorađi kao naseljenom mestu datiraju iz 4. veka, otkad se pominje stari vizantijski grad Žitorađsko kale (lat. Ad Herculum). Iz ovog doba potiče i sačuvan je verski objekat Latinska crkva nadomak Žitorađe.
Žitorađa je 1877. oslobođena od Turaka. Ova godina se smatra godinom osnivanja opštine.
Posebno poznati i atraktivni lokaliteti nalaze se na planini Pasjači—mesto zvano Kale gde su locirani ostaci starog rimskog grada Ad Herkulem, zatim u blizini sela Glašinca - mesto zvano Glašinska čuka, čuvena Latinska crkva koja datira još iz 4. veka.
Obrazovanje
urediOsnovna škola u Žitorađi počela je sa radom daleke 1873. godine, a ova škole ima i osmorazredna odeljenja u Pejkovcu, Crnatovu i Dubovu, a u ostalim naseljima četvororazredne škole. Škola broji 1652 učenika. Srednja škola Žitorađa radi od 1978. godine. Školu čine 3 obrazovna profila mašinske, poljoprivredne i ekonomske škole. Predškolska ustanova za decu je dečji vrtić Prva radost, osnovan 1981. godine. U Žitorađi postoji Narodna biblioteka sa fondom od oko 35.000 knjiga.
Zdravstvo
urediDom zdravlja Žitorađa postoji od 1956. godine, a u svim većim selima postoje ambulante.
Infrastruktura
urediOkosnicu drumskog saobraćaja čini deonica regionalnog puta R-245 Niš – Žitorađa – Prokuplje - Priština koja prolazi kroz Žitorađu, regionalni putni pravac R–221, Niš - Pejkovac – Prokuplje – Priština koji prolazi kroz Dobrič, središte povrtarske i poljoprivredne proizvodnje opštine, i regionalni put R - 223 A koji povezuje opštinu Žitorađa sa opštinom Bojnik i prolazi kroz Dubovo. Ukupna dužina regionalnih puteva iznosi 38 km. Udaljenost opštine od međunarodnog putnog koridora E-75 iznosi svega 12 km. Poslednjih godina urađeno je mnogo na modernizaciji svih putnih pravaca, a posebna pažnja je posvećena uređenju lokalnih i atarskih puteva. Samo u 2005. godini u potpunosti je renovirano 24 km putne mreže u opštini, a u 2006. godini nastavljeno sa još 5 km novih puteva, tako da se do 2008. g. očekuje kompletna modernizacija svih putnih pravaca u opštini i svih lokalnih ulica.
Elektroenergetska mreža je na zadovoljavajućem nivou. U Žitorađi je u pripremi i rekonstrukcija dalekovoda 10 kV prema Drenovcu i potencijalno novoj industrijskoj zoni Badnjevac.
Većina stanovništva opštine Žitorađa snabdeva se vodom putem bunara, izuzev opštinskog centra Žitorađa koje ima uređen sistem za vodosnabdevanje. Izgradnja vodovodne i kanalizacione mreže u svim selima je u planu. U toku je izgradnja vodovodne mreže u 5 mesnih zajednica po zajedničkom projektu Evropske unije i opštine, a u pripremi su projekti za vodosnabdevanje i ostalih mesnih zajednica.
Na teritoriji opštine postoje bogata izvorišta vode. Projektom je planirano povezivanje u jedinstven sistem koji će biti povezan sa sistemom vodosnabdevanja Selova. Telekomunikacionu infrastrukturu opštine Žitorađa čine: mreža fiksne telefonije Telekoma Srbije i mreža mobilne telefonije Telenora i Telekoma Srbije. Čvorna centrala u Žitorađi vezana je za optički kabl Niš – Prokuplje.
Privreda
urediU strukturi privrede opštine Žitorađa dominantno mesto zauzima poljoprivreda. U strukturi poljoprivrede poslednjih godina primat zauzima proizvodnja ranog povrća iz plastenika i proizvodnja bostana. Razvijeno je voćarstvo, a takođe su zastupljene i sve ostale kulture. Žitorađa raspolaže sa ukupno 23.303,89 hektara obradive površine. Prema poslednjim podacima struktura poljoprivredne proizvodnje izgleda ovako:
Ratarske kulture 13.874 ha Povrtarstvo 1.200 ha Voćnjaci 700 ha Vinova loza 654 ha Livade i pašnjaci 864 ha Šume 489 ha
Osnovna karakteristika proizvodnje je u tome što se marljivim i stručnim radom na malim površinama postižu izvanredni rezultati u proizvodnji, uz zanemarljivo korišćenje herbicida. Proizvodnja zdrave hrane u narednom periodu odvijaće se uz saradnju i pod nadzorom stručnjaka iz Laboratorije za ispitivanja sastava zemljišta i životnih namirnica pri Srednjoj školi Žitorađa. U oblasti stočarstva u opštini Žitorađa postoji S. Z. S. Z 1 Decembar sa kapacitetom od 30.000.000 tovljenih svinja godišnje. Farma spada u red najuspešnijih u Srbiji i ima zaokruženi ciklus proizvodnje. Velike su razvojne mogućnosti ove farme u proširenju delatnosti na proizvodnju finalnih proizvoda, klaničnu industriju i proizvodnju stočne hrane za tržište. Proces privatizacije očekuje se u 2008. godini.
Postojala je Zemljoradnička zadruga Pobeda Donje Crnatovo sa kapacitetom za uzgoj koka nosilja od 12000 komada, mešaonom stočne hrane i raspoloživim obradivim zemljištem od 17 ha i šumom od 120 ha, kao i ZZ Budućnost Žitorađa sa kapacitetom do 10.000 komada tovnih piladi, opremom i obradivim zemljištem od 65 ha. Od industrijskih kapaciteta ovde je smešten i nekadašnji pogon EI Niš – AD AD HERKULEM Žitorađa.
U privatnom sektoru na teritoriji opštine Žitorađa posluje oko 180 samostalnih radnji i svega nekoliko preduzeća. U strukturi samostalnih radnji najbrojnije su radnje iz oblasti trgovine. Težnja je opštine i samostalnih zanatskih radnji da se u budućnosti stimulišu zanatske delatnosti sa posebnim akcentom na očuvanje starih zanata. Od privatnih preduzeća treba istaći PP Serđo Žitorađa (fabrika obuće), PP Amer- prom Vlahovo (lekoviti čajevi), PP Nile Žitorađa (trgovina na veliko i malo), Koni-trejd Žitorađa (kondiktorski proizvodi), Kristal Žitorađa (obrada stakla)i druga.
Poljoprivredni proizvođači su organizovani kroz sledeća Udruženja :
- Udruženje poljoprivrednih proizvođača opštine Žitorađa
- Udruženje voćara i povrtara Farmer Vlahovo
- Udruženje poljoprivrednih proizvođača Fortesa Voljčinac
- Udruženje poljoprivrednih proizvođača Agrotim Vlahovo
- Pčelarsko društvo Cvet Žitorađa
- Broj registrovanih poljoprivrednih gazdinstava je 2.200.
Opština ima formiranu službu za ruralni razvoj.
Turizam
urediOpština je krenula sa izradom projektne dokumentacije za izgradnju „Etno sela sa lovačkim domom“. Predlozi su: izletište Glavičica na brdu iznad Žitorađe, udaljeno 3 km od Žitorađe, lovni rezervat u s. Zladovac na udaljenosti 11 km od Žitorađe i vikend naselje Debeli Lug na 5,5 km od Žitorađe. Poslednjih godina područje opštine je veoma posećeno lovcima i ljubiteljima prirode iz Italije i Grčke koji u sve većem broju i sve dužem vremenskom periodu borave u Žitorađi. Glavni aduti su poljska jarebica i prepelica koje žive i opstaju samo u sredinama gde nema pesticida i herbicida u zemljištu.
Demografija
urediU naselju Žitorađa živi 2771 punoletni stanovnik, a prosečna starost stanovništva iznosi 38,7 godina (37,8 kod muškaraca i 39,6 kod žena). U naselju ima 1.008 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,51.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je porast u broju stanovnika.
|
|
Etnički sastav prema popisu iz 2002. | ||||
---|---|---|---|---|
Srbi | 3269 | 92.26% | ||
Romi | 246 | 6.94% | ||
Makedonci | 6 | 0.16% | ||
Jugosloveni | 6 | 0.16% | ||
Bugari | 2 | 0.05% | ||
Crnogorci | 1 | 0.02% | ||
Goranci | 1 | 0.02% | ||
nepoznato | 9 | 0.25% |
m | ž | |||
? | 15 | 27 | ||
80+ | 15 | 42 | ||
75-79 | 35 | 52 | ||
70-74 | 72 | 100 | ||
65-69 | 107 | 115 | ||
60-64 | 95 | 95 | ||
55-59 | 103 | 94 | ||
50-54 | 164 | 126 | ||
45-49 | 112 | 136 | ||
40-44 | 110 | 103 | ||
35-39 | 110 | 99 | ||
30-34 | 128 | 106 | ||
25-29 | 139 | 134 | ||
20-24 | 122 | 129 | ||
15-19 | 113 | 116 | ||
10-14 | 101 | 92 | ||
5-9 | 132 | 116 | ||
0-4 | 90 | 98 | ||
prosek | 37.8 | 39.6 |
|
|
|
|
Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija | Proizvodnja i snabdevanje... | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Muški | 739 | 49 | - | 1 | 220 | 3 | 66 | 59 | 6 | 46 |
Ženski | 337 | 42 | - | - | 73 | - | 2 | 53 | 10 | 5 |
Oba | 1076 | 91 | - | 1 | 293 | 3 | 68 | 112 | 16 | 51 |
Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
Muški | 7 | 11 | 122 | 30 | 34 | 22 | - | - | 63 | |
Ženski | 6 | 2 | 23 | 33 | 58 | 10 | - | - | 20 | |
Oba | 13 | 13 | 145 | 63 | 92 | 32 | - | - | 83 |
Zanimljivosti
urediŽitorađa je rodno mesto čuvene pevačice narodne muzike Svetlane Cece Ražnatović[3].
U Žitorađi je odrastao i završio osnovnu školu[3] srpski političar Ivica Dačić. Dačićeva porodica se ubrzo po njegovom rođenju preselila iz Prizrena u Žitorađu.
Reference
uredi- ↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
- ↑ Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7
- ↑ 3,0 3,1 Dokumentacioni centar „Vreme“, Biljana Vasić, 19. maj 2005. godine, Pristupljeno 16. aprila 2011.
Spoljašnje veze
urediU Wikimedijinoj ostavi nalazi se članak na temu: Žitorađa |