Šiljak

Za ostala značenja, vidi Šiljak (razvrstavanje).

Šiljak je praistorijsko oruđe karakteristično za paleolit. U starijem paleolitu javlja se tajasijenski, mali, asimetričan šiljak formiran na debelom odbitku. Retuš je uzdignut, grubo nazupčeni, tipičan za tajasijenske (premusterijenske) industrije južne Francuske.

Paleolitski strugači i šiljci

Karakteristični šiljci srednjeg paleolita su Musterijenski (formiran na običnom ili Levaloazijenskom odbitku ili sečivu, trouglaste forme, retuš uglavnom dubok, uzdignut nekada i stepenasti, totalno ili samo na vrhu, na jednoj ili obe ivice) i listoliki šiljci (dvojni šiljci, unifacijalno ili bifacijalno retuširani, listoliki, tanki i fine izrade).

Tokom gornjeg paleolita javlja se veliki broj različitih šiljaka kao što su:

• šatelperonijenski je šiljak sa lučnim, strmo retuširanim hrptom formiranim na sečivu, solitrejski je facijalno i bifacijalno okresani šiljak listolike forme, kao i ostali koji karakterišu soliterijsku kulturu. Mladečki šiljak je od kosti, roga jelena, slonovače. Izduženog romboidnog oblika je, većih dimenzija, pljosnat, može biti ovalnog ili kvadratnog preseka.

• Šiljak tipa Font Iv je oruđe formirano na uskom sečivu, retuširano lateralnim ili bilateralnim polustrmim retušem, a šiljak tipa Krems koji je formiran na lameli, ređe retuširan lateralno, češće bilateralno, polustrmim i marginalnim retušem.

• Gravetijenski šiljak je sa pravilnim ili blago lučnim strmo retuširanim hrptom, formirano na dugom i uskom sečivu ili lameli.

• Arenijenski je jednostrano retuširan u celini ili delimično, formiran na debelom sečivu ili laminarnom odbitku, ponekad je i listolike forme.

• Tardigravetijenski šiljak je na donjem kraju sužen pomoću lateralno izvedenog jamičastog udubljenja, retuširano najčešće dubokim i direktnim polustrmim ili strmim retušem. Tako formiran trn služio je za usađivanje.

U finalnom paleolitu i mezolitu karakteristični su: sviderijenski – izduženi šiljak sa trnom, zatim tipa Lingbi (kratak, širok šiljak, sa bilatelarnim uglavno strmo retuširanim trnom za usađivanje). Vrh može biti retuširan i tipa Ruanda (dvostruki šiljak sa vrhom u osi oruđa, listolike ili romboidne forme, retuširan na oba kraja inverznim, plitkim (površinskim ili polustranim retušem).

Tardenuazijenski šiljak je trouglasto, unilateralno ili bilateralno (polustrmo ili strmo) retuširan šiljak, mikrolitskih dimenzija, sa retuširanom ravnom ili konkavnom bazom.

Sovterijenski šiljak je bilateralno, strmo retuširan jednostrki ili dvostruki šiljak sa lučnim hrptom mikrolitskih dimenzija.

Azilijenski šiljak je šiljak sa naglašenim lučnim, strmo retuširanim hrptom, uglavnom mikrolitskih dimenzija.

Arensburgijenski šiljak je oruđe sa trnom koji je formiran pomoću 2 simetrično postavljena, strmo retuširana, jamičasta udubljenja.

Vidi još

• Okresivanje
• Retuš

Literatura

• Iaan Shaw, Robert Jameson, Dictionary of Archaeology, Wiley-Blackwell, 2002.
• J. Žujović, Kameno doba, Srpska književna zadruga, Beograd, 1893.