Četvrta jugoslovenska armija

Četvrta armija Jugoslovenske armije formirana je 1. marta 1945. godine od jedinica Osmog dalmatinskog korpusa (Deveta, Devetnaesta, Dvadeseta i Dvadesetšesta dalmatinska divizija), Jedanaestog hrvatskog korpusa (Trinaesta primorsko-goranska, 35. lička i 43. istarska divizija) i Sedmog slovenačkog korpusa (Četrnaesta i Osamnaesta slovenačka divizija). Nešto kasnije u sastav armije su ušle i jedinice Devetog slovenačkog korpusa: Trideseta i Tridesetprva slovenačka divizija.

Četvrta armija JA
Osnivanje	1. mart 1945. Mesto formiranja: Beograd
Formacija	9. dalmatinska divizija 13. primorsko-goranska divizija 14. slovenačka divizija 18. slovenačka divizija 19. severnodalmatinska divizija 20. dalmatinska divizija 26. dalmatinska divizija 35. lička divizija 43. istarska divizija
Jačina	90.000
Deo	Jugoslovenske armije
Angažovanje	Završne operacije Tršćanska operacija
Komandanti
Komandant	Petar Drapšin

U Lici i Bosanskoj krajini operacijama Četvrte armije sadejstvovao je i Četvrti hrvatski korpus. Za operacije u Istri, u njen sastav ušla je 20. aprila - 29. hercegovačka divizija, 27. aprila - 8. kordunaška divizija, a dva dana kasnije Štab Četvrtog korpusa i Sedma banijska divizija. Armija je u neposrednom sastavu imala artiljerijsku, tenkovsku, inžinjerijsku i dopunsku brigadu, motorizovani artiljerijski divizion i puk za vezu. Prosečno brojno stanje armije za vreme njenih operacija iznosilo je oko 90.000 ljudi.

Komandant Četvrte armije bio je Petar Drapšin, politički komesar Boško Šiljegović, a načelnik Štaba Pavle Jakšić.

Borbeni put Četvrte armije

Deo Motorizovanog odreda 4. armije na putu za Korušku, maja 1945.

U okviru završnih operacija za oslobođenje Jugoslavije Četvrta armija je dobila zadatak da probije neprijateljev front između gornjeg toka reke Une i Jadranskog mora, prodre kroz Liku, Hrvatsko primorje, Gorski kotar i Istru i izbije na reku Soču. Za izvršenje tok Zadatka Četvrta armija je do 19. marta grupisana u jugoistočnom delu Like. Operacijski plan Štaba armije predviđao je izvršenje tog zadatka u tri faze. Prva faza - oslobođenje Like; druga faza - oslobođenje Hrvatskog primorja i Gorskog kotara i treća faza - oslobođenje Istre, Slovenačkog primorja i Trsta.

U to vreme u Lici, Gorskom kotaru i Hrvatskom primorju nalazio se nemački 15. brdski korpus i dve ustaško-domobranske divizije. Četvrta armija otpočela je operacije 20. marta 1945. godine, da bi, po zamisli Vrhovnog komndanta JA maršala Tita oslobodila krilnim obuhvatom Istru i Slovenačko primorje, obezbedila okruženje i uništenje nemačke balkanske grupacije, sadejstvujući s anglo-američkim snagama u Italiji.

Ostvarujući taj manevar, razbila je nemački 15. brdski korpus u borbama za oslobođenje Like, Bihaća i Hrvatskog primorja, okružila i u završnoj fazi uništila nemački 97. korpus koji se nalazio u Istri i Slovenačkom primorju. U predviđenim etapama, do 1. maja Četvrta armija je oslobodila Trst i sve krajeve do reke Soče, gde je došla u vezu sa savezničkim snagama koje su oslobodile Italiju, a jedan njen motorizovani odred upao je 9. maja preko Boveca i Kranjske gore u Korušku.

Za svaj doprinos pobedi nad fašizmom, Četvrta armija je tri puta pohvaljena od strane Vrhovnog komandanta JA maršala Tita - 22. i 30. aprila i 1. maja 1945. godne.

Literatura

Portal NOB Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi.

• Vojna enciklopedija (knjiga druga). Beograd 1971. godina