Zejdizam
Zejdizam, zeidizam ili zaidizam (arapski: الزيدية az-zaydiyya, pridjev od zeidi, zaidi ili zejditi) je naziv za šijitski islamski pravac koji je osnovan u 8. vijeku u Arapskom kalifatu.
Zejditi su se odvojili od imamita i ismailita zbog neslaganja oko toga tko je peti imam. Imamiti i ismailiti vjeruju da je to bio Muhamed al-Bakir, dok Zejditi vjeruju da je to bio njegov polubrat Zeid ibn Ali (drugim imenom Zeid al-Šehid).
Prvih pet imama po zejdizmu uredi
Sljedbenici zejdizma priznaju poput svih ostalih šijita prva četiri od 12 imama, ali za razliku od šijita imamita (doktrina o 12 imama), oni priznaju Zeida ibn Alija (drugo ime Zeid al-Šehid) za imama, ali ne i njegova polubrata Muhameda al-Bakira, koji je za šijite Imamite peti imam. Zbog toga oni po geneološkom principu, nakon Zeid ibn Alia priznaju i sve druge potomke Hasan ibn Alia i Husein ibn Alia kao imame. Pored njih, ostali historijski poznati zejidski imami bili su; Jahja ibn Zeida, Muhamed al Nafs az-Zakijah i Ibrahim ibn Abdulah.
| Muhamed | islamski prorok |
| Ali ibn Abu Talib | 1 imam |
| Hasan ibn Ali | 2 imam |
| Husein ibn Ali | 3 imam |
| Ali ibn Husein (Zain al Abidin) | 4 imam |
| Zeid ibn Ali | 5 imam |
Historija sekte uredi
Osnivač sekte bio je imam Zeid ibn Ali (unuk 3 šijitskog imama Huseina) i njegovi slijedbenici su; Abul Jarud Zijad, Sulejman ibn Jarir, Katir-Nava Al-Abtar i Hasan ibn Salih.[1]
Prvi slijedbenici zejdizma bili su podijeljeni u šest skupina: Jarudija (vođa Abul Jarud Zijad), Sulejmanija (vođa Sulejman ibn Jarir), Tabirija (vođe Katir-Nava Al-Abtar i Hasan ibn Salih), Dukajnija šija i Kalafija šija.
Teologija uredi
U pitanjima teologije, Zejditi su vrlo bliski učenju islamske vjerske sekte Mutazila, ipak među njima postoje razlike, najznačajnija je ona o problemu imamata, o kojem Mutaziliti imaju drukčiji stav od zejdita.
Zejditi ne vjeruju u nepogrešivost imama, niti u to da imame vodi božja volja. Zejditi također ne vjeruju da imamat mora obavezno prijeći s oca na sina, ali vjeruju da imam može biti bilo koji duhovni aristokrat (seid) koji je u krvnom srodstvu s prorocima Hasanom ibn Alijom ili pak s Huseinom ibn Alijom, ali to mora biti dokazano.
Zejditi vjeruju da je Zeid ibn Ali bio zakoniti nasljednik Imāmata jer je vodio pobune protiv Omejidskog kalifata, za kog su oni držali da je tiranski i korumpiran. Kako se Muhamed al-Bakir držao po strani u tom sukobu, on za zejditske sljedbenike nije bio pravi imam, jer pravi imam mora ustrajati u borbi protiv korumpiranih vladara. Zejditi, za razliku od ostalih šijita ne priznaju okultističku doktrinu o skrivenom imamu. Poput Ismailita i oni vjeruju u živućeg imama.
Zejditske zajednice i bivše države uredi
Sljedbenika zejdizma, bilo je u Iranu, Iraku i Hidžazu (Saudijska Arabija), oni su već za ranog srednjeg vijeka uspjeli osnovati svoje teokratske države: Idrisidski Kalifat u Sjevernoj Africi (780–974), u Tabaristanu Alavidski Kalifat (864–928) te u Sjevernom Jemenu od 901. godine.
Jemen uredi
Jemenski zejditski imami uzeli su sebi i titulu kalifa, i prezeli svjetovnu i duhovnu vlast. Osobito se istakao prvi jemenski kalif, Jahja al-Hadi punim imenom al-Hadi al-Jahja bin Husein bin al-Kasim ar-Rasi (po njemu su prvi zejditski imami Jemena zvani Rasidi). On je u Jemen došao iz Iraka, i upleo se u tadašnje vjerske sukobe, za sebe je tvrdio da je direktni potomak 3 imama Hasan ibn Alia, na kraju je uspio u Sadi, tadašnjem vjerskom centru Sjevernog Jemena oko 893. - 897., osnovati Zejdski imamat[2], sistem teokratske vladavine koji je uspio preživjeti sve do sredine 20. stoljeća i republikanske revolucije iz 1962. kad je svrgnut Muhamed al-Badr, zejditski imam i kralj Mutaveklijskog kraljevstva Jemen.
U današnjem Jemenu (osobito sjevernom) slijedbenici zejdizma čine oko 40-45% stanovništva, Jafari i Ismailiti čine svega 2-5%. Procjenjuje se da u Saudijskoj Arabiji, ima preko 1,000.000 slijedbenika zejditizma (u zapadnim provincijama).[3]
Trenutno najpoznatiji zejditski pokret u svijetu je onaj Huseina Baredina al-Hutia, koji je bio duhovni vođa pobune protiv jemenske vlade. U oružanim sukobima sa zeidskim pobunjenicima, vladine snage izgubile su 743 ljudi, a hiljade nedužnih civila je ubijeno ili raseljeno zbog borbenih djelovanja između zejditskih i vladinih snaga, sve je to uzrokovalo tešku humanitarnu krizu u sjevernom Jemenu.[4]
Broj pripadnika Zejdi sekte pri kraju kraju 20. vijeka bio je oko 7,000.000 ljudi.
Veze uredi
Izvori uredi
- ↑ Article by Sayyid 'Ali ibn 'Ali Al-Zaidi, A short History of the Yemenite Shi‘ites (2005) Referencing: Momen, str.50, 51. and S.S. Akhtar Rizvi, "Shi'a Sects"
- ↑ Article by Sayyid 'Ali ibn 'Ali Al-Zaidi, A short History of the Yemenite Shi‘ites (2005)
- ↑ „Zaydism”. Arhivirano iz originala na datum 2010-11-25. Pristupljeno 2011-02-12.
- ↑ The Gulf 2000 Project, SIPA Columbia University
Bibliografija uredi
- Cornelis van Arendonk: Les débuts de l'imamat zaidite au Yemen , Leyden , Brill 1960 (fr)
Vanjske veze uredi
- Zayiddiyah Arhivirano 2006-04-24 na Wayback Machine-u (en)
- Zaydism Arhivirano 2012-04-06 na Wayback Machine-u (en)