Veliki sjeverni rat

Veliki severni ili nordijski rat je bio rat između koalicije predvođene Ruskim Carstvo protiv takozvanog Švedskog Carstva. Trajao je od 1700. do 1721. godine tako da se on vodio istovremeno s Velikim južnim ratom poznatim pod imenom Rat za špansko nasleđe.

Veliki sjeverni rat
Prizori s bitkama u pravcu kazaljke na satu: Bitka kod Poltave, Bitka za Ganut, Bitka kod Narve, Bitka kod Gadebuscha, Bitka kod Storkyroa.
Datum 1700. - 1721. Lokacija Europa Ishod Pobjeda velikog Ruskog saveza Casus belli Ruski proboj na Baltik Teritorijalne promjene Bremen i Verden su pripali Hanoveru, veći dio Pomeranije Pruskoj, a Estonija, Livonija, Ingermanland i dio Finske Rusiji.
Sukobljeni
Švedska: Švedska Poljsko-Litavska Unija (1704.-1709.)	Rusija: Rusko Carstvo Danska-Norveška Poljsko-Litavska Unija (1700.-1704., >1709.) Saska (1700.-1704., >1709.) Kraljevina Pruska (>1715.) Elektorat Hannover (>1715.)
Vođe
Karl XII Stanislav I	Petar Veliki Fridrik IV. Danski August II. Snažni Fridrik Vilim I. Đuro I.
Vojne snage
77,000-393,400 (1700.) i 77,000-135,000 (1707.) Šveđana; 8,000-40,000 Poljaka (1708.)	10,000-170,000 Rusa ; +40,000 Danaca i Norvežana; +100,000 Poljaka i Saksonaca; te nepoznat broj njemačkih jedinica iz Prusije i Hannovera
Posljedice
Oko 175.000 poginulih vojnika (25.000 u borbi, a ostalo od gladi, bolesti i iscrpljenosti)	Oko 165.000 poginulih (75.000 Rusa, 14.-20.000 Poljaka i Saksonaca, te oko 60.000 Danaca i Norvežana, te desetci tisuća od gladi, bolesti i iscrpljenosti)

Ratne faze

Prva faza

Rat je počeo 1700. godine koordiniranim napadom ujedinjenog kraljevstva Danska-Norveška na Švedske posede u Nemačkoj, unije Poljska-Litva-Saksonija na Baltičke posede Švedske i Ruskog Carstva na Švedske posede u Estoniji.

Mladi Švedski kralj Karlo XII je izuzetno dobro procenio situaciju i reagirao općim napadom na Dansku-Norvešku dok je na ostalom delu fronte pustio svoje tvrđave pod opsadom da se snalaze kako znaju. Odlučnim napadom on je izbacio Dansku-Norvešku iz rata već u leto 1700, ali s vrlo dobrim mirovnim uvetima kako bi mogao napasti druge neprijatelje. Taj njegov drugi izabrani neprijatelj je postalo Rusko Carstvo čije triput jače vojne snage vođene od Petra Velikog je porazio u bitki kod Narve 19.11.1700. godine nakon čega čini katastrofalnu grešku i ne nastavlja ofenzivu kako bi Rusko Carstvo izbacio iz rata, nego napušta to područje i juriša na vojsku unije Poljska-Litva-Saksonija koja opsjeda švedske baltičke gradove. Vojna odluka protiv zadnjeg švedskog neporaženog protivnika će biti donesena 19.7.1702. u bitki kod Klissova kada Karlo XII pobeđuje gotovo triput jaču neprijateljsku vojsku.

Invazija Rusije

Sledeće 4 godine švedski kralj provodi gubeći vreme napadima na poljskog kralja pokušavajući ga oborit s vlasti (što delomično i uspeva) dok to vreme Petar Veliki koristi za obnovu svoje vojske. Pokušaj zaključenja općeg mira po kojemu bi Poljska bila svedena na švedskog vazala, a Rusko Carstvo dobilo Petrograd i Narvu koje tada drži Karlo XII 1707 godine odbija i počinje svoju katastrofalnu invaziju Rusije s ciljem zauzimanja Moskve tokom zime 1708/1709. Na kraju Karlo XII u ovoj zimi koja će biti jedna od najhladnijih u evropskoj pisanoj historiji neće doći niti blizu Moskve zahvaljujući strategiji spaljene zemlje Petra Velikog. Gladna, promrzla i proređena švedska vojska se nakon toga debakla okrenula prema području današnje Ukrajine (tada u sklopu Poljske pod švedskom kontrolom) radi obnove snaga što na kraju krajeva Petar Veliki neće dopustiti nego ju napada i uništava u bitki kod Poltave 1709. godine nakon čega Karlo beži na teritorij Otomanskog Carstva

Švedski poraz

Pobeda Petra Velikog je postala signal za sve ranije Švedske poražene protivnike da ponovno objave rat koji će potrajati do njihove pobede dok s druge strane švedski kralj Karlo XII svestan vojne katastrofe koje je stvorio izbjegava povratak kući i ostaje živjeti u Otomanskom Carstvu do 1713. godine kada ga ono upotrebom vojne sile izbacuje s svog teritorija.

U godinama kada se Karlo XII opuštao u Otomanskom Carstvu, ruska vojska je počela prodirati u Finsku dok švedska vojska koja 1710 uspešno brani svoj domaći teritorij biva potpuno uništena u Nemačkoj 1713. godine. Nakon svog povratka kući švedski kralj pokušava neuspešno obraniti poslednje švedske posede na južnoj obali Baltičkog mora koji su se našli pod napadom osim ranijih neprijatelja i onima Prusije i Velike Britanije.

Rezultat tog potpunog debakla postaje očajnička borba za preživljavanje Švedske koja zadnje godine rata provodi braneći svoj glavni grad od ruskih pokušaja invazije i borbama u Norveškoj.

Mir

U takvim uvetima i nakon kratke političke borbe za vlast posle smrti u bitki Karla XI Švedska je bila prisiljena potpisati mirovne sporazume s kojim je priznala svoj ratni poraz. Prvi od tih sporazuma je ona s Prusijom 21.1.1720. , nakon čega sljedi mir s Danskom-Norveškom 3.7.1720. i kao poslednje onaj s Ruskim Carstvo krajem leta 1721.

U svim mirovnim sporazumima Švedska je kao poražena strana morala pobednicima dati delove teritorija koji je pred ratom bio pod njenom kontrolom.

Veliki sjeverni rat na Wikimedijinoj ostavi