Tondar-69
Za ostala značenja, vidi Tondar.Tondar-69 (perz. تندر-۶۹, dosl. "grom") je iranska taktička balistička raketa[1] (ponekad navođena i kao kratkometna balistička raketa[1][2]) razvijena početkom 1990-ih godina na temelju kineske rakete CSS-8.[1][2][4] Oba modela su modifikacije starijih antiavionskih raketa i prema dostupnim informacijama nisu korišteni u ratovima.
| Tondar-69 (fa) تندر-۶۹ | |
|---|---|
 Projektil HQ-2 na kojem se temelje kineski CSS-8 i iranski Tondar-69 (dizajn je gotovo identičan) | |
| Vrsta | taktička balistička raketa[1] |
| Država porijekla |  Iran
|
| Historija uporabe | |
| U službi | 1992.* |
| Korišten od | v. Korisnici |
| Historija proizvodnje | |
| Projektant | Organizacija obrambene industrije (DIO) |
| Razdoblje proizvodnje | od ranih 1990-ih* |
| Proizvedeno komada | 100 – 200[1][2][3] |
| Karakteristike | |
| Masa | 2650 kg (s bojevom glavom)* |
| Visina | 1080 cm* |
| Dijametar | 650 mm (prvi stupanj)* 500 mm (drugi stupanj)* |
| Bojeva glava | 150 – 200 kg[2] |
| Domet | 150[2] – 210[1] km |
| Pogonsko gorivo | kruto gorivo[1][2] |
| Sistem navođenja | inercijalno**[4] |
| Lansirna platforma | mobilni lanser**[4] (TEL)* |
| Napomena | * Inf. s Missile Threat i Military Edge ** Podaci vrijede za sistem CSS-8 |
Razvoj uredi
Sistem Tondar-69 plod je tehnološke kooperacije Irana i Kine, države kojoj se Teheran okrenuo 1980-ih zbog loših odnosa s obje tadašnje hladnoratovske supersile, Sjedinjenim Državama i Sovjetskim Savezom.[5] Preteča Tondara-69 je CSS-8[1][2][4] (poznata i kao Projekt 8610, M-7[1][2] ili DF-7[4]), kineska raketa zemlja-zemlja koja predstavlja modifikaciju antiavionske rakete HQ-2, inače kineske verzije sovjetskog sistema S-75 Dvina.[2][4] Konverzija ovih modela nastupila je jer su projektili zemlja-zrak postajali zastarjeli, kao i za potrebom gomilanja zaliha tipa zemlja-zemlja. Najsrodniji taktički projektili CSS-8 i Tondaru-69 su američki sistem MGM-52 Lance i ruska OTR-21 Točka.[4] Iako iranski odnosno kineski model imaju veći domet od dva srodna projektila, nosivost bojeve glave je nešto manja.[4] Prve kineske rakete CSS-8 Iran je pribavio kasnih 1980-ih[4] (vjerojatno 1989) i do 1992. godine isporučeno mu je ukupno 90 komada, a kasnije je primio još 110 dodatnih projektila.[2] Iranu je također isporučena i popratna oprema poput mobilnih lansera, kao i tehnologija za lokalnu proizvodnju svih komponenti.[4] Prema zapadnjačkim analizama, Iran je (kao i Kina) konvertirao vlastite zalihe HQ-2 u kopneni Tondar-69, dok je ostatak prenamijenio u sofisticiraniji antiavionski Sajad-1 s nekim autohtonim elementima.[1] U odnosu na kineski CSS-8, iranski Tondar-69 ima 15 – 40% veći maksimalni domet.[1]
Tehničke karakteristike uredi
Tondar-69 ima dužinu od 1080 cm, dijametar mu iznosi 500 – 650 mm, ukupna masa 2650 kg uključujući bojevu glavu od 150 – 200 kg,[2] a domet od 150[2] do maksimalno 210 km.[1] Broj stupnjeva projektila i vrsta raketnog goriva variraju ovisno o izvorima, ali najčešće se navodi kao dvostupanjski s krutim gorivom.[1][2] Prema drugim procjenama Tondar-69 je jednostupanjskog tipa,[2] a izvorni CSS-8 rabi tekuće gorivo.[4] Sistem navođenja i tip platforme za Tondar-69 nisu poznati, iako se navodi da kineski CSS-8 koristi inercijalni sistem odnosno mobilne lansirne rampe.[4] Tijelo projektila najčešće je obojano u zelene i plave tonove, a na vojnim paradama i vježbama bio je postavljen i na transportne erektore-lansere (TEL) i statične lansirne rampe. Kao najveća mana Tondara-69 navodi se mala preciznost.[2]
Operativna historija uredi
Kao i kineski CSS-8, iranski Tondar-69 nije korišten u ratnim okolnostima s obzirom da je početak razvoja uslijedio mjesecima nakon svršetka Iransko-iračkog rata (1980–1988). Također, sukladno dostupnim informacijama Iran nije proslijedio sistem trećoj strani. Projektili Tondar-69 ušli su u operativnu službu 1992. godine, a testirani su prilikom vojnih vježbi Veliki poslanik 4 u septembru 2009.[1][3] odnosno Veliki poslanik 7 u julu 2012. godine.[1] Prema stranim procjenama iz kasnih 2000-ih i ranih 2010-ih, Iran raspolaže sa 100 – 200 projektila Tondar-69[1][2][3] odnosno 20 – 30 mobilnih lansera,[3] te s dodatnih 175 – 200 originalnih projektila CSS-8[2][3] odnosno još 30 lansera za iste.[3]
Srodni sistemi uredi
CSS-8, kineska verzija sovjetskog sistema S-75 Dvina na čijoj se tehnologiji temelji Tondar-69[1][2][4]
Sajad-1, raketa zemlja-zrak bazirana na kineskoj HQ-2, također modifikacija S-75 Dvine[1]
Korisnici uredi
Reference uredi
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 (en) Cordesman, Anthony H. (2014). Iran's Rocket and Missile Forces and Strategic Options. Lanham, Maryland; Washington, DC: Rowman & Littlefield; Center for Strategic and International Studies (CSIS). str. 5-8, 29-30, 52, 97. i 133-134. ISBN 9781442240650. OCLC 907956573.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 2,17 2,18 (en) Cordesman, Anthony H.; Kleiber, Martin (2007). Iran's Military Forces and Warfighting Capabilities: The Threat in the Northern Gulf. Washington, DC: Center for Strategic and International Studies (CSIS). str. vii, 19, 61, 135. i 152. ISBN 9780892065011. OCLC 145146934.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 (en) Hildreth, Steven A. (6. 12. 2012). Iran’s Ballistic Missile and Space Launch Programs. CRS report for Congress. R42849. Washington, DC: Congressional Research Service (CRS), Library of Congress. str. 58. i 64. OCLC 822732797.[mrtav link]
- ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 (en) Pike, John E. (20. 4. 2014). „DF-7 / M-7 / 8610 / CSS-8”. Alexandria, Virginia: Global Security. Pristupljeno 13. 12. 2015.
- ↑ (fa) YJC (12. 11. 2014). „تندر 69 چگونه وارد سازمان موشکی ایران شد؟/ موشکهای 2هزار کیلومتری برای زدن رژیم صهیونیستی/ دستیابی مقاومت به موشکهای «فاتح»”. Tehran: Young Journalists Club. Pristupljeno 13. 12. 2015.
Vanjske veze uredi
- (en) Tondar-69 Arhivirano 2015-12-22 na Wayback Machine-u na stranicama Missile Threat (osnovne informacije sa skicom)
- (en) Tondar-69 (CSS-8) Arhivirano 2016-03-04 na Wayback Machine-u na stranicama Military Edge (osnovne informacije, galerija fotografija i snimka lansiranja)