Titova pećina u Drvaru
Ukoliko ste tražili drugu pećinu, vidite članak Titova pećina na Visu.Titova pećina je pećina u Drvaru u kojoj se početkom 1944. godine, u tada oslobođenom Drvaru nalazio Vrhovni štab NOV i POJ, na čelu sa maršalom Josipom Brozom Titom. U toku Drugog svjetskog rata maršal Tito koristio je nekoliko pećina za sklanjanje: pećina u selu Bogovići (Pale), pećina kod sela Plahovići (Kladanj), Zabrđanska pećina (Glavatičevo), pećina u Bastasima (Drvar), ali je jedino pećina u Drvaru, zbog dramatičnosti događanja (njemački desant, boravak Vrhovnog štaba), uređena kao dio vojnog muzeja.
Morfologija
Titova pećina nalazi se na padini brda Gradina na oko 23 metra iznad korita rijeke Unac. Od centra grada je udaljena svega 1 km. Sadašnje dimenzije pećinskog ulaza su 6 m širina i 7 m visina i posljedica su vještačkog proširivanja radi postavljanja baraka. Pred pećinom se nalazi zaravnjeni plato, ukupne dužine 18 m, na kojem su postavljene dvije barake dužine 12 i 4 m i širine 5 m. U nastavku pećinu čini horizontalni kanal dužine 16 m, visine 4 m i širine 2,5–4 m. Na kraju ovog hodnika nalaze se željezna vrata postavljena još 1938. godine prilikom istraživanja pećine radi vodosnabdijevanja. Duž ovog dijela kanala postavljene su daske radi lakšeg razgledanja pećine. Ukupna dužina pećine je 85 m.U nastavku pećinski kanal se kaskadno spušta i završava sifonskim jezerom na dnu). Visinska razlika od željeznih vrata do površine sifonskog jezera je 53 m. Voda u jezeru na dnu se za vrijeme kišnih perioda može podignuti do izlaza iz pećine, kada se prelijeva u vidu slapa visokog 12 m.[1]
Istorija
Vojno i političko rukovodstvo Narodnooslobodilačkog pokreta - Vrhovni štab NOV i POJ, Centralni komitet KPJ, Predsedništvo AVNOJ-a, Nacionalni komitet oslobođenja Jugoslavije i druge antifašističke institucije su 6. januara 1944. godine prešle iz Jajca u Drvar, koji je tada postao centar oslobođene teritorije Jugoslavije.
Dolaskom rukovodstva NOP-a u Drvar, u pećini je izgrađena baraka za potrebe Vrhovnog štaba NOV i POJ. Iako je Josip Broz Tito bio smešten u jednom selu u okolini Drvara, on je kao Vrhovni komandant NOV i POJ, veoma često boravio u pećini, gde je se i suretao sa predstvanicima savezničkih vojnih misija, koje su tada boravile u Drvaru.
Iza pećine grmeo je vodopad, a u pukotinama stenja rasla je paprat. Sa mesta gde smo stajali, imali smo divan pogled na dolinu i sve pristupe. Sve u svemu, ovo je bilo prilično prijatno mesto. Povremeno, narednih meseci, provodio sam dosta vremena u toj pećini, razgovarajući, hraneći se i, iznad svega, raspravljajući.[2]
– Fitzroy MacLean, član britanske vojne misije
Početkom 1944. godine nemačka Vrhovna komanda je pripremila operaciju, nazvanu „Konjićev skok“, čiji je glavni cilj bio da ukloni ili zarobi Vrhovni štab NOV i POJ i da se tako dobije strateška prednost sve dok se potpuno ne unište jedinice NOV i POJ. Za dan napada Nemci su uzeli dan proslave Titovog rođendana, 25. maja, očekujući da će partizane zateći nespremne.
Veče pred proslavu njegovog rođenadana, 24. maja, Tito je ostao da prenoći u Drvaru, tako da ga je početak nemačkog desanta zatekao u pećini. Od pola 7 do 7 časova ujutro 25. maja 1944. godine Drvar je žestoko bombardovalo pet neprijateljskih eskadrila, a za njima transportne letelice koje su izbacile prvi talas od 314 nemačkih padobranaca. U sledećem talasu sletele su teretne jedrilice, tako da je u oba talasa spušteno ukupno 730 jedriličara.
Pećina je pod stalnom vatrom nemačkih padobranaca, a otpor nemačkom vazdušnom desantu pružali su delovi Pratećeg bataljona Vrhovnog štaba NOVJ i tenkovski vod Prvog proleterskog korpusa, sa položaja na Šobića glavici i ispred pećine. Tito i članovi Vrhovnog štaba su uspeli da se oko 12 časova probiju iz pećine i krenu ka Ataševcu. Odakle su kasnije sa Kupreškog polja, sovjetskim avionom, prebačeni u Bari.
Muzej 25. maj
Kulturni pejzaž u kojem je danas smješten Muzej 25. maj u Drvaru, predstavlja spomen-kompleks vezan za tzv. Sedmu neprijateljsku ofanzivu. U sastavu kompleksa se nalazi: glavna zgrada Muzeja „25. maj“, Titova vila, zgrada u kojoj je oformljena OZNA (Odjeljenje zaštite naroda) i prostor Titove pećine. Muzej je od svog osnivanja 1945. godine radio na prikupljanju, obradi i prezentaciji građe vezane za Drugi svjetski rat. Djelatnost Muzeja važna je za proučavanje antifašističke historije u Bosni i Hercegovini, ali i regiji. U socijalističkoj Jugoslavijii bio je turistički atrakcija Drvara, koji je godišnje posećivalo 200.000 turista.
Iako je većina muzejskih eksponata (7000) otuđena, uništena i spaljena tokom posljednjeg rata (1992-1995), lokalitet na kojem se nalazi ima veliku simboličku i historijsku važnost.
Početkom rata u Bosni i Hercegovini, pećina je porušena 1992. godine i obnovljena 2006. godine uz pomoć Američke agencije za međunarodni razvoj. Ponovo je otvorena za posetioce 25. maja 2006. godine, na šesdesetdvogodišnjicu desanta na Drvar.
Nacionalni spomenik
Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika, na sjednici održanoj od 21. do 24. novembra 2011. godine, donijela je odluku da se memorijalni kompleks Muzej "25. maj" u Drvaru proglasi za nacionalni spomenik BiH.[3] Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Martin Cherry, Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović (predsjedavajući), Ljiljana Ševo. Nacionalni spomenik čine: glavna zgrada Muzeja „25. maj“, Titova vila, zgrada u kojoj je oformljena OZNA (Odjeljenje zaštite naroda) i prostor Titove pećine.[4]
Vidi još
Izvori
- ↑ mr. Jasminko Mulaomerović, Ivo Lučić, dr. Jasmina Osmanković –Sarajevo, 2008 -KRŠ I PEĆINE BOSNE I HERCEGOVINE
- ↑ https://www.znaci.org/00001/1_10.htm
- ↑ „Memorijalni kompleks Muzej "25. maj" u Drvaru”. Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika. Pristupljeno 16. 3. 2024.
- ↑ „Nacionalni spomenici u Drvaru”. Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika. Pristupljeno 16. 3. 2024.[mrtav link]
Literatura
|
Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi. |
- Vojna enciklopedija. Beograd 1975. godina