Ramon Llull

Ramon Llull, Ramon Ljulj (lat. Raimundus Lullus) (Palma, Majorka, 1232 / Majorka ?, 1316). Katalonski filozof, mističar, misioner, pripovedač i pesnik. Oko tridesete godine napustio je dvorski život i posvetio se studijama i propovedima sa idejom da postigne ujedinjenje čovečanstva pod hrišćanstvom. Osnovao je manastire u kojima je glavna aktivnost bila učenje arapskog jezika i putovao Orijentom sa ciljem da pokrsti nevernike. Pripisuje mu se najmanje 250 dela. Njegova ličnost i misao imale su mnoštvo pristalica tokom vekova i dela su mu vrlo rano bila prevedena na brojne jezike.

Ramon Llull (1232./33.-1316.)

Prozvan je doctor illuminatus, zbog toga što je u duhovnosti isticao prosvjetljenje.

Životopis

Ramon Ljulj se rodio u Palmi, na Majorki, 1232. godine. Bio je dugovečan za ono vreme, s obzirom na to da je umro 1316, sa 84 godine. Njegova porodica pripadala je katalonskom plemstvu kralja Žaumea I i učestvovala je u osvajanju ostrva Majorke. Mladi Ljulj je dobio tipično dvorsko obrazovanje, oženio se Blankom Pikanj i imao dvoje dece. Ali, oko 1263. godine, desila se znatna promena u njegovom životu; zbog niza mističnih iskustava napustio je svoju društvenu poziciju i porodični život, da bi se posvetio jednom jedinom cilju: prevođenju nevernika – muslimana, Jevreja i pagana – u istinsku hrišćansku veru. Ovom cilju će posvetiti svoj život i svoje delo.

Nakon što je devet godina svog života posvetio izučavanju latinskog i arapskog jezika i kulture, Ramon Ljulj je doživeo prosvetljenje: Umetnost ili Lulijanska veština jedan je filozofski pogled koji je omogućio da se nevernicima kroz racionalnu filozofsku raspravu dokaže istina o hiršćanstvu. Tokom većeg dela svog života, pisao je različite varijante i pojednostavljene verzije ovog filozofskog pogleda, između ostalog dela: Velika umetnost [L’ars magna] (1276), Primenjena umetnost (L’ars demostrativa) (1283), Pronalazačka umetnost (L’ars inventiva) (1289) i Kratka umetnost (L’Art breu) (1308). Svestan težine šesnaest formi svoje Umetnosti, takođe je pisao dela različitim stilovima i tehnikama i pokušao da na didaktičan i jasan način predstavi svrhu svoga pisanja.

Na katalonskom, latinskom i arapskom napisao je oko 250 dela ukljucijući propovedi, pisma, letopise, didaktične priručnike, poeziju, autobiografije, narativne i naučne traktate, filozofiju i etiku.

Posvećen svojoj misiji preobraćanja nevernika, a uporedo sa svojim filozofskim i književnim stvaralaštvom, Ramon Ljulj je ulažio mnogo truda u izgradnju manastira koji je trebalo da budu posvećeni učenju arapskog jezika i obučavanju misionara. Uspeo je da dobije finansiranje za samo jedan manastir - Miramar koji se nalazi na istoimenom ostrvu, zahvaljujući donacijama kralja Majorke Žaumea II. Nezadovoljan rezultatom svojih diplomatskih pregovarao je sa raznim papama i kraljevima u vezi sa izgradnjom više manastira, i odlučio da lično otputuje u zemlje islamske veroispovesti. Putovao je na sever Afrike i Bliskom Istoku, ali i Monpelje, Đenovu, Rim, i u Pariz, gde 1311. godine diktira monasima manastira u kojem je boravio Savremeni život (Vida coetània), biografiju u kojoj je želeo svoj život i delo da opravda u očima Crkve.

Smatra se da je Ramon Ljulj umro 1316. godine u Palmi, nakon jednog puta u Tunis.

Književno delo

Na književnom nivou, ističe se da je Ramon Ljulj bio prvi i jedan od glavnih ljudi koji su doprineli formiranju katalonskog književnog jezika. Njegova sintaksička i leksička rešenja, njegova elegantna i uravnotežena proza podrazumevaju veliku novinu i jedinstven su primer razvoja jednog jezika bez prethodne književne tradicije. On je prvi evropski pisac filozofskih i učenih dela na narodnom jeziku. Odabir jezika, u svakom slučaju, treba da se shvati kao instrument pomoću kojeg se bolje dopire do ljudi kojima je delo upućeno: latinski za učene evropske čitaoce, katalonski za laičku populaciju Aragonske krune, i arapski za prozelitistička zaduženja. Često su, pak, čuvani rukopisi jednog istog dela u dvojezičnoj verziji na katalonskom i latinskom. Nažalost, nije sačuvan nijedan rukopis na arapskom jeziku. Tokom piščevog života, njegova dela su prevođena na kastiljanski (španski), francuski, italijanski i oksitanski. Od njegovog rada kao pesnika stižu nam dva dela Neutešnost [Desconhort] (1295) i Pesma o Ramona [Cant de Ramon] (1300), gde je očigledan uticaj provansalskog stila. Što se tiče proznih dela, možemo istaći delo Knjiga o Evastu i Blankerni [Llibre d’Evast e Blanquerna] (1276-83), roman koji opisuje ugledni život jednoj heroja, i u njoj se odgleda društvo tog doba. Unutar ovog romana nalazi se i čuvena Knjiga o prijatelju i voljenom [Llibre d’amic e amat] (1276-83) sa serijom aforizama poučnog karaktera. Knjiga razmišljanja o Bogu [Llibre de contemplació en Déu] (1271-74) predstavlja više od hiljadu stranica posvećenih filozofskom objašnjenju spoljašnjeg kao i božjeg sveta, prvobitno napisana na arapskom, međutim, sačuvane su samo verzije na katalonskom i latinskom. Njegov viteški priručnik Knjiga o viteškom redu [Llibre de l'ordre de cavalleria] (1274-76), posvećen osnaživanju morala i hrišćanskih običaja među vitezovima, imao je uspeha i nakon dva veka. Knjiga o vaspitanju dece [Llibre de doctrina pueril] (1274-76) jeste knjiga didaktičkog tipa koja pojednostavljuje osnovne istine hrišćanstva. Knjiga čudesa [Llibre de les meravelles] (1287-89), koja uključuje poznatu Knjigu o zverima jeste didaktički roman raspoređen po primerima, i pod velikim uticajem je sufističke filozofije.

Alkemijska djela

Pripisuje mu se mnoštvo knjiga i rukopisa o alkemiji, no izvjesno je da se većinom radi o apokrifnim spisima koje su napisali njegovi učenici nakon njegove smrti. Među tim djelima, koja su mu atributirana, izdvajaju se "Oporuka" (Testamentum), "Dodatak oporuci" (Codicillus), "Pokusi" (Experimenta), "O tajnama prirode" (De secretis naturae) i "Zlatotvorno umijeće" (Ars aurifera).

Djela

• "Knjiga o kontemplaciji" (kat. Llibre de contemplació de Déu) (1297.)
• "Veliko umjeće" (Ars magna) (1305)
• "Knjiga o poganima i o trima mudracima"

Prevodi na srpski

• Knjiga o zverima, Beograd: Paidea, 2003. (Prev. Aleksandar Grujičić)
• Knjiga o viteškom redu, Beograd: Magelan Press, 2013. (Prev. Siniša Zdravković)
• Revertimini (Ljulj 361+1) (Povodom obeležavanja sedamstote godišnjice smrti Ramona Ljulja, Institu Servantes u Beogradu je bio domaćin izožbe), katalonskog fotografa Đordija Plane Peja, u periodu između marta i aprila 2016. godine.

Literatura

• Grdenić, Drago, Alkemija, Zagreb, 2003. ISBN 978-953-222-137-9 
• Opća i nacionalna enciklopedija u 20 svezaka, sv. XII, Zagreb, 2006. ISBN 953-7224-12-0