Položaj LGBT osoba u Sjedinjenim Američkim Državama
Zakonski položaj LGBT osoba u SAD, kao i odnos društva prema njima razlikuje se od države do države. Premda su istopolni odnosi legalni na saveznom nivou, nivo pravne zaštite, kao i garantovanja prava i sloboda nije jednak u svim državama; primera radi, više od 30 država ustavom zabranjuje istopolne brakove, a deset država ih priznaje.
Tokom istorije LGBT osobe su morale da skrivaju svoju seksualnu orijentaciju i/ili rodni identitet sve do dvadesetog veka, zbog straha od pravnog progona i društvenog prezira. Zbog ovog skrivanja, za koje je stvoren engleski izraz "in the closet" (u ormaru), savremene studije LGBT istorije ne raspolažu dovoljnim izvorima. Činjenica posebno važi za lezbejstvo, koje se nije proučavalo sve do polovine XX veka. Situacija marginalizacije dovela je do stvaranja subkulture u kojoj su homoseksualne osobe mogle slobodnije da žive i izražavaju svoje preferencije; ovo postaje očigledno od početka XX veka. Kao što je slučaj i u mnogim drugim državama, definisanje homoseksualnosti se razvijalo od greha, preko krivičnog dela i bolesti do prirodne činjenice. Zbog toga što savezne države imaju različite zakone, diskriminacija na osnovu seksualne orijentacije je bila veoma nejednaka. Prva država koja je eliminisala anti-gej zakon bila je Illinois (1962). U nekim drugim državama homoseksualnost je mogla biti kažnjavana sve do 2003. godine.
Usvajanje zakona je znatno kasnilo za kulturnim razvojem. Izjednačavanje LGBT osoba sa ostalim članovima društva bilo je deo i posledica liberalizacije seksualnosti u odnosu na kulturnu tradiciju, koja je tokom XX veka izgubila na značaju dajući prednost konceptu individualnih sloboda. Emancipacija LGBT osoba u SAD započela je tokom Drugog svetskog rata. Neke od značajnih prekretnica bile su: studija Sexual Begavior in the Human Male (1948. – Seksualno ponašanje muškaraca) Alfreda Kinseyja, osnivanje organizacija Mattachine Society (1950) i Daughters of Bilitis (1955), pokret za građanska prava (1955-1968), čiji su neki od promotera kasnije bili LGBT aktivisti i aktivistkinje, Stonewallska revolucija (1969), stvaranje organizacija poput Gay Liberation Fronta (1969), uklanjanje homoseksualnosti sa spiska poremećaja od strane Američke psihijatrijske asocijacije (1973), reorganizacija gej pokreta tokom krize sa AIDS-om (1981), uključivanje drugih manjina u gej pokret, poput transrodnih osoba (tokom 1990-ih) i istopolni brakovi (XXI vek).
Dekriminalizacija uredi
Homoseksualnost je bila zabranjena u svim saveznim državama SAD do 1962. godine, kada Illinois postaje prva država koja ukida anti-gej zakon. Tokom 1960-ih počinje da se menja odnos prema seksualnim odnosima, brakovima, seksualnoj orijentaciji i ulozi žena. Promenjena društvena klima dovodi do postepenog ukidanja anti-gej zakona u mnogim državama tokom 1970-ih. Na saveznom nivou ukinuti su svi anti-gej zakoni odlukom Vrhovnog suda u slučaju Lawrence v. Texas, 2003. godine.
Istopolne zajednice uredi
1 Može da uključuje skorašnje zakonske promene ili sudske odluke koje su usvojene, ali još uvek nisu stupile na snagu.
2 Pitanje istopolnih brakova u Kaliforniji je komplikovano; pogledajte članak o istopolnim brakovima u Kaliforniji za više informacija.
Godine 1996. donet je savezni zakon, skraćeno nazvan Defense of Marriage Act (Zakon o zaštiti braka), kojim je savezna vlada definisala brak isključivo kao odnos između jednog muškarca i jedne žene (član 3), i koji daje prvo državama da ne priznaju istopolne brakove, čak iako su oni sklopljeni u drugim državama SAD-a (član 2). Vrhovni sud SAD je u predmetu United states v. Windsor proglasio neustavnim član 3. ovog zakona.
Tema istopolnih brakova prvi put je otvorena 1972. godine u slučaju Baker v. Nelson, kada je Vihovni sud Minnesote doneo presudu da država ne krši ustav ukoliko uskrati pravo istopolnom paru da se venča. Pitanje je ponovo otvoreno 199. godine kada je Vrhovni sud Hawaiia doneo presudu da ustavna zabrana polne diskriminacije znači da istopolni parovi mogu da sklope građanski brak, osim u slučaju da država dokaže jak državni interes. Drugi sud na Hawaiima je 1996. godine presudio da država nije uspela da dokaže takav interes[1] i istopolni brakovi su bili legalni na Hawaiima jedan dan pre nego što je sudija preinačio svoju odluku. Državni ustav je dopunjen 1998. godine zabranom istopolnih brakova.
Događanja na Hawaiima nisu imala za posledicu uvođenje istopolnih brakova, ali su podstakla vladu da 1996. godine donese zakon o zaštiti braka, koji dozvoljava vladama pojedinih država da same odlučuju o tome da li će priznati istopolne brakove. Prema tome, prava i obaveze koje su garantovane brakom na federalnom nivou ne važe za istopolne zajednice. Nekoliko država je sledilo primer Kongresa i usvojilo slične zakone koji onemogućuju brak ili odnose slične braku između osoba istog pola. U slučaju iz 1999. Baker v. Vermont Vrhovni sud Vermonta je dosudio da država mora da ponudi zakonske povlastice i obaveze garantovane građanskim brakom istopolnim parovima i da državno zakonodavstvo mora da usvoji zakon o građanskim zajednicama. Sličnu presudu je 2004. doneo Vrhovni sud Massachusettsa u slučaju Goodridge v. Department of Public Health, s tim što je sud doneo odluku da se svi građanski brakovi moraju preinačiti u građanske zajednice ili da se ponude građanski brakovi istopolnim parovima. Od 2004. godine u Massachusettsu postoje istopolni brakovi. Sličnu odluku je doneo sud u Iowi, presudivši da je ograničavanje braka samo na parove različitih polova diskriminativno. U Iowi su istopolni brakovi dostupni od 24. aprila, 2009.
Države Colorado (2009), Maine (2004), Connecticut (2005), California (1999), Hawaii (1997), Wisconsin (2009), Nevada (2009), New Jersey (2007), Washington (2007), New Hampshire (2008), Oregon (2008), Maryland (2008), i District of Columbia (2002) su priznale ili građanske zajednice ili domaćinska partnerstva kao opciju za istopolne parove umesto braka.
Međutim, tokom izbora 2004. godine, četrnaest država je usvojilo ustavne amandmane kojima se zabranjuje priznavanje istopolih brakova ili drugih vidova zajednica. Glasači i glasačice u državi Mississippi su doneli takav amandman sa najvećim brojem glasova protiv istopolnih zajenica: 86%.[2][3]
Vidi dalje uredi
Reference uredi
- ↑ „HAWAII JUDGE ENDS GAY-MARRIAGE BAN”. New York Times. 4. 12.1996. Pristupljeno 12. 1.2010.
- ↑ „Amendment banning gay marriage passes”. USA Today. 2. 11.2004. Pristupljeno 21. 7.2010.
- ↑ „Voters pass all 11 bans on gay marriage”. AP via MSNBC. 3. 11.2004. Pristupljeno 21. 7.2010.
 |
Položaj LGBT osoba u Severnoj Americi | |||||
| Suverene države |
Antigva i Barbuda • Bahami • Barbados* • Belize • Dominika • Dominikanska Republika • Grenada • Gvatemala • Haiti • Honduras • Jamajka • Kanada • Kostarika • Kuba • Meksiko • Nikaragva • Panama* • Salvador • Sjedinjene Američke Države • Sveta Lucija • Sv. Kristofor i Nevis • Sveti Vincent i Grenadini • Trinidad i Tobago* | |||||
| Autonomije, zavisne i druge teritorije |
Aruba* • Holandski Antili* • Martinik • Portoriko | |||||
| * Transkontinentalna država | ||||||
 Svet |
 Afrika |
 Južna Amerika |
 Azija |
 Evropa |
 Okeanija | |