Minobacač

Minobacač (ili bacač, bacač mina, rovovsko oruđe) je artiljerijsko oruđe najčešće glatke cijevi, koje gađa samo ubacnim putanjama - sa polaznim uglom većim od 45 stepeni.

Moderni minobacač kalibra 120 mm

Prvi minobacač, Rusko-japanski rat 1904-1905.

Tipična minobacačka mina

Cijev je obično iste debljine po dužini, a oruđe se puni sprijeda sa minobacačkim minama. Mina ima oblik kapi i stabilizuje se u letu uz pomoć krilaca. Zbog sličnosti sa avionskom bombom, ponekad se i naziva minobacačka bomba.

Mala početna brzina projektila i najčešće relativno mali kalibri ograničavaju domet na nekoliko hiljada metara. Međutim, zbog mogućnosti djelovanja protiv protivnika u zaklonu, nezamjenjivo je oruđe današnjih vojski.

U odnosu na haubicu i top, daleko je lakši, jednostavniji i jeftiniji za izradu, a mina istog kalibra ima veće dejstvo - zbog tanjeg zida mine može se staviti više eksploziva. Obuka je lakša nego za druga oruđa.

Mane su veće rasturanje pogodaka, manji domet, dugo vrijeme leta i slaba probojna moć mine.

Podjela minobacača

• laki, kalibar 40-60 mm
• srednji, kalibar 81-90 mm
• poluteški, kalibar 105-120 mm
• teški, kalibar preko 150 mm

Istorija

Prvi minobacači konstruisani su za vrijeme rusko-japanskog rata 1904-1905. Prilikom opsade Port Artura, položaji protivnika bili su toliko blizu da artiljerija nije mogla da djeluje zbog opasnosti uništenja sopstvenih trupa. Rusi su modifikovali brodski top kalibra 47 mm za izbacivanje mina, i razvili projektil težine 11.5 kg za njega. Ugao se mogao podešavati između 45 i 65 stepeni, a najveći domet je bio do 370 m. Konstruktor je bio general Leonid Gobjato (rus. Leonid Nikolaevič Gobяto).

Prvi svjetski rat

Poslije prelaska na pozicioni rovovski rat krajem 1914., sve zemlje usvajaju minobacače u naoružanje. Do 1917. su uglavnom podešeni za dejstvo sa stalne pozicije, a od tada se uvode i prijenosni, koji mogu da prate napad i vatrom i manevrom.

Srpska vojska na Krfu dobija francuske m. kalibra 58 mm.

Njemačka vojska ima 1918. oko 16700 minobacača (od toga 12400 lakih, kalibra 37 i 75 mm). Minobacač kalibra 75 mm ima najveći domet od oko 1300 m.

Francuzi imaju niz različitih tipova, 58, 75, 150, 200, 240, 340 mm. Britanci 1918. uvode vrlo dobar minobacač marke Stoks-Brant (Stokes-Brandt) kalibra 81 mm, težine svega 52 kg, pogodan za napadna dejstva pješadije. Domet mu je 2000 m a brzina gađanja - 20 mina u minuti.

Poslije Prvog svjetskog rata

Minobacači se sporo usavršavaju, jer dolazi do razvoja avijacije, tenkova i motorizirane artiljerije. Teški kalibri se izbacuju iz upotrebe a uvode laki, pogodni za sadejstvo sa pješadijom.

Pred 2. SR divizije tipično imaju:

• njemačka divizija 147 minobacača (50 i 80 mm)
• francuska 78, (80 mm)
• italijanska 156
• sovjetska 111 (50, 82 i 120 mm)

Jugoslovenska vojska ima čitav niz različitih tipova različitog porijekla - francuske (58, 75 mm), austrougarske (90, 140, 225, 260 mm), njemačke (75 mm). Pred rat, 1939., počinje u Kragujevcu proizvodnja minobacača Stoks-Brant M31 kalibra 81 mm.

Drugi svjetski rat

Minobacači se masovno koriste pa se približavaju broju artiljerijskih oruđa po broju. SSSR prednjači, zato što je dobar dio artiljerije izgubljen u početnim borbama sa Nijemcima. Uvođenje masovno proizvedenih minobacača je bio način da se brzo povrati vatrena moć. U toku čitavog rata SSSR uspijeva da proizvede 347900, dok Njemačka pravi samo oko 68000 u periodu 1941-1944. Crvena armija je ponekad imala i oko 100 minobacača na 1 km širine fronta.

Jugoslovenski partizani u toku rata dobijaju oko 3364 minobacača od SSSR, i oko 2661 od SAD i V. Britanije. Do 1943. jedini izvor je zapljena od neprijatelja i izrada u radionicama.

Poslije Drugog svjetskog rata

Dolazi do daljeg usavršavanja i uvođenja novih tipova minobacača. Radi se na povećanju dometa, povećanju pokretljivosti i smanjenju težine.

Transport

Manji minobacači se prenose u dijelovima ljudskom snagom ili vozilom. Srednji i teški se prenose ili vuku vozilom, ili su montirani na njega za stalno, i odatle vrše i gađanja.

Dijelovi minobacača

Minobacač sa jasnije vidljivim dijelovima

• cijev
• lafet
• hidroelastični sistem (ili amortizer)
• podloga
• nišanska sprava
• pribor

Cijev

Cijev je većinom glatka, dužine 15-20 kalibara ili još duža. Da bi mina padala u cijev dovoljnom brzinom, uža je od kalibra cijevi oko 0,6 mm. Kod manjih minobacača, mina opaljuje čim kapisla barutnog punjenja mine udari u iglu, smještenu na dnu cijevi.

Lafet

Lafet je obično dvonožni. Njegova namjena je da oslanja cijev pri gađanju, usmjerava je prema cilju preko dodatnih sprava, amortizer i prsten koji spaja cijev i lafet.

Hidroelastični sistem

Ovaj sistem ublažava udarce pri opaljenju i vraća cijev u polazni položaj.

Podloga

Prima udarac opaljenja na sebe i prenosi ga na tlo svojom velikom površinom. Namješta se pod uglom 20-30 stepeni ali tako da sva dodiruje zemlju.

Nišanska sprava

Postoje mehaničke i optičke nišanske sprave, koje uključuju i uglomjer nagiba cijevi.

Pribor

Uključuje kvadrant, visak, četke za čišćenje, kantice sa mazivom, torbu za pribor i drugo.

Vidi još

• Artiljerija
• Top
• Haubica
• Merzer

Literatura

• Vojna enciklopedija, Beograd, 1973., knjiga peta, pp. 497 - 501.

Eksterni linkovi

Minobacač na Wikimedijinoj ostavi

• Minobacači tokom Prvog SR
• Video Arhivirano 2007-06-28 na Wayback Machine-u (Video-zapis minobacača (wmv))