Kronologija historije Slovenije

Ovo je kronologija najvažnijih događaja u historiji Slovenije, bilo da su u pitanju sami Slovenci ili drugi narodi koji su živjeli na području današnje Slovenije.

Prahistorija

• Cca. 1200. pne. - Dunavska kultura (unutrašnjost) i Terramare kultura (duž obale) uključuje područja današnje Slovenije.
• Jadranski Veneti žive u sjeveroistočnoj Italiji i dijelovima današnje Slovenije. Razvijeno ilirsko stanovništvo se prostire na sjever do doline Save u današnjoj Sloveniji. Ilirske frize pronađene u današnjoj Ljubljani prikazuju ritualna žrtvovanja, svetkovine, sportska natjecanja i druge aktivnosti. Jadranske Venete ne treba miješati s Baltičkim Venetima.
• Keltski se naseljavaju na područje današnje Slovenije. Njihova ostavština su toponimi kao Bohinj, Tuhinj i imena rijeka Sava, Savinja and Drava.
• CCa. 250. pne. - Keltska latenska kultura dolazi na područje današnje Slovnije i mijenja halštatsku kulturu.

Antika

• 221. pne. - Granica Rimske Republike dolazi do Julijskih Alpa.
• 181. pne. - Rimljani osnivaju grad Akvileja čime započinje postepeno osvajanje teritorije današnje Slovenije.
• 178. pne. - Rimljani osvajaju Histriju. Nešto kasnije, godine 129. pne. podjarmljuju Tauriske a godine 115. pne. Karne.
• 48. pne. - Noričani uzimaju stranu Julija Cezara (cca. 100. pne.-44. pne.) u građanskom ratu protiv Pompeja (106. pne.-48. pne.).
• 16. pne. - Noričani, nakon što su se priključili Panoncima u napadu na Histriju, su poraženi od Publija Silija, rimskog prokonzula Ilirka.
• 12. pne. - Rimska vojska pod Tiberijem (42. pne.-37, vladao 14-37), kreće u osvajanje Panonije.
• 9. pne. - Panonija je osvojena i pripojena Iliriku, rimskoj provinciji koja se sada prostire do Dunava.
• 7 - Panonci, koji su se zajedno s Dalmatincima, digli protiv rimske vlasti su nakon dugih i teških borbi poraženi od strane Tiberija i Germanika (15. pne.-19).
• 9 - Rimsko Carstvo konačno osvaja Panoniju (koja uključuje najveći dio današnje Slovenije). Rimske legije su smještene u gradu Poetovio (suvremeni Ptuj).
• Cca. 40 - Noričko Kraljevstvo je od strane cara Klaudija anektirano u Rimsko Carstvo. Norik uključuje Korušku i Štajersku, tako da je cijela današnja Slovenija pod neposrednom rimskom vlašću.
• 46 - Celeia (suvremeno Celje) dobiva općinska prava kao municipium Claudia Celeia.
• Iza 103 - Rimski car Trajan (53-117, vladao 98-117) dovodi Legio XIII Gemina na sjevernu granicu u Karnuntu (Carnuntum) (današnji Deutsch Altenburg u Donjoj Austriji) u Panoniji na Dunavu.
• cca. 290 - Norik je pod carem Dioklecijanom (245-313, vladao 284-305) podijeljen u Noricum Ripense (duž Dunava) i Noricum Mediterraneum (južna planinska oblast).
• cca. 320 - Celeia dolazi pod istu jurisdikciju zajedno s Akvilejom (Oglej) zahvaljujući caru Konstantinu I. (272-337, vladao 307-337).

Velika seoba naroda

• Rimska vlast nad današnjom Slovenijom slabi zbog stalnih germanskih provala. Sredinom 5. vijeka Huni napadaju Italiju prolazeći kroz teritorije današnje Slovenije. Krajem 5. vijeka Ostrogoti uspostavljaju vlast nad Italijom. Do 536. Norik, Dalmacija i Panonija su uključeni u njihovo kraljevstvo.
• cca. 550 - Prvi val slavenskih doseljenika, prvotno iz Moravske dolazi do Istočnih Alpa i zapadne granice Panonske nizine.
• 568 - Langobardi napuštaju teritorije današnje Slovenije kako bi se naselili u Italiji.
• 585/595 - Drugi i najvažniji val slavenskog naseljavanja. Slaveni i Avari se naseljevaju u istočnim Alpama (Julijske Alpe, Karavanke) na području koje je šire od današnje Slovenije. Slavensko naseljavanje se očituje u smanjenju dijeceza Istočiuh Alpa u drugoj polovici 6. vijeka i promjenama arheoloških artefakata.
• Nakon dolaska Slavena ostaci romaniziranih domorodaca traže sklonište u planinskim tvrđavama poznatim kao kašteli. Dio bježi u Italiju ili u jadranske gradove, a dio se stapa sa Slavenima. Slovenski toponimi temeljeni na etnonimu Lahi (npr,. Laško, Laški rovt, Lahovče i dr.) su ostaci romaniziranih domorodaca, isto kao i hidronimi Drava, Sava, Sočate naziv Kranjska.

Srednji vijek

Hipotetičke granice Karantanije oko 800.

• Slaveni Istočnih Alpi i Zapadne Panonije su prvotno bili pod vlašću avarskih kagana.

7. vijek

• 610 - Avari pokušavaju napasti Italiju, ali ne uspijevaju nakon čega se stvara polautonomna Marka Slavena (Marca Vinedorum).
• 623 - Ustanak Slavena pod Samom¹ protiv Avara. Formiran Samov Plemenski Savez.
• 631 - Bitka kod Wogastisburga (vjerojatno Forchheim) između Samove vojske i austrajskih snaga koje je vodio merovinški franački kralj king Dagobert I (603-639, vladao 629-639).
• 658 - Samova smrt. Plemenski savez počinje slabiti ali Marka Slavena čuva nezavisnost te se u historijskim izvorima počinje spominjati kao Karantanija. Njeno središte je Zollfeld (slovenski Gosposvetsko polje), sjeverno od današnjeg Klagenfurta (slovenski Celovec).

8. vijek

• 745 - Karantanija gubi nezavisnost i postaje markgrofovija Franačkog Carstva, došavši kasnije pod vlast Karla Velikog (742-814, vladao 771-814) koji nastoji suzbiti avarsku prijetnju s istoka.
• Krajem 8. vijeka se stvara slavenska kneževina Kranjska južno od Karavanki.
• 796 - Vojnomir, slavenski vojvoda od Kranjske, pomaže karolinškom vojvodi Eriku od Furlanije protiv Avara.
• 796 - Sinod ad ripas Danuvii, sazvan od Pipina, sina Karla Velikog, i predsjedanjem Paulina II od Akvileje uspostavlja rimokatoličku nadbiskupiju Salzburg, odvojivši je od Patrijarhata u Akvileji, te nalaže pokrštavanje Slavena.
• 798 - Salzburg postaje nadbiskupija.

Centralna Evropa oko 870.

9. vijek

• 811 - Južna granica Salzburške nadbiskupije proširena na Dravu, nauštrb Akvilejskog patrijarhata.
• 840 - U Panoniji nastaje Balatonska Kneževina.
• 843 - Karantanija dolazi pod vlast Ludviga Njemačkog (804-876).
• 871 - Najstariji zapis o karantanskom ritualu postavljanja vojvode Conversio Bagoariorum et Carantanorum.
• 876 - Kneževina kneza Kocelja (Balatonska Kneževina) gubi nezavisnost.
• 887 - Arnulf od Koruške (850-899), unuk Ludviga Njemačkog, postaje kralj Istočnih Franaka, odnosno prvi vojvoda od Koruške.
• 894/895 - Velika Moravska gubi dio svoje teritorije - zapadnu Mađarsku - u sukobu s Arnulfom od Koruške.
• 895 - Sporazum Arnulfa od Koruške i češkog vojvode Bořivoja (vladao 870-895), kojim je Češka pošteđena njemačke najezde.
• 896 - Ugro-finski Mađari se pod vodstvom Árpáda naseljavaju u Panonsku nizinu.
• 8.12. 899 - Arnulf od Koruške umire.

10. vijek

• cca. 906 - Mađari uništavaju Veliku Moravsku.
• 907 - Mađari se naseljavaju na slovensku teritoriju.
• 952-1180 - Velika Karantanija.
• 955 - Njemački kralj Oton I (912-973, vladao 936-973) tuče Mađare u [[Bitka kod Lechfeld]|bitci kod Lechfelda] kraj Augsburga, čime je zaustavljen njihov prodor u Centralnu Evropu. Nakon toga se stvara Austrijska Marka.
• 976 - Karantanija postaje vojvodstvo, zajedno sa Štajerskom i današnjim Istočnim Tirolom

11. vijek

• 1000 - Na području Karantanije se kao posebni entiteti javljaju vojvodstva/pokrajine Koruška, Štajerska i Kranjska.

12. vijek

• 1122-1137 - Prvi spomen Celja u srednjem vijeku po imenom Cylie u ljetopisima admontske opatije,
• cca. 1142 - Herman Koruški (cca. 1100 - cca. 1160) u León počinje prevoditi Kur'an na latinski.
• 1144 - Ljubljana prvi put spomenuta pod svojim njemačkim imenom Laibach.
• 1146 - Ljubljana se prvi put spominje pod imenom Luwigana.

13. vijek

• 1220 - Ljubljana dobija gradska prava.
• 1269 - Izumrla dinastija nekadašnjih karantanskih vladara.
• 24. oktobar 1273 - Habsburški grof Rudolf I. (1218–1291) je u Aachenu okrunjen za njemačkog kralja.
• 1274 - Češki kralj Otokar II (vladao 1253-1278), kandidat za njemačko carsko prijestolje, zauzima Ausrtriju, Štajersku, Korušku i Krajnsku.
• 26.8. 1278 - Bitka kod Dürnkrut i Jedenspeigena u kojoj Rudolf, zajedno s mađarskim kraljem Ladislav IV|Ladislavom IV odnosi pobjedu nad Otokarom, koji je poginuo.
• 1282 - Habsburška vlast uspostavljena nad najvećim dijelom slovenskih zemalja.

14. vijek

• 1335 - Vojvodstvo koruška njemački car Ludwig Bavarski daje u leno austrijskim vojvodama.

15. vijek

• 1414 - Habsburški vojvoda Ernst Željezni (1377–1424) se proglašava nadvojvodokm.
• 11.4. 1451 - Celje dobija gradska prava od grofa Friderika II.
• 1461 - Ljubljana postaje sjedište rimokatoličke dijeceze.
• 1473 - Oko Celja sagrađeni zidovi i obrambeni kanal.

Novi vijek

Godina	Događaj
1511	Ljubljana razorena u potresu.
1550	Odštampane prva knjige na slovenskom - Abecedarium Primoža Trubara i katehizam.
1566	Prekmurje okupiraju Turci za vrijeme opsade Sigeta.
1584	Biblija prevedena i objavljena na slovenskom od strane Jurija Dalmatina.
1593	Bitka kod Siska kojom je zaustavljen otomanski prodor na sjever, uključujući slovenske teritorije.
1688	Prekmurje zauzimaju Austrijanci u Velikom bečkom ratu.
1693	U Ljubljani osnovano naučno društvo Academia operosorum Labacensis.
1701	U Ljubljani osnovano Filharmonično društvo (Academia philharmonicorum).

19. vijek

• 1809 - Porazom Austrije od Napoleona u ratu Pete Koalicije dio Slovenije postaje dio francuskih Ilirskih provincija.
• 1813 - Austrija se priključuje Saveznicima u ratu Šeste koalicije te ponovno zauzima današnju Sloveniju.
• 1821 - U Ljubljani vođe Svete alijanse održavaju Ljubljanski kongres.
• 2.6. 1846. - Uspostavljen redovni željeznički promet na relaciji Južne željeznice.
• 1848 - Objavljen manifest Ujedinjene Slovenije (Zedinjena Slovenija).
• 1849 - Vojvodstvo Koruška uspostavljeno kao posebna krunska zemlja Austrijskog Carstva.
• 17.5. 1869. - U Vižmarju kraj Ljubljane održan masovni skup gdje 30.000 ljudi traži Ujedinjenu Sloveniju.
• 14.4. 1895. - Potres u Ljubljani koji izaziva velike materijalne štete.

20. vijek

• 1902 - U Celju uvedeni telefoni.
• 1912 - U Sloveniji među omladinom nastaje radikalni nacionalistički i pro-projugoslavenski pokret Preporod povezan s Mladom Bosnom.
• 28.7. 1914. - Austro-Ugarska, a zajedno s njome i Slovenija, objavljuje rat Srbiji, čime formalno započinje prvi svjetski rat.
• 22.5. 1915 - Italija, nakon što su joj Londonskim ugovorom sile Antante obećale velike dijelove slovenskih teritorija, objavluje rat Austro-Ugarskoj.
• 1915 - 1917 - Jedanaest bitaka na Soči u kojima italijanske snage bez uspjeha pokušavaju probiti austro-ugarske linije i okupirati Sloveniju
• 30.5. 1917. - Majska deklaracija kojom slovenski, hrvatski i Srbi|srpski zastupnici Carevinskog vijeća traže ujedinjenu jugoslavensku državu u okviru Austro-Ugarske.
• 20.7. 1917. - Krfska deklaracija kojim je između srpske vlade u izbjeglištvu i Jugoslavenski odbor|Jugoslavenskog odvbora dogovoreno stvaranje nezavisne jugoslavenske države čiji će dio biti i Slovenija.
• 24.10. 1917. - kod Kobarida u italijanske snage odbačene na zapad.
• 29.10. 1918. - Osnovana Država SHS.
• 1.11. 1918. - Rudolf Maister preuzima vlast u Mariboru čime započinje Borba za sjevernu granicu.
• 1.12. 1918. - Država SHS se sa Srbijom ujedinjuje u Kraljevinu SHS.
• 10.9. 1919. - Mirovni sporazum u Saint-Germaineu kojim su određene granice Austrije, osim južne granice sa Kraljevinom SHS.
• 4.2. 1920. - Sporazum u Trianonu kojim su određene granice Mađarske i Kraljevine SHS.
• 13.7. 1920. - Italijanski fašisti počinju demolirati hrvatske i slovenske kulturne institucije u Trstu.
• 10.10. 1920. - Koruški plebiscit temeljem čijih rezultata je sporno područje Koruške preuzela Austrija.
• 12.11. 1920. - Rapalski ugovor, temeljem koga se Kraljevina SHS u korist Italije mora odreći teritorija naseljenih Hrvatima i Slovencima, uključujući Trst i Slovensko Primorje.
• 28.6. 1921. - U Sloveniji kao dijelu Kraljevine SHS na snagu stupa Vidovdanski ustav, temeljem koga je uveden novi upravni sistem temeljen na centralizaciji vlasti u Beogradu.
• 1927 - Među Slovencima pod italijanskom vlašću osnovana antifašistička organizacija TIGR.
• 6.1. 1929. - U Kraljevini SHS uspostavljena šestojanuarska diktatura.
• 3.10. 1929. - Kralj Aleksandar preimenuje Kraljevinu SHS u Jugoslaviju te zabranjuje posebno isticanje slovenskog nacionalnog identiteta.
• 6.4. 1941. - Počinje aprilski rat i napad sila Osovine na Kraljevinu Jugoslaviju, odnosno drugi svjetski rat u Sloveniji; teritorija Slovenije je okupirana i podijeljena između Trećeg Reicha, fašističke Italije i Mađarske.
• 26.4. 1941. - Osnovana Osvobodilna fronta, organizacija koja okuplja slovenske antifašiste bez obzira na ideologiju.
• 22.7. 1941. - Slovenski partizani počinju oružanu borbu protiv njemačkih i italijanskih okupacijskih snaga.
• 16.3. 1943. - Nakon kapitulacije Italije OF donosi odluku o pripajanju Slovenskog Primorja matici zemlji,
• 29.11. 1943. - Drugo zasjedanje AVNOJ-a kojim su potvrđene odluke o pripajanju Slovenskog Primorja Sloveniji i Jugoslaviji.
• 2.5. 1945. - 4. armija JA oslobađa Trst.
• 5.5. 1945. - SNOS, izvršno tijelo OF, formira prvu slovensku vladu na čelu sa Borisom Kidričem.
• 15.5.. 1945. - Predajom kod Bleiburga u Austriji prestaje organizirani otpor osovinskih snaga u Jugoslaviji, ali i bleiburški masakr tokom koga će biti ubijen i veliki broj pripadnika slovenskih pro-osovinskih formacija.
• 12.6. 1945. - Snage JA prepuštaju vlast nad Trstom zapadnim saveznicima.
• 1946. - Slovenija dobija novi ustav kao NR Slovenija, jedna od šest saveznih republika FNR Jugoslavije.
• 21.10. 1947. - Pariški mirovni ugovor, kojim su uspostavljene nove, zapadne granice Jugoslavije i Slovenije, ali nije riješeno pitanje Trsta.
• 15.9. 1947. - Uspostavljena Slobodna teritorija Trsta.
• 1954 - Ukinuta Slobodna teritorija Trsta; grad Trst i neposredna okolica pripojeni Italiji, a ostatak pripada Jugoslaviji, od čega najveći dio Sloveniji.
• 1974 - Jugoslavija dobija novi ustav kojim su značajno porasle ovlasti republika u odnosu na federaciju, a što najviše koristi upravo SR Slovenija, koja postaje ekonomski najrazvijenija i u kulturnom smislu najliberalnija od saveznih jedinica.
• 4.5. 1980. - Josip Broz Tito umire u Ljubljani.
• 1988 - Ljubljanski proces prilikom koga vodstvo JNA dolazi u otvoreni sukob s rukovodstvom SR Slovenije i koji među stanovništvom Slovenije potiče pokret za otcjepljenje od Jugoslavije.
• februar 1989. - Nakon izbijanja antibirokratske revolucije, vodstvo SR Slovenije daje podršku pobunjenim kosovskim rudarima i jasno daje do znanja da će se oduprijeti pokušajima da se Sloveniji oduzmu ustavne ovlasti.
• 22.9. 1989. - Doneseni amandmani na Ustav SR Slovenije kojima je ustanovljen primat republičkih nad saveznim zakonima te započinje ukidanje jednopartijskog komunističkog režima.
• 22.1. 1990. - Delegacija SK Slovenije napušta XIV kongres SKJ, čime faktički prestaje postojati dotada vladajuća stranka u Jugoslaviji.
• 8.4. 1990. - U Sloveniji održani prvi demokratski višestranački izbori na kojima pobjeđuje nacionalistička koalicija DEMOS.

Nezavisna Slovenija

• 23.12. 1990. - U Sloveniji održan referendum na kome se 88,2 % stanovnika izjasnilo za nezavisnost.
• 25.6. 1991. - Slovenija proglašava nezavisnost čime formalno započinje raspad SFRJ.
• 27.6. 1991. - Pokušaj saveznih vlasti i JNA da očuvaju kontrolu nad Slovenijom dovodi do izbijanja oružanog sukoba sa slovenskom Teritorijalnom obranom i policijom, prvog od jugoslavenskih ratova.
• 6.7. 1991. - Desetodnevni rat završava nakon
• 7.7. 1991. - Brionski sporazum kojim Slovenija, uz posredovanje EEZ, pristaje zamrznuti odluku o nezavisnosti na tri mjeseca.
• 8.10. 1991. - Istekom Brionskog sporazuma, Slovenija ponovno ističe nezavisnost.
• 25.10. 1991. - Posljednje trupe JNA napuštaju Sloveniju.
• 23.12. 1991. - Slovenija dobija novi demokratski ustav.
• 15.1. 1992. - 15 članica EEZ priznaju Sloveniju kao nezavisnu državu.
• 22.5. 1992. - Slovenija postaje član UN.
• 6.10. 2002. - Evropska komisija donosi zaključak prema kome je Slovenija ispunila sve uvjete za članstvo u EU.
• 21.12. 2002. - Slovenija službeno pozvana da postane članicom NATO-pakta.
• 29.3. 2004. - Slovenija postaje članicom NATO-pakta.
• 1.5. 2004. - Slovenija postaje članicom EU.
• 1.1. 2007. - Slovenija uvodi euro kao vlastitu valutu.

Literatura

• Cvirn et al.: Ilustrirana zgodovina Slovencev. Ljubljana: Mladinska knjiga, 1999. (COBISS)