Historija Albanije
Istorija Albanije je istorija područja današnje Albanije od antičkog doba do danas.
Atničko doba uredi
.png)
U antičkoj dobi na području današnje Albanije su živjeli Iliri, Indoevropski narod koji se pojavio otprilike oko 1000 pne. Njihov glavni grad je bio Skadar u sjevernozapadnoj Albaniji koji je još uvijek naseljen. Rimljani osvajaju područje godine 9. i teritorija moderne Albanije je podjeljeno između rimskih provincija Makedonija, Dalmacija i Epirus.
Srednji vijek uredi
Tokom većeg dijela srednjeg vijeka, Albanija pripada Bizantu. Slabljenjem vizantijske države pod Anđelima krajem XII veka javljaju se i prvi pokušaji osamostaljivanja albanskih oblasti između Škumbe i Drima, sa središtem u Kroji, gde se porodica Progona osamostaljuje s težnjom da objedini sve albanske zemlje.[1] Dimitrije Progon se proglašava "arhontom Arbanasa" i stupa u međunarodne veze sa Dubrovnikom, Venecijom i Raškom.[1] 1204. godine, zbog pomoći u ratovanju protiv Mlečana, Bizant uspostavlja nezavisnu albansku kneževinu Epirusa, od Drača do Korintskog zaliva, sa prestonicom u Arti.
Nakon propasti Epira 1261. pod vlašću Karla Anžujskog ujedinjen je veći deo albanske teritorije u "Kraljevinu Albaniju" (Regnum Albaniae), sa sedištem u Draču. Kraljevina Albanija je obuhvatala širi prostor albanskih zemalja, sa gradovima Krojom, Beratom i Valonom, kao i ostrvom Krfom. Ova kraljevina se održala do 1286, kada je tu ponovo uspostavljena vizantijska vlast.[1] Srpski imperator Stefan Dušan osvaja skoro čitavu Albaniju, osim Drača, u kampanji 1342/1343. godine. U svojoj tituli Dušan se naziva "car i samodržac Srbljem, Grkom, Blgarom i Arbanasom", čime je legitimisana činjenica da se Albanci uključuju u sastav carstva kao njegov ravnopravni elemenat.[1] Karlo Topija obnavlja nekadašnju Kraljevinu Albaniju sa sedištem u Draču (1359-1388). Energičan otpor Albanaca protiv Turaka organizovan je 1433. godine, kada najpre Dukađini napadnu i osvoje od Turaka grad Danj kod Skadra, a potom se koalicija albanskih prvaka "od skadarskih planina do Valone" na čelu sa Arnitom Spatom (Arijanitom Komnenom), tri godine uspešno nosila sa žestokim turskim napadima.[2]
U 15. veku, kada je veliki deo balkanskog poluostrva pao u ruke Turaka, Albanci su pod vođstvom Skenderbega, "zmaja od Albanije", vodili bespoštednu borbu protiv Osmanskog carstva čitave dve decenije.[3] Đorđ Kastriot Skenderbeg oslobađa i ujedinjuje skoro celu Albaniju u Lešku Ligu, utvrđuje se u gradu Kroji i postaje glavna ličnost u savezu albanskih gospodara protiv Osmanlija.[4] 1450. je turska vojska bezuspešno opsela Kroju, ali je Murat II morao da se povuče. 1457. se Skenderbeg povlaći u planine pred turskom vojskom, koja je provalila preko Albanije u Zetu. Kroja je bez uspeha opsađivana i 1466. i 1467.[1] Skenderbeg umire u Lješu 1468. godine. Nakon Skenderbegove smrti, albanski otpor se nastavio još deset godina, sve dok otomanska vojska 1478. godine, iz četvrtog pokušaja, konačno nije zauzela Kruju, njegov rodni grad.
- Vidi još: Opsada Kroje
Otomanski period uredi
1478. godine albansku državu osvaja Osmansko carstvo. Tokom otomanskog perioda, mnogi Albanci prelaze su na Islam. Albanska islamska zajednica je bila podjeljena među Sunita i Bektaša.
Borba za nezavisnost uredi
U drugoj polovini 19. vijeka počinje borba za nezavisnost Albanije. 1878. godine osnovana je Prizrenska liga sa ciljom da se napravi nezavisna Albanska država. U ova doba je napravljena moderni alfabet albanskog jezika.
Prvih godina 20. veka umnožavaju se pobune Albanaca, usmerene na dobijanje autonomije u okviru Turske carevine. Početkom 1912. izbija veliki albanski ustanak pod vođstvom Opšteg ustaničkog komiteta, na čijem čelu su bili Bajram Curi, Isa Boljetinac, Hasan Priština i drugi. Iste 1912. godine, Albanija stiče svoju nezavisnost od Osmanskog carstva. 1928. godine Ahmed-beg Zogu, sin vođe jednog Albanskog plemena, uspije nagovoriti parlament da pretvori Kneževinu Albaniju u kraljevinu, a da on postane kralj. Kralj Zogu vlada Albanijom do 1939. godine, kad je osvaja fašistička Italija. Iako je do tada zvanično vladao Zogu, stvarnu vlast nad Albanijom imali su Italijani koji su i kraljem i državom upravljali "iz senke" još od kasnih 1920-ih godina.
Komunistički period uredi
Tokom Drugog svetskog rata albanski partizani su poveli borbu protiv italijanskih fašista, koji su 1939. anektirali Albaniju. Borbom je rukovodila Komunistička partija Albanije. Borbu Albanaca protiv okupatora je pomagala i bratska Komunistička partija Jugoslavije.[5] Pred kraj 1944. godine čitava Albanija je bila oslobođena, a 1945. godine je uspostavljena "vlast narodne demokratije". Decembra 1945. godine održani su izbori za Ustavotvornu skupštinu, na kojima je lista Narodnooslobodilačkog fronta Albanije predvođena Enverom Hodžom osvojila 93% glasova. Skupština je januara 1946. godine ukinula monarhiju i proglasila Narodnu Republiku Albaniju.
Spoljna politika NR Albanije se često radikalno menjala. U početku je Albanija imala izuzetno dobre odnose sa Jugoslavijom, a vođeni su i pregovori oko udruživanja u veliku Balkansku federativnu republiku. 1948. godine, kada je stupila Rezolucija Informbiroa, Albanija se od Jugoslavije okreće Sovjetskom Savezu. Posle smrti Josifa Staljina i početka procesa "destaljinizacije" u SSSR-u, Albanija se okreće Kini. Dobri odnosi sa Narodnom Republikom Kinom su trajali sve do smrti Mao Cedunga. Nakon okončanja kineske izolacije prema zapadu, Hodža prekida odnose između Albanije i Kine te upostavlja politiku izolacije Albanije. Ova politika uzrokuje propast albanske privrede.
Godine 1967. NR Albanija je proglašena prvom ateističkom zemljom u svetu.
Savremeni period uredi
Enver Hodža umire 1985. godine. Nakon 1990. godine u Albaniji se uvodi višepartijski sistem i zemlja menja naziv u Republika Albanija. Od 1990. zemlja je orijentisana prema zapadu. Primljena je u Savet Evrope, i zatražila je prijem u NATO.
Demokratski ustav je upostavljen 1998. godine. Nova demokratska Albanija je jedna od najsiromašnijih država u Evropi. Albanska radna snaga je nastavila da emigrira u Grčku, Italiju, Evropu i Severnu Ameriku.
Povezano uredi
Izvori uredi
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 „Dimitrije Bogdanović, Knjiga o Kosovu”. Arhivirano iz originala na datum 2010-05-25. Pristupljeno 2010-01-07.
- ↑ K. Jireček, Ist. Srba I, 360.
- ↑ Marin Barleti, 1508, Historia de vita et gestis Scanderbegi Epirotarum principis
- ↑ K. Jireček, Ist. Srba I, 367-368.
- ↑ Milorad Komatina, Enver Hodža i jugoslovensko-albanski odnosi, Službeni list SRJ, Beograd 1995.
Eksterni linkovi uredi
- History of Albania Arhivirano 2009-01-16 na Wayback Machine-u
- The Albanian Communist Party From Its Foundation Up To Its Fourth Congress Arhivirano 2010-11-21 na Wayback Machine-u, Open Society Archives, 1960 (en)