Hipatija
Hipatija iz Aleksandrije (grč. Ὑπατία, oko 370 — 415) je bila grčka[1] naučnica, koja se bavila matematikom, astronomijom i filozofijom.
| Hipatija | |
 | |
| Rođenje | oko 370. Aleksandrija |
|---|---|
| Smrt | oko 415. Aleksandrija |
| Polje | matematika, astronomija |
Biografija uredi
O Hipatijinoj reputaciji matematičarke i filozofa saznajemo iz tri izvora: od sholastičara Sokrata, konstantinopoljskog istoričara iz približno 5. veka, na osnovu odlomaka iz leksikona-enciklopedije grčkih pisaca oko 11. veka, i iz spisa teologa Fotija iz približno 9. veka. Ništa od njenih spisa nije sačuvano i malo se s pouzdanošću zna o njenom životu; stari su izveštaji često nejasni i u neskladu, osim u pogledu dramatičnog načina na koji je izgubila život; događaja koji je, bez sumnje, uticao na to da njeno ime ostane upamćeno.
Hipatijin otac, Teon, bio je matematičar i astronom pri muzeju u Aleksandriji. Hipatija je, verovatno, tamo stekla obrazovanje koje je uključivalo matematiku i astronomiju, kao i obuku u neoplatoničarskoj školi. Smatra se da je napisala knjige iz matematike koje su sadržale komentare na Konusne preseke Apolonija iz Perga, kao i komentare Diofanta. Podučavala je astronomiji i matematici, kao i filozofskim učenjima Platona i Aristotela. Predavala je u Aleksandriji, a među njenim učenicima je bio i Sinesije, kasniji biskup u Ptolemaisu, koji je pisao o Hipatijinom znanju mehanike i tehnike demonstriranom kada mu je pomagala da osmisli hidrometar i srebrni astrolab.
Za vreme Hipatijinog života Rimsko carstvo je prelazilo na hrišćanstvo i Aleksandrija je bila u stanju opasne konfuzije i sukobljenih ideja. Iako se stari pisci ne slažu u pogledu razloga za njeno ubistvo, izgleda da ima koncenzusa o tome da je Hipatiju napala gomila i ubila. Jedan od razloga koji se navode za ovo nasilje jeste da su nju kao neoplatonistu fanatičniji hrišćani smatrali opasnom. Drugi izvori smatraju da je ona bila blizak prijatelj Oresta, rimskog prefekta u Egiptu koji je takođe bio njen bivši student, da se on veoma oslanjao na njen sud, a da se ona našla usred političke borbe.
uredi
Napad na Hipatiju se zbio 415. godine na ulicama Aleksandrije. Razbesnela rulja pristalica aleksandrijskog patrijarha Kirila, predvođena Petrom Čitačem, skinula je sa kola u prolazu novoplatoničarku i poslednju upravnicu Biblioteke, svukla je do gola, odvukla do obližnje crkve i divljački iskasapila, oštrim joj školjkama sastrugavši meso sa kostiju." Inspirator ovog događaja, patrijarh Kiril, već je bio poznat po antisemitizmu kroz organizovanja pogroma aleksandrijskih Jevreja, a u sporu sa patrijarhom Nestorijem na saboru u Efesu 431. godine uspeo je da izdejstvuje za svog protivnika opštu anatemu i proglašavanje za jeretika, postajući time ne samo simbol ortodoksije, već i svetac.[2]
U popularnoj kulturi uredi
Lik Hipatije, kao i dramatične okolnosti njene smrti, su bile čest motiv književnika i umjetnika. Godine 2009. joj je posvećen španski igrani film Agora u kome njen lik tumači Rachel Weisz.
Godine 1980. je vlastitu verziju njene smrti, u kontekstu uništenja Aleksandrijske biblioteke, opisao i američki naučnik Carl Sagan u svojoj dokumentarnoj seriji Kosmos.
Napomene uredi
Literatura uredi
- Aleksandar M. Petrović, Ispisi nasleđa, Novi Sad, 1996.
- Sokrat Sholastik, Istorija crkve, Šibenik, 2002.
- Ljubomir Kljakić, Oslobađanje istorije I, Beograd, 1993.
- David Millar: The Cambridge Dictionary of Scientists, Edition 2, © Syndicate of the Press the University of Cambridge, 2002 (biografski podaci Hipatije)
- The Oxford Classical Dictionary, Edited by N. G. L. Hammond, H. H. Scullard. - 2nd Ed.. - Oxford : Oxford University Press, 1992.