Filatelija u Srbiji

Filatelija u Srbiji počinje 13. jula 1866. izdavanjem marke od 10 para sa likom kneza Mihajla III Obrenovića. Marka je naranđaste boje i izdata u 12.000 primjeraka. Srbija izdaje marke sve do 1918. godine, te ujedinjenjem u zajedničku državu, koriste se marke Jugoslavije. 2006. godine Srbija izdaje ponovo marke koje vrijede, na čitavoj teritoriji Srbije, osim Kosova koje ima posebne marke u izdanju misije Ujedinjenih nacija.

Predfilatelistički period u Srbiji 1840 - 1866

Redovan poštanski saobraćaj u Srbiji zvanično je počeo još marta 1840. godine ali za filateliju (zbog pojave "poštanskog" žiga "UOKVIRENI BEOGRAD" izdvaja se datum 25. MAJ 1840. godine i grad Beograd. I 4. juna u Kragujevcu sa žigom bez okvira. Interesantno je da je na Pošti žig "UOKVIRENI BEOGRAD" bio samo jedan dan, a da zapravo i nije poštanski žig već carinski. U Beogradu je 2002. godine pronađen dokument beogradskog đumruka (carine) sa datumom 13. oktobar 1839. godine na kome se nalazi istovetni žig kao i na dvanaest pisama poslatih sa Pošte u Beogradu navedenog datuma 25. maja 1840. godine. Dimenzije žiga su 46 x 7,5 mm a boja mastila je crna.

Kneževina Srbija 1866-1880

Prve marke kneževine Srbije izlaze 1866. godine. Serija od tri marke sa likom kneza Mihajla III Obrenovića tiskana je u Beču i sastoji se od vrijednosti 10, 20 i 40 para sa nazubljenjem K 12. Na marki osim lika kneza Mihajla III nalazi se i natpis K.SRPSKA POŠTA ćirilicom. Izdane su od 12.000 (10 para) do 20.000 primjeraka (40 para). Imaju relativno visoku vrijednost i treba ih razlikovati od slijedeće serije na vrlo tankom papiru i drugim nazubljenjem (K 9½). U to vrijeme novčana jedinica Srbije bila je groš koji se sastojao od 40 para. 1866. godine izlaze serija sa grbom Srbije koja je zapravo služila za porto inozemnih novina i nisu imale žig. Marke sa žigom su ili krivotvorene ili su protiv tadašnjeg zakona obilježene. 1869. godine izlazi serija od 8 maraka sa likom kneza Milana IV Obrenovića u raznim bojama u vrijednostima od 1 do 50 para. Skoro sve do 1880. godine likovi se na srpskim markama ponavljaju i tiskaju u raznim kvalitetima papira i različitim nazubljenjem.

Kraljevina Srbija 1880-1918

1882. godine uvodi se u Srbiji kao platežno sredstvo dinar sa 100 para. I dalje su na likovima srpski kraljevi, tako da osim izdanja iz 1904. godine izdatog povodom 100-te obljetnice prvog srpskog ustanka u Orašcu nema velikih promjena u izdanjema pošte Srbije. 1911. godine izlazi serija od 12 maraka sa likom kralja Petra I sa vrijednostima od 1 pare do 5 dinara. Marke vrijede do 1919. godine.

1916. godine izbjeglička srpka vlada na Krf koristi francuske marke na kojima je utiskan žig POSTES SERBES. Te marke na pismima su relativno rijetke i tražene, dok je ostatak neupotrebljenih maraka prodavan za filatelističke svrhe. Marke Kraljevine Srbije upotrebljavaju se i dalje nakon ujedinjenja Srbije, Crne Gore i Države SHS, sve do 1920. godine, no samo ta teritotiju tadašnje Kraljevine Srbije. U isto vrijeme se koriste marke nove države, te su mnogobrojne pošiljke frankirane sa mješovitom frankaturom.

Porto marke

Prve Porto marke pojavile su se u Srbiji 1. aprila 1895. godine (po starom kalendaru) u vrednosti od 5, 10, 20, 30 i 50 para. Namenjene su za taksiranje neplaćene korespodencije. Sa njima se ne mogu plaćati poštanske takse. Marke su formata uspravnog pravougaonika dim:20x24mm. U sredini marke je dvoglavi orao iz državnog grba sa krunom i dva krina ispod kandži na šrafiranoj osnovi. Na grudima orla je cifra koja označava vrednost marke.

Srbija za vreme nemačke okupacije 1941-1945

Okupacijom i podjelom Jugoslavije 1941. godine srpska pošta pod njemačkom upravom, koristi marke bivše države sa likom kralja Aleksandra, na kojima je utisnut žig SERBIEN dijagonalno s lijeva na desno. Prvo izdanje izlazi 2. juna 1941. Kasnije se štampaju posebne marke sa motivima grada Smedereva itd. Sve do 11. decembra 1943. godine izlaze marke na kojima ćirilicom stoji Srbija i one pripadaju filatelističkom području Njemačke. Ukupno je izašlo 107 maraka koje su omiljeno područje u filateliji.

Srbija 2006 do danas

Prva marka Srbije, nakon otcjepljenja Crne Gore izlazi 30. juna 2006. godine. Na njoj je zastava i grb Srbije. Nominalna vrijednost im je 16,50 dinara sa motivom srpske zastave i 20 dinara sa motivom srpskog grba. Tiraž je 3.000.000 primjeraka u vrijednosti od 16,50 dinara i 500.000 primjeraka u vrijednosti od 20 dinara. Pored serija iz prirode, 2007. godine, prisutni su motivi iz sporta, npr. Svjetsko prvenstvo u vaterpolu 2006., Evropsko prvenstvo u stonom tenisu održano u Beogradu 2007. godine, kao i religiozni motivi povodom Uskrsa, motivi iz Srbije, Kopaonik, Zapadna Morava, Zlatibor, Goč, Pionirski park u Beogradu. Srpska pošta za oznake na poštanskim markama koristi naizmjenično latinicu i ćirilicu.

Zajednička izdanja

2007. godine srpska pošta izdaje zajedničku marku sa temom Dunavska fauna, sa Austrijom povodom suradnje podunavskih zemalja. Na marki je prikazan orao, a vrijednost joj je 46 dinara. Izdanje je u malom tabaku 3 x 3 sa vinjetom u sredini na kojoj je prikazan Dunav sa gradovima Beč-Wien i Beograd.

Zajednička poštanska marka Srbije, Italije i Nemačke Obeležavanje 1700 godina od Milanskog edikta je povod da u tripartitnoj saradnji pošta Nemačke, Italije i Srbije izda zajedničko izdanje poštanke marke - rekao je direktor Pošte Srbije u Nišu gde je učestvovao na međunarodnoj konferenciji sindikata pošta jugoistočne Evrope (28.04.2011.) Nije precizirano kada će poštanska marka biti izdata. Godišnjica je 2013. godine. Gradovi Trir u Nemačkoj, Milano u Italiji i Niš u Srbiji nalaze se na spisku gradova cara Konstantina koji se pripremaju za obeležavanje 1700 godina od Milanskog edikta.

Doplatne marke

U Srbiji doplatne marke izdaju se u apoenima, najviše do 50 procenata od iznosa nominalne vrednosti poštanske marke za pisma težine do 20 grama. Sredstva od prodaje doplatnih maraka koriste se za financiranje humanitarnih akcija, obilježavanje istorijskih i kulturnih događaja, projekte od javnog interesa, kao i za druge akcije od šireg društvenog značaja.

PRVA obavezna doplatna marka u poštanskom prometu sa imenom SRBIJA puštena je u promet 9. marta 1992. godine. Namenjena je borbi protiv raka. Imala je nominalnu vrednost od 3 dinara. Bila je u obaveznoj upotrebi od 9 - 15. marta 1992. godine.

PRVA serija (od 5 vrednosti) doplatnih maraka u obaveznoj poštanskoj upotrebi bila je od .... Nominalne vrednosti doplatnih maraka su sledeće 13, 22, 42, 75 i 150 dinara. Izašla je u korist izbeglica sa prostora Jugoslavije.

Personalne marke

Od decembra 2006. godine pa do jula 2011. godine u Srbiji je izdato 70 PPM - personalnih poštanskih maraka. Tačnije rečeno 55 pojedinačnih maraka i jedan blok od 15 maraka. Po godinama to izgleda ovako: 2006 i 2007. 15 maraka i navedeni blok od 15 maraka; 2008. 11 maraka; 2009. 16 maraka; 2010. 9 maraka i 2011. 4 marke (zaključno sa julom mesecom). Šta je PPM ? PPM je inovacija od Pošte Srbije koja vam omogućava da sami kreirate i osmislite poštansku marku. Štampa se na specijalnom papiru, ista je kao i svaka redovna ili prigodna marka. Ekskluzivan je vid promocije koji pravnim licima omogućava izgradnju imidža i plasiranje brenda, dok fizičkim licima daje mogućnost da se njihov lik ili neki poseban događaj (venčanje, rođendan, godišnjica) nađe na poštanskoj marci. Ukoliko želite da sami osmislite PPM to možete uraditi na sajtu Pošte gde se nalaze i primeri za dizajn, a kasnije ideju uobličava dizajnerski tim Srbijamarke. Od naručivanja do izrade čeka se maksimalno 14 dana. Minimalan tiraž za jednu narudžbu je 200 komada. PPM marke za sada nije lako nabaviti zbog nedovoljno brze informacije o njenom postojanju. Zbog privatnosti vlasnika koji sa njima raspolaže kako hoće ili u svrhu koju im je namenio. Informacije o ovim markama dosta šturo donose filatelistički časopisi Fila Hobby i Filaberza.

Filatelistička literatura

FILATELISTA Časopis Saveza filatelista Srbije. Izlazi u Beogradu od 1949. godine. Do danas je izašlo 266 brojeva - poslednji u decembru 2009. godine. Časopis je do danas uređivalo 13 urednika. Neujednačen broj strana, neredovno izlaženje ali svakako najbolji časopis na prostoru Srbije iz filatelije.

FILABERZA Od 1995. godine u Beogradu izlazi oglasno-informativni list sa nazivom Berza filatelije a od 14 broja naziv mu je FILABERZA. Do danas (juli 2011. godine)izašao je 65 broj. Glavni i odgovorni urednik časopisa je Zoran R. Bošković. Zadnja dva broja tehnički je uredio Vladimir Milić. Broj ima od 20-24 strane A/4 formata i štampa se do 100 primeraka (fotokopija).

FILA HOBBY M&M List za filateliju, numizmatiku i druge hobije. Izlazi u Beogradu od 1997. godine. Ima 24 crno-bele strane na kunsdruk papiru. Štampa se u tiržu od 200 primeraka. Urednik i vlasnik je Miroslav Milanović. Postoji i elektronska verzija časopisa.

KOLEKCIONAR Časopis Filatelističkog društva Banjaluka. Izlazi u Banjaluci od jula 1998. godine na 26-32 strane. Glavni i odgovorni urednik je Goran Barać.

MICHEL KATALOG SUDEUROPA BAND 3 za 2011. godinu Poglavlje vezano za SRBIJU je od 1194 strane do 1200 strane odakle počinje i REPUBLIKA SRBIJA kataloški broj 145 i ide do 1218 strane. Sve marke su u koloru sa kataloškim brojevima. Ova izdavačka kuća je najcenjenija kod filatelista već dugi niz godina. Sve marke su sa cenama u evrima.

KATALOG POŠTANSKIH MARAKA U UPOTREBI NA TERITORIJI SRBIJE 1840 - 2011 Autor kataloga je ZORAN ŠAFAR iz Beograda. Katalog obuhvata 170 godina filatelije u Srbiji kroz katalogizaciju svih maraka koje su na ovom tlu korišćene. Ima 688 kolor strana i težak je 1,4 kp. Svakako predstavlja delo vredno pažnje za svakog sakupljača i filatelistu. Izašao je aprila 2011. godine.

KATALOG POŠTANSKIH MARAKA M/M Osmi nastavak Kataloga M/M iz 2003. godine. Katalog za 2010. godinu obuhvata sve zemlje sa Ex - YU područja. Autor Miroslav Milanović. Konsulanti: Borisav Stanković, Zoran Bošković i Veljko Janković. Srbija prigodne, redovne, doplatne i personalne marke su na strani 3-16. Inače ovaj katalog ima 88 strana i crno-bele slike svih maraka sa procenom u evrima.

ISTORIJA POŠTANSKIH MARAKA SRBIJE Autor E. DEROCCO. Izdanje Jugoslovenskog filatelističkog saveza, Beograd 1940. Biblioteka Jugoslovenskog filatelističkog saveza, Sveska I. Štampano u Novom Sadu. Najvažnija knjiga o filateliji Knjaževine i Kraljevine Srbije ima samo 94 strane ali tu su dati osnovi za sve kasnije nadgradnje. PRVA knjiga koju svaki filatelista pre ili kasnije mora da pročita.

SRBIJA 1804 - 1918 ISTORIJA POŠTA I ŽIGOVI Autor knjige dr VOJISLAV MIĆOVIĆ. Izdanje Beograd, 2003. Izdavač SF (Studio filatelije). Recenzent prof. dr JOVAN VELIČKOVIĆ. Knjiga koja se bavi istorijom poštanskog saobraćaja u Srbiji. Knjiga koja obrađuje sve Pošte i žigove na teritoriji Srbije kako domaće tako i strane (Turske, Austrijske i Bugarske). Takođe daje i osnovne principe za vrednovanje poštanskog žiga što nimalo nije lako. Ima 430 strana sa velikim brojem crno-belih slika.

BLISTAVIH 50 GODINA SAVEZ FILATELISTA SRBIJE 1948-1998 Autor VOJISLAV BEGOVIĆ. Izdavač SF Srbije, Beograd, 1998. Knjiga posvećena 50 godišnjici rada SF Srbije. Iscrpno obrađeni periodi po dekadama. Zanimljivo štivo o stalnim problemima i njihovom savladavanju koje su imali filatelisti u Srbiji. 200 strana od kojih 16 u koloru. Na prvom listu crni druk - prigodna marka povodom velike godišnjice SF Srbije.

PUTEVI POŠTANSKE MARKE Autor Dragan Despotović, novinar iz oblasti PTT delatnosti dugogodišnji urednik filatelističke strane. Izdavač Jugomarka, Beograd, 1999. Jedna sveobuhvatna knjiga o putu poštanske marke od ideje do sakupljačke zbirke. Na 160 strana u koloru svi interesantni pojmovi u vezi sa filatelijom.

MARKE IZDATE U TEMIŠVARU U VREME SRPSKE UPRAVE 1919. Autor knjige SLOBODAN BAJIĆ. Izdavač SF Srbije. Biblioteka časopisa "FILATELISTA" BEOGRAD, 1998, DRUGO IZDANJE. Obrađuje emisiju maraka u Temišvaru. Prvo i Drugo izdanje kao i poštanski promet. 56 strana sa slikama u koloru. Radi se zapravo o specijalističkom katalogu maraka.

Eksterni linkovi

Filatelija u Srbiji na Wikimedijinoj ostavi

• Filatelija Srbije
• Pošta Srbije Arhivirano 2011-08-09 na Wayback Machine-u