Wikipedija

Diyarbakır

Diyarbakır (kurdski: Amed, armenski: Դիարբեքիր) antička Amida[2], je grad u jugoistočnoj Turskoj, administrativni centar Provincije Diyarbakır, u regiji Jugoistočna Anadolija.

Diyarbakır
Dijarbakir (transliteracija)
Koordinate: 38°01′N 40°40′E / 38.017°N 40.667°E / 38.017; 40.667
Država  Turska
Regija Jugoistočna Anadolija
Provincija Diyarbakır
Vlast
 - Gradonačelnik Osman Baydemir
Površina
 - Ukupna 2 060 km²
Visina 675
Stanovništvo (2000.)
 - Urbano područje 545 983 [1]
 - Područje utjecaja 1 362 708
Vremenska zona UTC+2 (UTC+3)
Poštanski broj 21x xx
Pozivni broj (0090)+ 412
Službena stranica www.Diyarbakır.bel.tr/
Karta
Diyarbakır na mapi Turske
Diyarbakır
Diyarbakır
class=notpageimage|
Diyarbakır na karti Turske

Sa svojih 545 983 stanovnika u užem centru (1 362 708 Provincija Diyarbakır)[1] je deveti grad po veličini u Turskoj, i drugi po veličini grad u Jugoistočnoj Anadoliji, odmah iza Gaziantepa. Većina stanovnika - Diyarbakırasu Kurdi[2], tako da je on neformalni glavni grad Kurda.

Ime grada Diyarbakır je sintagma od arapskih riječi diyar i bakr,[2] a to zapravo znači tvrđava arapskog naroda Bakr. [2]

Historija uredi

Antička Amid bio je od 13. vijeka pne. prijestolnica aramejskog kraljevstva. Rimljani su na području grada osnovali svoju koloniju Amida u 3. vijeku, rimski cara Konstancije II. podigao je nove zidine oko grada 349. [2]Nakon duge opsade, grad je podpao pod Sasanidsko kraljevstvo - 359. Nakon toga je često prelazio iz ruke u ruku Rimljana i Perzijanaca. U ranom srednjem vijeku gradom je vladao Bizant sve do oko 639. kad su gradom zavladali Arapi. [2]

Sa slabljenjem abasidske dinastije i pojavom hamdanidske dinastije iz Mosula u Iraku u 10. vijeku, oslabila je kontrola nad cijelom regijom pa su Amidom od tad vladale razne lokalne arapske, turske, mongolske i perzijske dinastije, sve do 1516. kad je grad osvojio osmanski sultan i uključio ga u svoje carstvo. Pod Osmanlijama grad je postao prijestolnica važne pokrajine, i doživio ponovni procvat. Zbog svog položaja pored perzijske granice, grad je postao veliki vojnički centar iz kog su kretale brojne vojske u bitke s Perzijancima.[2]

Znamenitosti uredi

 
  Tvrđava Diyarbakır
Glavni članak: Tvrđava Diyarbakır

Najimpresivniji historijski spomenik Diyarbakıra, je historijski centar grada okružen zidinama. Njih je podigao rimski car Konstancije II. (vladao 337-361) a proširio i dogradio car Valentinijan I od 367. do 375.[3] Nakon njih zidine su dograđivali Arapi i Osmanlije - tako da danas imaju ukupno 5 km sa 82 kule i 4 vrata. Izgrađene su od crnog bazalta, zbog tog Turci taj dio grada zovu Kara Kale („Crna tvrđava”) ili Kara Amid („Crni Amid”). [2]

Svjetska baština uredi

Tvrđava Diyarbakır i Hevsel vrt su 1985. godine uvršteni na listu UNESCO-ove svjetske baštine.[4]

Hevsel vrt je zeleno područje između grada i rijeke Tigris koja je grad snabdjevala hranom i vodom, uključujući izvor vode Anzele i Desetoki most.[5]

U gradu ima velik broj džamija izgrađenih od 11. do 16. vijeka; Velika džamija, Beharam pašina džamija, Fatih pašina džamija, Hüsrev pašina džamija.

Geografske karakteristike uredi

Diyarbakır leži na desnoj obali rijeke Tigris., na strateški izuzetno važnom položaju, preko kog su išli trgovački putevi prema Mezopotamiji.

Okolica grada, - kotllina rijeke Tigris geografski pripada gornjoj Mezopotamiji, od istočne Anadolije sa sjevera je razdaja masiv Taurus, sa juga je od mezopotamijske ravnice razdvaja masiv Mardin, a sa zapada je omeđena planinom Karaca Dağ. [2] Grad je udaljen 318 od Gaziantepa, 997 km od Ankare i oko 424 km od Mosula u Iraku.

 
 
Park u centru grada Diyarbakıra

Klimatske karakteristike uredi

Diyarbakır ima Polupustinjsku klimu po Köppenovoj klasifikaciji klime - BSh, BSk, sa vrućim ljetima i hladnim snježnim zimama. Na Diyarbakır prosječno padne na godinu oko 474.9 mm oborina.


Klimatološki medijani za Diyarbakır
Mjesec jan-sij feb-velj mar-ožu apr-tra maj-svi jun-lip jul-srp aug-kol sep-ruj okt-lis nov-stu dec-pro godina
Srednji maksimum (°C) 6,6 9,1 14,5 20,3 26,5 33,7 38,5 38,1 33,2 25,1 15,9 9,0 22,54
Srednji minimum (°C) −2,3 1,1 2,4 6,8 11,0 16,8 21,6 20,8 15,7 10,0 3,5 −0,3 8,74
Precipitacija (mm) 63,4 68,2 67,8 64,3 38,7 9,3 0,9 0,8 6,0 32,6 53,2 69,7 4749
Izvor: [6]


Privreda uredi

Diyarbakır je industrijski centar tog dijela Turske poznat po vunenim i pamučnim tkaninama i bakrenim proizvodima. Još od srednjeg vijeka poznat je po svojim zlatarima, koji su izrađivali filigranski nakit. [2]

Okolica je grada je bogat poljoprivredni kraj, u kom se uzgajaju žitarice, pamuk, duhan, i voće (naročito lubenice). Pored grada nalaze se rudnici bakra, ugljena i nafte.[2] Grad je dobro povezan cestama sa svim većim turskim gradovima. [2]

Aerodrom Diyarbakır (IATA: DIY, ICAO: LTCC), koji leži leži južno od centra grada, izgrađen je za potrebe NATO-a kao baza Pirinçlik 1971. Nakon raspada SSSR-a baza je zatvorena 1997., danas je to vojno (turska vojska) - civilni aerodrom.

Obrazovanje uredi

U gradu djeluje Univerzitet Tigris osnovan 1966. kao podružnica Univerziteta u Ankari, koji je od 1973. stekao status nezavisnog univerziteta. [2]

Galerija slika uredi

Izvori uredi

  1. ↑ 1,0 1,1 „TURKEY: Census Population” (engleski). Citypopulationde. Pristupljeno 31. 05. 2012. 
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 „Diyarbakır” (engleski). Encyclopædia Britannica Online. Pristupljeno 11. 06. 2012. 
  3. ↑ „Tvrđava Diyarbakır”. www.allaboutturkey.com. Pristupljeno 24. 1. 2023. 
  4. ↑ „Turska, spomenici upisani na listu svjetske baštine”. UNESCO: Svjetska baština. Pristupljeno 19. 1. 2023. 
  5. ↑ „Tvrđava Diyarbakır i Hevsel vrt - br.1488”. UNESCO: Svjetska baština - whc.unesco.org. Pristupljeno 9. 4. 2023. (en)
  6. ↑ „Weather Information for Diyarbakır”. Turkish State Meteorological Service. Arhivirano iz originala na datum 2011-01-19. Pristupljeno 11. 06. 2012. 

Vanjske veze uredi

Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Diyarbakır&oldid=41590557