Danse Macabre

Danse Macabre; Ples smrti
	Freske sa prikazom Plesa smrti slikara Vincenta iz Kastva iz BermaFreske sa prikazom Plesa smrti slikara Vincenta iz Kastva iz Berma

Danse Macabre prevedeno sa francuskog Ples smrti (njemački: Totentanz, talijanski: Danza Macabra, španjolski: Danza de la Muerte, engleski: Dance of death, portugalski: Danza de la Muerte) je alegorijski prikaz apsolutne snage smrti, kojoj nitko ne može pobjeći, i koja na kraju, pravično ujedinjuje sve društvene slojeve (bez obzira na njihov društveni položaj i bogatsvo) koji je bio popularan u drami, poeziji, muzici i likovnoj umjetnosti Zapadne Evrope za vrijeme kasnog srednjeg vijeka ^[1](gotički humanizam).

Pojedostavljeno to je literarni ili slikovni prikaz procesije ili plesa živih i mrtvaca (kostura), živi su poredani po njihovom društvenom položaju, od pape, cara, djeteta, službenika i fratra, koje smrt odvodi do groba.^[1]

Historija nastanka uredi

Ples smrti iz Hrastovlja

Danse Macabre ima korijene u poemama s kraja 13. / početka 14. vijeka koje su bile inspirirane idejom o neminovnosti i nepristranosti smrti. Taj koncept je vjerojatno stekao popularnost u kasnom srednjem vijeku, nastao je kao rezultat opsjednutosti smrću, inspiriran epidemijama crne smrti sredinom 14. vijeka i devastacijama koje je prouzročio Stogodišnji rat (1337.-1453.) između Francuske i Engleske. Mim ples i moral nesumnjivo su doprinijeli razvoju njegove forme.^[1]

Najraniji poznati slikovni prizor u potpunosti razvijenog motiva Plesa smrti je niz fresaka (1424 - 1425.) u nekadašnjem Groblju siročadi (Cimetière des Innocents) u Parizu. U toj seriji fresaka dostojanstveno defilira cijela crkvena i državna hijerarhija koju kosturi ili leševi prate do njihovih vječnih počivališta. Te freske su bile strogi podsjetnik na neizbježnost smrti i poziv na pokajanje. Pariški Danse Macabre je uništen 1699., ali su motivi i stihovi koji su objašnjavali svaku fresku sačuvani zahvaljujući drvorezima pariškog štampara Guy Marchanta (1485.).^[1]

Sve ostale slike na tu temu izvedene su izravno ili neizravno po motivima sa pariškog Groblja siročadi. Freske sa motivom Plesa smrti često se pojavljuju na frizevima samostanskih klaustara, oko groblja i na crkvenim brodovima. Taj motiv pojavio se i na brojnim njemačkim drvorezima, u različitim verzijama. Njemački slikar - Hans Holbein Mlađi napravio je 1523. - 1526. niz crteža na temu Plesa smrti, to je vjerojatno bila kulminacija u vizualizaciji plesa smrti. Na osnovu tih crteža je njemački graver Hans Lützelburger izradio drvoreze koji su objavljeni u Lyonu 1538. Holbeinova procesija je podijeljena u niz odvojenih scena, koje prikazuju smrt u liku kostura, koja iznenađuje svoje žrtve usred njihova svakodnevnog života.^[1]

Osim nekoliko izoliranih fresaka posijanih po Sjevernoj Italiji i Istri, tema Plesa smrti nije postala popularna južno od Alpa.^[1]

Širenje literarne verzije Plesa smrti uključuje i španjolsko remek djelo, - poemu La danza general de la muerte, koja je inspirirana stihovima sa pariškog Groblja siročadi i nekoliko njemačkih pjesama. I kasno renesansna kniževnosti ima referenci na temu Danse Macabra u različitim kontekstima.^[1]

U muzici Ples smrti izvođen je često u kompozicijama povezanim sa smrću. Takve kompozicije bile su raširene i izvođenje po Njemačkoj, Francuskoj, Flandriji i Holandiji. Notni]] zapis jednog njemačkog Totentanza (ples smrti) sa početka 16. vijeka, ostao je sačuvan do danas.^[1]

Motiv Plesa smrti izgubio je svoju popularnost u doba renesanse, ali je univerzalnost teme bila inspiriracija koja je svoj preporod doživjela u francuskoj romantičarskoj kniževnosti 19. vijeka i muzici 19. i 20. vijeka. Švedski redatelj Ingmar Bergman je efikasno iskoristio taj motiv - 1957. za klimaks svog filma Sedmi pečat.^[1]