Branko Vukelić (špijun)
Branko Vukelić "Jugosloven" (Osijek, 1904 — Abaširi, januar 1945) je bio jugoslovenski špijun koji je radio u špijunskom krugu Riharda Zorge u Japanu.
| Branko Vukelić | |
|---|---|
 Branko Vukelić | |
| Rođenje | 1904. Osijek, Austrougarska |
| Smrt | januar 1945. (dob: 40–41) Abaširi, Japan |
| Zanimanje | obavještajac |
Prema jednoj verziji, najaveći uspeh njegove grupe bio je što su saznali datum nemačkog napada na SSSR.[1]
Biografija uredi
Rođen je u Osijeku 1904. godine. Njegov otac, Srbin, Milivoj, je bio oficir u austrijskoj vojski u Lici, a majka Vilma je bila Jevrejka.
Vukelićeva porodica se preselila u Zagreb gde je pohađao srednju školi.[2] Bio je član marksističkog kluba u Zagrebu.[1] Prvi put uhapšen 1922., zbog sudelovanja u demonstracijama povodom osude Alije Alijagića na smrt.[1]
Krenuo je na fakultet u Zagrebu, ali je 1931. proteran iz zemlje kao agitator progresivnih ideja.[1] Nakon toga odlazi u Pariz gde je završio prava na Univerzitetu u Sorboni.
1932. se povezuje sa Kominternom.[1] Prema jednoj verziji, nakon diplomiranja, usled velike svetske depresije, uspostavio je kontakt sa komunizmom kao način da dobije posao tokom krize.[2]
U Japanu uredi
U 1933. godini Vukelić je poslat u Japan kao sovjetski agent nakon što ga je regrutovala članica Kominterne pod imenom Olga.[3] Doputovao je kao dopisnik "Politike" i pariškog časopisa "VU" u Japan, gde počinje obaveštajne aktivnosti pod rukovodstvom Riharda Zorgea.[1] Zadatak te grupe je bio da saznaje vojne planove Nemačke i Japana.
Radio je Rihardom Zorgom u tzv Zorgeovom prstenu, zajedno sa Maksom Klauzenom, Ozaki Hotsumi i Mijagi Jokotom.[4] Vukelič je bio zapošljen od strane francuskog lista Havas[5], i srpskoe novine Politika kao sprecijani dopisnik.[2][6]. U Jokohamu je stigao 11. februara 1933, i javio se Rihardu Zorgi, vođi sovjstske špijunske mreže. Iako je ovo bila sovjetska operacija, Vukelić je verovao da on služi Kominterni.[7]
Prvi brak sa Edit raspao se nakon serije afera, nakon čega je oženio Jošiko Jamasaki, svoju japansku prevoditeljicu[8]. Ovaj braj je smatran pretnjom za operaciju, pa ga Zorge nije odobrio, ali je Vukelić odlučio da se oženi bez odobrenja. Nakon ovog neslaganja centar u Moskvi je odlučio da se operacija nastavi a da Vukelić ostane u prstenu.[9] Vukelićeve glavne aktivnosti su bile skupljanje informacija. Skupljao je informacije iz japanskih novina i magazina, kao i iz ambasada i novinarskih kontakata[10][11] a bio je nadležani za fotografski posao.[12]
Prema jednoj verziji, najaveći uspesi Zorgea i drugova su u tome što su saznali datum nemačkog napada na SSSR, kao i to da je Japan odustao od otvaranja fronta prema SSSR-u čime je omogućeno prebacivanje sovjetskih trupa sa japanske granice na Moskovski front.[1]
Sorgeov špijunski prsten je probijen 1941. godine. Uhapšen od japanske policije 18. oktobra 1941 zajedno sa celom grupom Riharda Zorgea.[1] Iako je Zorge pokušao da opovrgne Vukelićevo i Mijagijevo učešće[13], Vukelić je osuđen na doživotnu robiju zajedno sa Klauzenom.[14] Bio je utamničen u Sugamo, a odatle je prebačen u Abaširi (Hokaido) u julu 1944. Umro u zatvoru "Abaširi". na krajnjem severu Japana, 13. januara 1945.[1]
Jošiko je informisana o njegovoj smrti 15. januara 1945.
uredi
Iako aktivnosti Zorgeove grupe nisu bile priznavane do 1960ih, Vukelić je posthumno odlikovan Ordenom Otadžbinskog rata (prvog stepena), 5. novembra 1964. od strane Prezidijuma Sovjetskog Saveza.[15]
Reference uredi
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Muzej Istorije Jugoslavije, Inv.br. 12427.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Gannon, Stealing Secrets, Telling Lies: How Spies and Codebreakers Helped Shape the Twentieth Century, Brassey's, 2002, page 140
- ↑ Whymant R, Stalin's Spy, I B TAURIS & CO LTD, 1996, page 57
- ↑ Russia Information Center, "Russia is spying. Richard Sorge", March 4, 2008, Retrieved on January 7, 2010
- ↑ Whymant R, Stalin's Spy, I B TAURIS & CO LTD, 1996, page 271
- ↑ Politika Online http://www.politika.rs/rubrike/Drustvo/Otac-je-umro-dva-puta.lt.html, retrieved on January 7, 2010
- ↑ Whymant R, Stalin's Spy, I B TAURIS & CO LTD, 1996, page 65
- ↑ Gannon, Stealing Secrets, Telling Lies: How Spies and Codebreakers Helped Shape the Twentieth Century, Brassey's, 2002, page 141
- ↑ Whymant R, Stalin's Spy, I B TAURIS & CO LTD, 1996, page 133
- ↑ Whymant R, Stalin's Spy, I B TAURIS & CO LTD, 1996, page 77
- ↑ Gannon, Stealing Secrets, Telling Lies: How Spies and Codebreakers Helped Shape the Twentieth Century, Brassey's, 2002, page 144
- ↑ Whymant R, Stalin's Spy, I B TAURIS & CO LTD, 1996, page 70
- ↑ Whymant R, Stalin's Spy, I B TAURIS & CO LTD, 1996, page 296
- ↑ Whymant R, Stalin's Spy, I B TAURIS & CO LTD, 1996, page 312
- ↑ CIA, New Light on Old Spies: A Review of Recent Soviet Intelligence Revelations Arhivirano 2010-06-07 na Wayback Machine-u, September 18, 1995, Retrieved on January 7, 2010
Vanjske veze uredi
- Interviju sa Hiroši Jamasak-Vukelić
- Whymant R., Sorge's Spy, on Google books
- Gannon J., Stealing Secrets, Telling Lies: How Spies and Codebreakers Helped Shape the Twentieth Century, on Google Books
- New Light on Old Spies: A Review of Recent Soviet Intelligence Revelations, CIA Library Arhivirano 2010-06-07 na Wayback Machine-u