Wikipedija

Bogumili u srednjovekovnoj Bugarskoj

Bogumili u srednjovekovnoj Bugarskoj se pojavljuju sredinom 10. veka, pod uticajem bogumila iz Makedonije i pavlićana doseljenih iz Jermenije.

Okolnosti uredi

Vizantijski car Konstantin V Kopronim (741-75) je, tokom više navrata, raseljavao veliki broj pavlićana iz Jermenije i Sirije u Trakiju. Tako se od početka pokrštavanja Sloveni susreću, pored vizantijskog hrišćanstva, i sa prisustvom pavlićanskog hrišćanstva. Već je grčki pisac Teofan 817. primetio da ti doseljenici šire svoja „jeretička mišljenja“ po Bugarskoj. Veoma je moguće da su slovenski seljaci prvo dolazili u dodir sa bogomilskim verovanjima nego sa pravoverjem, rimske i romejske crkve, koje su prvo prihvatili viši slojevi.[1]

Hronologija uredi

Oko 872. godine novopostavljeni arhiepiskop Bugarske prima od Petra Sicilijanskog raspravu o dualističkoj jeresi, koju je Petar istraživao po zapovesti cara Vasilija I.

Početkom 10. veka već se pojavljuju i prvi pisani tragovi o počecima bogomilstva. To je jedna lista anatema provincijskog sinodika pravoslavlja, donesena između 912. i 925. godina, za vreme patrijarha Nikole.[2] I isto vreme Jovan Egzarh, bugarski sveštenik i teolog, napada dualističke jeretike u Šestodnevu, napisanom oko 915. godine. On naširoko raspravlja o tome da ne postoji zlo načelo (zъla sila) u stvaranju. Carigradski patrijarh Teofilakt (933—956) u svom pismu odgovara bugarskom caru Petru (927—969) na pitanje kako da postupa sa novom jeresi i kakvim kaznama da kažnjava jeretike. Patrijarhovo pismo se završava sa 14 anatema protiv glavnih dogmi i učitelja jeresi.

Prezviter Kozma, u apologetskom traktatu poznatom pod naslovom Beseda na jeres, pisanom oko 970. iznosi podrobniji opis učenja popa Bogumila, kojeg naziva "Bogunemil". Kozma navodi da su „bogumrski jeretici“ „verovali i mislili da stradaju za pravdu i da će dobiti od boga nekakvu nagradu za okove i tamnicu”, iz čega se vidi da su još u 10. veku u Bugarskoj bili surovo gonjeni od strane vlasti. Zbog toga su bogomili često bili prinuđeni da svoje propovedi i učenja predstavljaju saobrazno zvaničnom hrišćanstvu. Zabeleženo je da grupa bogumilskih prvaka nakon pripajanja Bugarske Vizantiji, 971. godine, emigrira u Carigrad, gde nalazi dosta pristalica među uglednim žiteljima prestonice.[3]

Oko 975. godine car Jovan I Cimiskije vrši još jedno veliko preseljenje pavlićana iz Male Azije u oblast oko Filipopolja (današnji Plovdiv) u Trakiji, koji postaje jedan od centara bogumilstva. 976. godine, pod Samuilovim vođstvom brojna slovenska plemena dižu ustanak i osnivaju veliku južnoslovensku državu koja obuhvata Makedoniju, Srbiju, Crnu Goru i zapadnu Bugarsku. Samuilova majka je bila Jermenka, i pojedini članovi njegove porodice su bili pristalice bogomilskog učenja.[4] Smatra se da je Samuilo bio naklonjen bogumilima, koji su se protivili romejskoj vlasti i helenizaciji zemlje i crkve.[5] Za vreme cara Samuila se bogomilstvo širi u Srbiju i Bosnu.[6]

Braća Asen obnavljaju Bugarsko Castvo 1186. godine a njih pomažu bogumili.[7]

1202. godine Kalojan, vladar Bugarske, u želji da osigura nezavisnost od Vizantije, obraća se papi povodom krunisanja. 1204. papin legat kruniše Kalojana. 1206. papa Inoćentije III, poznati progonitelj jeretika, šalje izaslanika u Bugarsku, nakon čega car Borilo, koji dolazi na vlast 1207, počinje da progoni bogumile.

Car Borilo 11. februara 1211. godine saziva crkveni sabor protiv bogumila u Bugarskoj prestonici Trnovo. NJemu prisustvuju svi viši duhovnici i prestonički velikaši, a rukovodi ga car, koji ispituje dovedene bogumile. Odluke sabora su zapisane u “Sinodiku cara Borila”, koji nabraja imena sledećih bogumilskih starešina: Mihajlo, Todor, Dobri, Stefan, Vasilije i Petar, koje proklinje.[8] Petar Kapadokijski se navodi kao dedec (djed) Sredeca, naselja u Sofiji.[9] Nakon sabora, deo bogumila se odrekao učenja i ponovo pokrstio, a oni, koji su ostali tvrdi u veri, su izopšteni iz društva, osuđeni na teške telesne kazne i zatočeni, poput bogomilskih vođa Petra Kapadokijskog i Luke i Mateja Rodobolskog.

1316. parohijski pop sela Bukoviča u južnoj Trakiji je optužen za bogumilstvo. Uako je optužba odbačena na svetom sinodu u Konstantinopolju, selo Bukovič se ponovo spominje u vezi bogomilstva na procesu iz 1330. godine.[10]

Nakon što je grupa svetogorskih monaha osuđena zbog bogumilstva i prognana sa Atosa 1320-ih, neki od njih dolaze u Trnovo, o čemu svedoči Žitije Teodosija Trnovskog: „Posle dođoše od Atoske Svete Gore u Trnovo nekakva dva monaha, jedan Lazar, a drugi Kiril, s nadimkom Bosota (bosi), koje sabor atoskih svetih otaca beše izgnao zbog njihove mesalijanske, bogomilske, adamitske i ikonoborne jeresi, i koji dođoše ovde i ne mogoše dugo kriti svoje zablude. Lazar započe da jurodivi i obilaziše celi grad sasvim go...“ O drugom prognanom monahu, Kirilu Bosoti, se govori da je postepeno počeo da izjavljuje jeres, huleći ikone i krst, jedući i pijući po domovima, učeći muževe i žene da odstupe od zakonitoga braka. A sebi je našao i učenika, popa Stefana. Zbog njihovog prisustva u Trnovu, patrijarh Teodosije zatraži od bugarskog cara da sazove sabor.

Car Jovan Aleksandar, šurak cara Dušana, je oko 1350. godine sazvao sabor protiv bogumila na kome su bili ispitivani i osuđeni glavni propovednici pop Stefan i Kiril Bosota.[11] Kada se sabralo crkoveno sveštenstvo, dovedoše „sejače jeresi“, koje je patrijah Teodosije ispitivao. Teodosije ih upita: "Kakvo je to novo i necrkveno učenje, koje čujemo da učite i govorite?" Oni odgovoriše: "Nije novo, kakto ti kazivaš, niti je necrkveno, već su Gospodnje reči i apostolske zapovedi. ... Sledimo te zapovesti, zato smo prigrnuli siromaštvo, neprestano se molimo..." Teodosije ih ukori jer se nazivaju sveštenici i podučavaju, a nemaju od episkopa rukopoloženje i zapovest za učiteljstvo. Nakon toga im je patrijarh Teodosije iznosio sve njihove zablude. Lazar razbra svoju zabludu i ostatak života provede u pokajanju. No Kiril i učenik mu Stefan ostadoše pri svome. Zato „blagočestivi car zapovedi da im žigošu lica s užarenim železom i da budu izgnani van iz predela njegovog carstva“. Tako završi sabor.[12]

U to vreme je živeo i monah Teodosije, koji nikoga nije trpio da mu bude nastavnik i učitel. I živeše po svojoj volji, pazeći uzdržanje i post, obilazeći planine i humove. Na osnovu reči Jevanđelja: "Ako neko hoće da me sledi, neka se odrekne sebe, da uzme krst svoj i me sledi", započe da obilazi gradove i sela i protivzakonito učaše žene da napuštaju muževe i muževe žene svoje. I velik broj žena, dece i muških mu se pridruži, on ih sve obuče u monašku odeću, i boraviše na pustim mestima i pešterima. On je često svlačio odeću i hodao go, i njima je govorio da čine isto. I svi su tako zajednički živeli pod istim krovom.[13]

Bogomilstvo su u Bugarskoj suzbijali i Mađari od 1365–70 kada su zauzeli vidinsku oblast, i omogućili franjevcima da ovde „pokrste nebrojene patarene“.[14]

1393. godine je Bugarska osvojena od strane Turaka.

Napomene uredi

  1. ↑ „Archive copy”. Arhivirano iz originala na datum 2002-10-14. Pristupljeno 2008-04-28. 
  2. ↑ http://www.blesok.com.mk/tekst.asp?lang=mac&tekst=212
  3. ↑ Bogumili, Enciklopedija leksikografskog zavoda, Zagreb 1955. I svezak, str. 530-534.
  4. ↑ „Archive copy”. Arhivirano iz originala na datum 2002-10-14. Pristupljeno 2008-04-28. 
  5. ↑ http://www.unet.com.mk/mian/bogomili.htm
  6. ↑ „Archive copy”. Arhivirano iz originala na datum 2002-10-14. Pristupljeno 2008-04-28. 
  7. ↑ Josip Vrandečić, Crkva bosanska i Crkva dalmatinska: Srednjovjekovna hereza u Dalmaciji
  8. ↑ http://www.experiencefestival.com/a/Bogomilism_-_History/id/618441
  9. ↑ Christian Dualist Heresies in the Byzantine World C.650-C.1450
  10. ↑ Christian Dualist Heresies in the Byzantine World C.650-C.1450
  11. ↑ „Archive copy”. Arhivirano iz originala na datum 2007-05-05. Pristupljeno 2008-04-28. 
  12. ↑ Žitije Teodosija Trnovskog
  13. ↑ Žitije Teodosija Trnovskog
  14. ↑ Christian Dualist Heresies in the Byzantine World C.650-C.1450

Vanjske veze uredi

Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Bogumili_u_srednjovekovnoj_Bugarskoj&oldid=41858316