Banana republika

Za ostala značenja, vidi Banana republika (razvrstavanje).

Banana republika je pejorativni izraz kojim se opisuje siromašna država kojom kleptokratski vlada diktator ili malobrojna klika, najčešće kao eksponent strane sile koja eksploatira njena prirodna bogatstva. Tim izrazom su se najčešće opisivale države Centralne Amerike nad kojima su u 20. vijeku dominirale SAD. Taj izraz je prvi godine 1904. upotrijebio iskoristio američki pisac O. Henry u svojoj knjizi Cabbages and Kings, temeljenoj na svojim iskustvima u Hondurasu.

Karakteristike banana republika jesu ekonomska zaostalost, odnosno potpuna ovisnost nacionalne ekonomije o jednoj poljoprivrednoj kulturi - u slučaju Centralne Amerike bananama - koja se nalazi pod kontrolom stranih kompanija; oštra podjela društva na malobrojnu višu klasu koja drži svu vlast i bogatstvo u svojim rukama, nasuprot masa koje pripadaju nižoj klasi te široko rasprostranjena korupcija i potpuna nesposobnost državne uprave. Zbog niza društvenih proturječnosti, banana republike su endemski sklone ustancima, revolucijama i državnim udarima.

Karakteristike banana republika jest i nastojanje njihovih vlastodržaca da vanjskim manifestacijama moći sebi daju daleko veću važnost nego što je zapravo imaju, najčešće u obliku zvučnih titula, raskošnih uniformi, monumentalnih palača ili instaliranjem elemenata kulta ličnosti odnosno inzistiranja na nacionalističkoj simbolici u situaciji kada je država zapravo vazal neke strane sile ili korporacije, te republikanstvu i demokraciji u situaciji kada država zapravo više odgovara feudalnoj monarhiji. Takva su nastojanja u pravilu zahvalan materijal za društvenu satiru.

Nakon procesa dekolonizacije u drugoj polovici 20. vijeka, izraz se počeo koristiti za mnoge novostvorene države Azije i Afrike, a krajem 20. vijeka i za bivše komunističke, odnosno države nastale raspadom SSSR-a i bivše Jugoslavije.

Vanjske veze

• Cabbages and Kings Arhivirano 2007-09-27 na Wayback Machine-u - zbirka priča O. Henryja (en)