Anarhija
Reč anarhija dolazi od grčkog αναρχία (anarchia), što znači 'bez vlasti' (prefiks an- znači 'bez', koren arch- se prevodi kao 'vlada ili vlast').
| Serija članaka o filozofiji na temu: |
 |
|
Teorija i praksa
Kultura
Srodne teme
|
Anarhija je oblik društva u kom se nastoji poništiti svaki oblik nametnutog autoriteta; anarhisti veruju u čovekovu prirodnu sposobnost autokontrole u društvu. Postojanje društvenih pravila i ugovora nije a priori isključeno u anarhiji, bitno je samo da je ta pravila i te ugovore slobodno odredila i prihvatila zajednica koje se ona i tiču i da nisu nametnuta odozgo, kao što se događa tamo gde jedni ljudi imaju veću moć od drugih. No, to je, svakako, obzirom na realnosti ljudskog razvoja, tek ideal.
Mada je u ljudskoj povijesti bilo brojnih ostvarenja društava i organizacija baziranih na anarhičnim principima, Pariška komuna iz 1871. je bila verojatno prvi pokušaj anarhične društvene organizacije koji je globalno odjeknuo; kao što je komentarisao Mihail Bakunjin, jedan od velikih mislilaca anarhije. Još je konkretnih i opširnih ostvarenja anarhičnih principa u društvu bilo i u vreme građanskog rata u Španiji, za vrijeme kojeg su radnici, često kao članovi anarhosindikalnih organizacija kao što je CNT u Kataloniji i Aragonu, dokazali delotvornost samouprave javnog prevoza i proizvodnih preduzeća - industrijskih, kao i poljopriverednih: preko horizontalnih skupština su bile ostvarene kolektivizacije zemlje zaplenjene od veleposednika i u nekim slučajevima je čak bilo ukinuto i privatno vlasništvo; sve je to, međutim, bilo nasilno prekinuto zbog ratnog poraza, naime osim što su se borili protiv nacionalista i fašista pod vodstvom Franciska Franca (koji su imali i podršku fašističke Italije i nacističke Nemačke), anarhisti su se morali čuvati i Komunističke partije, koja je imala podršku od Staljina s izričitom zabranom naoružavanja anarhista i s naredbom da se sabotiraju postignuća anarhičnih organizacija i pojedinaca. Bilo je, međutim vrlo bitno i iskustvo Mahnovšćine, tj. pobunjeničke Ukrajine pod vodstvom seljačkog generala Nestora Ivanoviča Mahna i Kronstadtskog otpora u Rusiji. Oba ova otpora su bila slomljena i izbrisana od strane boljševika i njihove Crvene armije kojom je zapovedao general Lav Trocki. Za takav ishod pomalo su zaslužni i anarhisti, koji nisu imali mehanizam zaštite od posledica nastalih divljačkim postupanjem određenih grupacija, koje su bile deo anarhističkog pokreta.
Reč anarhija danas se pogrešno koristi kao sinonim za haos, što je rezultat decenija pogrešnog tumačenja i definisanja pojma, bilo namerno ili zbog neznanja i neinformisanosti, ponajprije u medijima, popularnoj kulturi i svakodnevnom javnom diskursu.
Anarhistička misao danas uživa velik broj poštovalaca, kao što je Noam Chomsky - poznati predstavnik MIT-a.
Temeljni princip anarhističke misli se temelji na idealu krajnje slobode koja sprečava svaki oblik vladavine ("Sve stranke bez iznimke, u meri u kojoj nameravaju osvojiti vlast, su razni oblici apsolutizma.", "Vladavina čoveka nad čovekom je ropstvo.", "Ko god me uhvati da bi zavladao mnome je uzurpator i tiranin: ja ga proglašavam svojim neprijateljem." - Pierre-Joseph Proudhon)