Žarnjaci
Žarnjaci su životinje iz odeljka CNIDARIA i predstavljaju najjednostavnije eumetazoe, radijalno simetričnog tela. Postoji oko 10000 vrsta. Zajedno sa tipom rebronoša (Ctenophora) pripadaju grupi dupljara.
| Žarnjaci Vremenski raspon: 580–0 Ma Ediakaran–danas | |
|---|---|
| |
| Naučna klasifikacija | |
| Domena: | Eukarioti |
| Carstvo: | Životinje |
| Podcarstvo: | Eumetazoa |
| Koljeno: | Cnidaria Hatschek, 1888 |
| Tipska vrsta | |
| Nematostella vectensis | |
Telesni zid se sastoji od spoljašnjeg ektodermisa i unutrašnjeg endodermisa, a između ova dva sloja je nećelijska mezogleja. Telesni zid obavija tzv. gastro-vaskularnu duplju u kojoj se pored varenja hrane vrši i transport svarene hrane do svih delova tela [gaster= želudac; vas =krvni sud]. Ova duplja ima samo jedan otvor preko koga ulaze hranljivi sastojci i izlaze nesvareni sastojci. Hrane se sitnim organizmima koje hvataju tentakulama (pipcima) i ubacuju kroz usni otvor. Varenje hrane je unutarćelijsko i vrši se u ćelijama sa pseudopodijama, koje se nalaze u endodermisu.
U epidermisu se nalaze epitelomišićne ćelije, koje učestvuju u pokretanju čitavog organizma ili njegovih delova (tentakula), zatim se nalaze žarne ćelije ili knide i nervne ćelije. Žarne ćelije su naročito skoncentrisane na tentakulama koje služe za hvatanje plena, a mogu imati ulogu i u odbrani.
Kod žarnjaka se prvi put u živom svetu javlja nervni sistem i to u najprostijem obliku - difuzan (mrežast) nervni sistem. Nervne ćelije su razbacane bez nekog naročitog reda po epidermisu i međusobno su povezane u mrežu (difuzum).
Dupljari, odnosno žarnjaci, se javljaju u dva oblika kao polip i meduza. Kod žarnjaka koji imaju oba ova oblika, dolazi do smene generacija. Polip je bespolna generacija koja se razmnožava pupljenjem (bespolno), a meduze se razmnožavaju polno obrazovanjem gameta (spermatozoida i jajnih ćelija). Iz oplođene jajne ćelije razvija se larva planula. Polipi su sesilni organizmi, dok su meduze slobodnoplivajuće. Razlikuju se i po obliku - meduze su oblika kišobrana, a polipi imaju cilindričan oblik.
Žarnjaci, (kao i sunđeri), nemaju krvni, respiratorni ni ekskretorni sistem.
Klasifikacija žarnjaka izvršena je prema tome koji morfološki oblik imaju. Dele se na tri klase:
- Hydrozoa, polipi i meduze;
- Scyphozoa, meduze
- Anthozoa, korali i morske sase,
Literatura uredi
- Dogelj, V,A: Zoologija beskičmenjaka, Naučna knjiga, beograd, 1971.
- Krunić, M: Zoologija invertebrata 1, Naučna knjiga, Beograd, 1977.
- Krunić, M: Zoologija invertebrata 2, Naučna knjiga, Beograd
- Mariček, magdalena, Ćurčić, B, Radović, I: Specijalna zoologija, Naučna knjiga, Beograd, 1986.
- Matoničkin, I, Habdija, I, Primc - Habdija, B: Beskralješnjaci - bilogija nižih avertebrata, Školska knjiga, Zagreb, 1998.
- Marcon, E, Mongini, M: Sve životinje sveta, IRO Vuk Karadžić, Beograd, 1986.
- Petrov, I: Sakupljanje, preparovanje i čuvanje insekata u zbirkama, Biološki fakultet, Beograd, 2000.
- Radović, I, Petrov, Brigita: Raznovrsnost života 1 - struktura i funkcija, Biološki fakultet Beograd i Stylos Novi Sad, Beograd, 2001.
Spoljašnje poveznice uredi
- BioNet Škola[mrtav link]
- Bioscolos Arhivirano 2005-12-14 na Wayback Machine-u
- A Cnidaria homepage maintained by University of California, Irvine
- Cnidaria page at Tree of Life
- Fossil Gallery: Cnidarians Arhivirano 2005-08-30 na Wayback Machine-u
- Wonders of the Seas: Cnidarians Arhivirano 2005-11-12 na Wayback Machine-u
- Cnidarians at MSN Encarta Arhivirano 2005-11-06 na Wayback Machine-u