Šijitizam u Saudijskoj Arabiji

Prema procjenama šijitizam, drugi po veličini ogranak islama, slijedi između 10 i 15% od oko 20 miliona stanovnika Saudijske Arabije. Suvremena Kraljevina Saudijska Arabija koja je osnovana 1932. godine pod dinastijom Saud, slijedi strogu konzervativnu sunitsku interpretaciju islama poznatu kao vehabizam. Sljedbenici vehabizma koji dominiraju vjerskim institucijama, sudstvom i obrazovnim sistemom vjeruju da se muslimani trebaju vratiti interpretaciji islama u klasičnim tekstovima Kuranu i Suni. Vehabije također vjeruju da muslimani koji traže posredovanje svetih ljudi, kao što su imami među šijitima, nisu pravi muslimani. I dok nasilno prevođenje šijita na sunitsku verziju islama nije vrlo često, ova je populacija izložena izrazitoj diskriminaciji.

Istorija

I dok suvremena Saudijska Arabija postoji tek od 1932. godine, Emirat Dirija u kojemu je vladala dinastija Saud dolazila je u sukobe sa šijitima. Ibn Abdul-Wahhab je vjerovao kako su šijiti u islam donijeli praksu izgradnje džamija na grobovima, praksu koju je on smatrao neislamskom. Abdul-Wahhab je nazivao šijite nazivom rafida koja označuje one koji su odbacili islam. 1802. godine Saud-Wahhabijeva alijansa pokrenula je džihad protiv šijitskog svetog grada Karbale koji se nalazi oko 100 kilometara jugozapadno od Bagdada u današnjem Iraku. Po zapisima ehabijsko kroničara Uthman b. `Abdullah b. Bishr-a : "Muslimani su opkolili zidine, ušli u grad [...] i ubili većinu ljudi na bazaru i u njihovim domovima. [Oni su] uništili izrušili njhove kupolu izgrađenu na grobu Husejn ibn Alija [i uzeli] štogod su mogli pronaći u kupoli i oko nje [...] ogradu koju je okruživala grobnicu ukršenu smaragdima , rubinima i drugim draguljima [...] raznoraznu imovinu, oružje, odjeću, tepihe, zlato, srebro i dragocjene kopije Kurana."

Al-Hasa, glavno šijitsko područje u Saudijskoj Arabiji i najveća oaza na svijetu, osvjena je od strane dinastije Saud 1913. godine. Početni odnos novoga režima šijitima bio je oštar, šijitski vjerski vođe prisiljeni su da daju zavjet da će "prestati poštivati svoje vjerske praznike, zatvoriti svoje posebne bogomolje i zaustaviti hodočašća u sveta mjesta u Iraku." Vehabijska ulema je naredila rušenje nekoliko šijitskih džamija i preuzela nastavu i propovijedanja u preostalim džamijama kako bi se šijitsko stanovništvo prevesti na sunitsku verziju islama. Ipak, u roku od godinu po osvajanju emir Ibn Saud iz dinastije al-Saud dopuštio je šijitskoj zajednci da protjera vehabijske propovjednike iz bogomolja i drže privatne vjerske obrede na čelu s šijitskim buhovnicima "bez vanjskog uplitanja."

Saudijske vlasti su ipak slijedile zahtjeve vehabija u želji da se eliminiraju "ostaci šijitizma" oko Medine. 1926. godine Saudijski je režim uništio mauzolej u Al- Baqi u kojemu su bile grobnice u drugog, četvrtog, petog i šestog šijitskog imama. 1975. objavljeno je kako je grobnica šijitskog imama Ismail ibn Ja'far al-Sadiq-a je detonirana, a naknadno je na zahtjev vehabijskog šeika oboreno i stablo palme koje je po tradiciji zasadio prorok Muhamed i koje su hodočastili šijitski hodočasnici.

1979. u Iranskoj revoluciji je svrgnut autokratski prozapadni režim Muhamed-Reze Pahlavija te je u regiji uspostavljena snažna šijitska islamska republika. Revolucionarni i pstrevolucionarni programi u medijima pozivali su i šijite u Saudijskoj Arabiji na ustanak i progovarali o korupciji i hipokriziji dinastije Al-Saud. Iste godine, saudijski šijiti po prvi put u mnogo godina su ilegalno obilježili vjerski praznik Ašuru. U februaru su, na prvu godišnjicu povratka ajatolaha Homeinija u Iran organizirane i demonstracije. Saudijske vlasti su uhapsile dio demonstranata ali su formalno obećale i više sloboda u obrazovanju, bolju zdravstvenu skrb i javnu infrastrukturu za regije naseljene šijitima.

1987. godine, nakon smrti iše od 300 šijitskih hodočasnika iz Irana na Hadžu, ajatolah Homeini je osudio dinastiju Al-Saud kao ubojice i pozvao lojalne šijite u kraljevini na ustanak u kojemu će svrgnuti dinastiju Al-Saud. Prilikom eksplozije bombe na jednom od naftovoda 1988. godine saudijske su vlasti optužile šijite za sabotažu i osudile nekolicinu na smrtnu kaznu. Kolektivnim kažnjavanjem šijiti su zatim dodatno ekonomski marginalizirani. Vehabijskim ulemama je dozvoljeno da provode akte nasilja nad šijitima. Izrečene je fatva na Abd al-Aziz ibn Baz-a, vodećeg šijitskog islamskog učenjaka u zemlji i šijiti su proglašeni otpadnicima od islama.

Nakon završetka Zalivskog rata 1991. godine oslabljen je režim antiiranskog predsjednika Iraka Sadama Huseina dok je na drugoj strani i uplitanje saudijskog saveznika SAD-a u regiji postalo značajnije nego prije. U novim okolnostima osnaženja pozicije obje zemlje došlo je ipak do određenog zatopljenja u međusobnim odnosima. 1993. godine saudijska je vlada izdala opštu amnestiju koja je rezultirala pušten iz zatvora ili povratkom iz progonstva za veći broj šijitskih vjershih vođa. Određeni broj pripadnika šijitske zajednice mlađe generacije dobilo je poslove u javnom i privatnom sektoru. Antišijitski imam Poslanikove džamije u Medini je čak dobio otkaz nakon što je napao šijitizam u propovijedi u petak u prisutnosti ajatolaha Akbar Hašemi Rafsanjanija.

2003. godine političko približavanje se nastavilo kroz niz "nacionalnih dijaloga" koji su uključivali šijite (kao i sufiste, liberalne reformatore i zaposlene žene), ali uz snažna negodovanja vehabijskih puritanaca. Krajem 2003. godine, 450 šijitskih učenjaka, preduzetnika, pisaca i žena predstavilo je peticiju prijestolonasljedniku Abdullahu zahtijevajući u njoj veća prava, uključujući i pravo za šijitsu zajednicu da osnuje vlastite vjerske sudove budući da sunitski sudovi ne priznaju svjedočanstva iznesena od strane šijita.

Od 2006. godine, radikalniji militantni saudijski vehabijski klerici su kružili peticiju u kojoj su pozivali na intenziviranje sektaškog nasilja protiv šijita, a službeni vjerski establišment je pozivao za šijite da se odreknu svojih "pogrešnih" uvjerenja dobrovoljno i prihvate "pravi put" Islama, i time izbjegnu da budu ubijeni, protjerani ili nasilno prevedeni na sunitizam.

Struktura zajednice i političko i vjersko vodstvo

U suvremenoj Saudijskoj Arabiji sunitske vlasti ograničavaju šijitsko sudjelovanje u političkom životu na razinu pojedinih "uglednika" kako navodi zapadni učenjak za Biski Istok Vali Nasr. Šijitski uglednici profitiraju od bliskih veza s vlasti, a zauzvrat se od njih očekuje da kontroliraju šijitsku zajednicu. Veliki dio političkih aktivnosti odvija se van formalnih političkih struktura i institucija. Od 1979. godine više stotina saudijskih šijita završilo je u zatvoru ili su pogubljeni i protjerani.